การพัฒนารูปแบบสำหรับการส่งเสริมการบริโภคผักและผลไม้ของกลุ่มเสี่ยง เพื่อป้องกันโรคมะเร็งท่อน้ำดีในพื้นที่ตำบลหนองบ่อ อำเภอเมือง จังหวัดอุบลราชธานี

Model development for promoting fruit and vegetable consumption among at-risk groups for cholangiocarcinoma prevention in Nong Bo sub-district, Mueang district, Ubon Ratchathani province

Name: ปาริชาติ สุริยุทธ

keyword: โรคมะเร็งท่อดี

ThaSH: ท่อน้ำดี -- มะเร็ง

Classification :.DDC: 616.99436

; การบริโภคผักและผลไม้

ThaSH: มะเร็ง -- การป้องกันและควบคุม

; พื้นที่เสี่ยงสูง

ThaSH: มะเร็ง -- แง่โภชนาการ

ThaSH: การส่งเสริมสุขภาพ

Abstract: การวิจัยเชิงปฏิบัติการในครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนารูปแบบสำหรับการส่งเสริมการบริโภคผักและผลไม้ของกลุ่มเสี่ยงเพื่อป้องกันโรคมะเร็งท่อน้ำดีในพื้นที่ตำบลหนองบ่อ อำเภอเมือง จังหวัดอุบลราชธานีประกอบด้วย 4 ขั้นตอน คือ การวางแผน การปฏิบัติตามแผน การสังเกต และการสะท้อนผลการปฏิบัติ โดยประยุกต์ใช้การวางแผนแบบมีส่วนร่วม มาเป็นแนวทางในการดำเนินการวิจัย กลุ่มตัวอย่างที่ศึกษาแบ่งเป็น 2 กลุ่ม คือ กลุ่มแกนนำชุมชน จำนวน 12 คน และกลุ่มเสี่ยงโรคมะเร็งท่อน้ำดี จำนวน 38 คน ทำการเก็บรวบรวมข้อมูลทั้งเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพ โดยใช้แบบสอบถามและการสนทนากลุ่ม ข้อมูลเชิงคุณภาพใช้การวิเคราะห์เชิงเนื้อหา ข้อมูลเชิงปริมาณใช้การวิเคราะห์ด้วยสถิติเชิงพรรณนาและสถิติเชิงอนุมาน โดยเปรียบเทียบค่าคะแนนเฉลี่ยด้านความรู้ ทัศนคติและพฤติกรรมการปฏิบัติ ภายในกลุ่มก่อนและหลังการพัฒนารูปแบบด้วย paired t-test ผลการศึกษาพบว่า การพัฒนารูปแบบการส่งเสริมการบริโภคผักและผลไม้ของกลุ่มเสี่ยงเพื่อป้องกันโรคมะเร็งท่อน้ำดีในครั้งนี้ใช้กระบวนการวางแผนแบบมีส่วนร่วม ประกอบด้วย ขั้นตอนการสร้างความรู้ ขั้นตอนการสร้างแนวทางพัฒนา และขั้นการสร้างแนวทางปฏิบัติที่ดี ทำให้เกิดกิจกรรมตามรูปแบบการส่งเสริมการบริโภคผักและผลไม้เพื่อป้องกันโรคมะเร็งท่อน้ำดี ได้แก่ 1) กิจกรรมสร้างภาคีเครือข่ายแนวร่วมป้องกันโรคมะเร็งท่อน้ำดี 2) กิจกรรมให้ความรู้เรื่องโรคมะเร็งท่อน้ำดีและส่งเสริมการบริโภคผักและผลไม้แก่กลุ่มเสี่ยง 3) กิจกรรมประชาสัมพันธ์ความรู้สู่ชุมชน 4) กิจกรรมส่งเสริมการปลูกผักสวนครัวรั้วกินได้ป้องกันมะเร็งท่อน้ำดี ผลการดำเนินงานในกลุ่มเสี่ยงพบว่า หลังการพัฒนารูปแบบมีคะแนนเฉลี่ยด้านความรู้ ทัศนติ และพฤติกรรมการปฏิบัติเพิ่มขึ้นมากกว่าก่อนการ พัฒนารูปแบบอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ และยังส่งผลให้เกิดรูปแบบในการส่งเสริมการบริโภคผักและผลไม้เพื่อ ป้องกันโรคมะเร็งท่อน้ำดี ที่เรียกว่า "NONGBO NO-CCA Model" ที่เป็นรูปแบบที่ส่งเสริมให้ประชาชนได้เข้ามามีส่วนร่วมวางแผนและดำเนินงานเอง สนับสนุนให้ชุมชนมีความเข้มแข็งในการดูแลสุขภาพของตนเอง พึ่งพาตนเองจากวัตถุดิบและผลิตภัณฑ์ในชุมชน ปลูกผักสวนครัวรั้วกินได้ และเป็นชุมชนต้นแบบในการป้องกันโรคมะเร็งท่อน้ำดี จากผลการศึกษาครั้งนี้ทำให้คนในชุมชนเข้ามามีส่วนร่วมในการแก้ไขปัญหาโรคมะเร็งท่อน้ำดี ส่งผลให้ชุมชนมีการดำเนินงานที่เป็นระบบชัดเจน และเกิดภาคีเครือข่ายความร่วมมือในชุมชน ซึ่งควรมีการดำเนินงานอย่างต่อเนื่องและนำไปประยุกต์ใช้ในพื้นที่เสี่ยงสูงอื่น ๆ ต่อไป

