กระบวนการบริหารจัดการโรงเรียนการกุศลของวัด ในพระพุทธศาสนายุคสังคมผลิกผัน

Name: พระเมธีวัชรประชาทร (ประยูร นนฺทิโย)

keyword: กระบวนการบริหาร

; โรงเรียนการกุศลของวัด

; ยุคสังคมผลิกผัน

Abstract: การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาสภาพการบริหารจัดการโรงเรียนการกุศลของวัดในพระพุทธศาสนา 2) เพื่อศึกษากระบวนการพัฒนาการบริหารจัดการโรงเรียนการกุศลของวัดในพระพุทธศาสนายุคสังคมพลิกผัน และ 2) เพื่อเสนอกระบวนการพัฒนาการบริหารจัดการโรงเรียนการกุศลของวัดในพระพุทธศาสนายุคสังคมพลิกผัน ใช้การวิจัยเชิงคุณภาพ โดยการศึกษาเอกสารและการสัมภาษณ์เชิงลึกกับผู้ให้ข้อมูลสำคัญ จำนวน 12 คน จาก 6 กลุ่ม ประกอบด้วย ผู้บริหารโรงเรียน ครูผู้สอน นักเรียน ผู้ปกครอง คณะกรรมการสถานศึกษา และผู้นำชุมชน จากโรงเรียนการกุศลในจังหวัดราชบุรี 1 โรงเรียน โดยใช้การเลือกแบบเจาะจงและวิเคราะห์ข้อมูลด้วยการวิเคราะห์เนื้อหา ผลการวิจัยพบว่า 1. สภาพโรงเรียนการกุศลของวัดมีรูปแบบการบริหารจัดการที่เรียบง่าย อิงอยู่กับบทบาทของเจ้าอาวาสเป็นหลักบรรยากาศแห่งศีลธรรมและความสงบเรียบร้อยซึ่งเอื้อต่อการหล่อหลอมจิตใจนักเรียน ความศรัทธาของชุมชนที่พร้อมให้การสนับสนุนทั้งทรัพยากรและแรงงานจิตอาสา รวมถึงการใช้สถานที่และสิ่งปลูกสร้างของวัดในการจัดการศึกษาอย่างประหยัด นอกจากนี้ บุคลากรจำนวนหนึ่งยังมีจิตอาสาและความเสียสละสูง ทำให้สามารถดำรงกิจกรรมทางการศึกษาได้แม้จะมีข้อจำกัดหลายด้าน ความแตกต่างระหว่างโรงเรียนการกุศลของวัดกับโรงเรียนทั่วไปปรากฏอย่างเด่นชัดในด้านระบบการบริหาร โดยโรงเรียนวัดเน้นเมตตาธรรมและความเรียบง่าย ขณะที่โรงเรียนทั่วไปยึดหลักประสิทธิภาพและความเป็นระบบ หากโรงเรียนวัดสามารถพัฒนาโครงสร้างการบริหารให้มีความทันสมัยมากขึ้น โดยยังคงรักษาอัตลักษณ์ทางศีลธรรมไว้ได้ ก็จะสามารถสร้างทางเลือกทางการศึกษาที่มีคุณค่าอย่างแท้จริงในยุคสังคมพลิกผัน 2. ผลการศึกษากระบวนการพัฒนาการบริหารจัดการพบว่า โรงเรียนการกุศลของวัดในพระพุทธศาสนาจำเป็นต้องพัฒนาแนวทางการบริหารจัดการให้สอดคล้องกับบริบทของยุคสังคมพลิกผัน โดยครอบคลุม 5 ด้านสำคัญ ได้แก่ การบริหารแบบมีส่วนร่วมที่เชื่อมโยงผู้มีส่วนเกี่ยวข้องทุกฝ่าย การบริหารเชิงกลยุทธ์ที่ช่วยกำหนดทิศทางและเป้าหมายระยะยาวได้อย่างมีประสิทธิภาพ การบริหารคุณภาพที่มุ่งเน้นการสร้างระบบและวัฒนธรรมสนับสนุนการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง การบริหารการเปลี่ยนแปลงที่เตรียมความพร้อมผู้นำและบุคลากรในการปรับตัว และการบริหารความเสี่ยงที่ประเมินสถานการณ์และจัดทำแผนรับมือความเสี่ยงอย่างเป็นระบบ นอกจากนี้ การพัฒนาครอบคลุมทั้ง 4 ด้านอย่างเชื่อมโยง ได้แก่ ด้านการบริหารงานวิชาการ ด้านการบริหารงบประมาณ ด้านการบริหารงานบุคคล และด้านการบริหารงานทั่วไป 3. กระบวนการการบริหารจัดการโรงเรียนการกุศลของวัดในพระพุทธศาสนาในยุคสังคมพลิกผันในอนาคต ประกอบด้วย 1) การบริหารงานวิชาการ การบริหารงานวิชาการในโรงเรียนการกุศลของวัดในยุคสังคมพลิกผันควรมุ่งเน้นการพัฒนาหลักสูตรและกระบวนการเรียนรู้ที่ยืดหยุ่น ทันสมัย และสอดคล้องกับความต้องการของผู้เรียนและชุมชน ควรบูรณาการเนื้อหาทางศาสนาเข้ากับทักษะศตวรรษที่21 2) การบริหารงบประมาณ จำเป็นต้องยืดหยุ่น โปร่งใส และมีประสิทธิภาพ โดยเฉพาะในสภาวะที่แหล่งทุนจากภาครัฐและเอกชนมีความไม่แน่นอนสูง โรงเรียนควรมีระบบวางแผนงบประมาณที่สอดคล้องกับเป้าหมายการพัฒนาโรงเรียนทั้งในระยะสั้นและระยะยาว 3) การบริหารงานบุคคล ควรเน้นการพัฒนาศักยภาพบุคลากรทุกระดับให้สามารถตอบสนองต่อการเปลี่ยนแปลงของระบบการศึกษาและสังคมได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยเฉพาะครูซึ่งเป็นกลไกสำคัญในการขับเคลื่อนคุณภาพการเรียนรู้ ควรมีระบบสรรหา แต่งตั้ง และประเมินผลที่โปร่งใส ยึดคุณธรรม และคำนึงถึงความเหมาะสมกับบริบทของโรงเรียนวัด 4) การบริหารงานทั่วไป การดำเนินงานทุกมิติภายในโรงเรียน โดยในยุคสังคมพลิกผันควรเน้นการปรับปรุงโครงสร้างพื้นฐาน ระบบสารสนเทศ และกระบวนการทำงานให้ทันสมัย คล่องตัว และประหยัดเวลา โรงเรียนควรจัดการด้านงานธุรการ อาคารสถานที่ ความปลอดภัย และเอกสารต่าง ๆ อย่างมีประสิทธิภาพ โดยใช้เทคโนโลยีสารสนเทศเข้ามาช่วยลดขั้นตอนและเพิ่มความโปร่งใส เช่น การจัดเก็บข้อมูลผู้เรียนแบบดิจิทัล การสื่อสารผ่านระบบออนไลน์ หรือการจัดประชุมผ่านระบบไกล่เกลี่ย รวมถึงการบริหารจัดการภาวะวิกฤตและสถานการณ์ฉุกเฉินอย่างเป็นระบบ เพื่อให้โรงเรียนสามารถดำเนินการต่อเนื่องแม้ในช่วงวิกฤต เช่น โรคระบาด ภัยธรรมชาติ หรือวิกฤตเศรษฐกิจ

Abstract: The purposes of this research were 1) to study the current management conditions of Buddhist temple charity schools, 2) to study the development process for the management of Buddhist temple charity schools in the era of social disruption, and 3) to propose a development process for the management of Buddhist temple charity schools in the era of social disruption. Qualitative research was employed through documentary study and in-depth interviews with 12 key informants from 6 groups consisted of school administrators, teachers, students, parents, school committee members, and community leaders from 2 temple charity schools in Ratchaburi Province, selected through purposive sampling and analyzed using content analysis. The research results found that: 1. This study examines the administration of charitable Buddhist temple schools in the context of a rapidly changing society. The findings reveal that these schools are characterized by simple management structures centered on the abbot’s role, with an atmosphere of morality and order that nurtures students’ character. Strong community faith and voluntary support, together with the use of temple resources and infrastructure, enable cost-effective operations. Despite limitations, the devotion and sacrifice of personnel sustain educational activities. Compared with general schools, temple schools emphasize compassion and simplicity rather than efficiency and systematic management. If temple schools can modernize their administrative structures while preserving their moral identity, they could provide a valuable alternative form of education. 2. The study identifies five essential dimensions of management development: participatory administration involving all stakeholders, strategic management for long-term planning, quality management to promote continuous improvement, change management to enhance adaptability, and risk management to prepare for uncertainties. These dimensions are interconnected across four core areas: academic affairs, budgeting, personnel, and general administration. 3. The future administration of Buddhist temple charitable schools in a time of social transformation consists of four key areas. 1) Academic Administration: Temple schools should emphasize the development of flexible and modern curricula aligned with the needs of students and the community. Religious content should be integrated with 21st-century skills to enhance both moral values and practical competencies. 2) Budget Administration: Financial management must be flexible, transparent, and efficient, especially under conditions of uncertain government and private funding. Budget planning should align with both short-term and long-term development goals of the school. 3) Personnel Administration: Capacity building for personnel at all levels is essential to adapt to changes in education and society. Teachers, as the core drivers of learning quality, should be recruited, appointed, and evaluated through transparent and ethical processes appropriate to the temple school context. 4) General Administration: Overall operations should focus on modernizing infrastructure, information systems, and workflows to increase efficiency, agility, and time-saving. This includes digital student data management, online communication, and virtual meetings. Schools should also establish systematic crisis and emergency management to ensure continuity during pandemics, natural disasters, or economic crises.

มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. ส่วนหอสมุดกลาง

Address: พระนครศรีอยุธยา

Email: library@mcu.ac.th

Name: สุทธิพงษ์ ศรีวิชัย

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: สิน งามประโคน

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Created: 2568

Modified: 2568-09-25

Issued: 2568-09-25

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

DegreeName: ครุศาสตรมหาบัณฑิต

Descipline: สาขาวิชาพุทธบริหารการศึกษา

Grantor: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

Level: ปริญญาโท

©copyrights มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	พระเมธีวัชรประชาทร (ประยูร นนฺทิโย).pdf	2.96 MB

ใช้เวลา

0.03424 วินาที