Abstract: The action research aimed to develop a model for promoting fruit and vegetable (FV) consumption among at-risk groups for cholangiocarcinoma (CCA) prevention in Nong Bo Sub-district, Muang District, Ubon Ratchathani Province. It consisted of 4 steps: planning, implementing, observing, and reflecting (PAOR). Appreciation Influence Control (AIC) was applied as a research guideline. The samples were divided into 2 groups: 12 community leaders and 38 people at risk of CCA Both quantitative and qualitative data were collected using questionnaires and focus group discussions. Qualitative data were analyzed by content analysis. Quantitative data were analyzed by descriptive and inferential statistics. The mean scores on knowledge, attitude, and behavior (KAP) within the group before and after the model development were compared by paired t-test. The findings revealed that the model development to promote FV consumption among at-risk groups for CCA prevention was carried out using the AIC process among community leaders. It consisted of the following processes: building knowledge, developing guidelines, and the best practice guidelines. These processes led to the activities for promoting FV consumption to prevent CCA, including 1) buitding a collaborative network to prevent (CA, 2) educating about CCA and promoting FV consumption for at-risk groups, 3) publicizing knowledge to the community and 4) growing FV at home for CCA prevention. The results of the activity implementation in the risk groups showed that after the model development, the mean scores on KAP were significantly higher than those before the model development. In addition, the model to promote FV consumption among at-risk groups for CCA prevention, the "NONGBO NO-CCA Model," was also acquired. NONGBO NO-CCA Model is a model to encourage the people to take part in planning and operating the business on their own, to support the community to become strong in self-care for health, to be self-reliant through raw materials, community products, and home-grown vegetables, and to become the community model for Cholangiocarcinoma prevention. Based on the results, people in community have taken part in solving the problem of CCA. As a result, the community has a precise, systematic operation. There is a community cooperation network. This should be continued and applied in other high-risk areas.

มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี. สำนักวิทยบริการและเทคโนโลยีสารสนเทศ

Address: อุบลราชธานี

Email: info.lib@ubru.ac.th

Name: นพรัตน์ ส่งเสริม

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: มณฑิชา รักศิลป์

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Created: 2566

Modified: 2025-08-22

Issued: 2568-08-19

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

Grantor: มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี

DegreeName: สาธารณสุขศาสตรมหาบัณฑิต

Level: ปริญญาโท

Descipline: สาธารณสุขศาสตร์

©copyrights มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	Parichat Suriyut.pdf	10.92 MB	3	2025-10-29 05:11:53

ใช้เวลา

0.037761 วินาที