สารออกฤทธิ์และฤทธิ์ทางชีวภาพของพืชป่ารับประทานดอก

Bioactive compounds and biological activities of wild edible plant flowers

Name: จินตนา สังโสภา

Organization : มหาวิทยาลัยราชภัฏเพชรบุรี.สาขาวิชาอาหารและโภชนาการประยุกต์

Name: ทอรุ้ง ประนิล

Organization : มหาวิทยาลัยกาฬสินธุ์.สาขาเทคโนโลยีการอาหาร

Name: สุภาพร พุ่มริ้ว

Organization : มหาวิทยาลัยกาฬสินธุ์.สาขาเทคโนโลยีการอาหาร

Name: อนุชิตา มุ่งงาม

Organization : มหาวิทยาลัยมหาสารคาม.ภาควิชาเทคโนโลยีการอาหารและโภชนศาสตร์

ThaSH: สารออกฤทธิ์ทางชีวภาพ

ThaSH: สารออกฤทธิ์ทางชีวภาพจากพืช

ThaSH: แอนติออกซิแดนท์

ThaSH: พืชป่าที่เป็นอาหาร

Abstract: วัตถุประสงค์และที่มา : ประเทศไทยมีความหลากหลายทางชีวภาพของพืชป่าที่กินได้ ซึ่งเป็นทั้งแหล่งอาหารและยารักษาโรคตามภูมิปัญญาชาวบ้าน เนื่องจากพืชป่ากินได้มีทั้งสารอาหารและสารออกฤทธิ์ชีวภาพ งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาปริมาณสารอาหารที่สำคัญ สารออกฤทธิ์ และฤทธิ์ทางชีวภาพของพืชป่าที่นิยมรับประทานส่วนดอก วิธีดำเนินการวิจัย : ดอกของพืชป่าที่รับประทานได้จำนวน 6 ชนิด ประกอบด้วย ดอกแคป่า ดอกขี้เหล็ก ดอกกระเจียวแดง ดอกกระเจียวขาว ดอกสะเดา และดอกติ้ว นำมาอบแห้งและทำการวิเคราะห์ปริมาณสารอาหาร (ความชื้น โปรตีน ไขมัน คาร์โบไฮเดรต เส้นใยอาหาร และเถ้า) ตัวอย่างอบแห้งนำไปสกัดด้วยตัวทำละลายเมทานอลเข้มข้นร้อยละ 80 จากนั้นนำสารสกัดที่ได้ไปวิเคราะห์ปริมาณสารประกอบฟีนอลิกทั้งหมด สารฟลาโวนอยด์ทั้งหมด และฤทธิ์ทางชีวภาพ ประกอบด้วยฤทธิ์การต้านอนุมูลอิสระ (TAC, DPPH, ABTS และ FRAP) ความเป็นพิษต่อเซลล์มะเร็ง (เซลล์มะเร็งเต้านม (MCF-7) และเซลล์มะเร็งตับ (HepG2)) การยับยั้งเอนไซม์แอลฟา-อะไมเลสและเอนไซม์แอลฟา-กลูโคซิเดส ผลการวิจัย : พบว่าดอกพืชป่าประกอบไปด้วยสารอาหารประเภทโปรตีน เส้นใยอาหาร และคาร์โบไฮเดรตในปริมาณสูง และมีปริมาณไขมันต่ำ สารประกอบฟีนอลิกทั้งหมดมีค่าอยู่ระหว่าง 32.34-66.53 มิลลิกรัมสมมูลกรดแกลลิกต่อกรัมน้ำหนักแห้ง โดยพบสูงสุดในดอกกระเจียวขาว ปริมาณสารฟลาโวนอยด์ทั้งหมดมีค่าอยู่ในช่วง 0.59-7.35 มิลลิกรัมสมมูลรูตินต่อกรัมน้ำหนักแห้ง และ 2.28-27.59 มิลลิกรัมสมมูลเควอซิตินต่อกรัมน้ำหนักแห้ง ซึ่งพบสูงสุดในดอกขี้เหล็ก สำหรับฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ พบว่าดอกขี้เหล็กมีค่า TAC สูงสุด ในขณะที่ดอกสะเดามีฤทธิ์ในการยับยั้งอนุมูล DPPH และ ABTS สูงสุด ส่วนดอกติ้วมีค่า FRAP สูงสุด การศึกษาความเป็นพิษต่อเซลล์มะเร็งเต้านม (MCF-7) และมะเร็งตับ (HepG2) พบว่าดอกสะเดาและดอกขี้เหล็กแสดงความเป็นพิษต่อเซลล์มะเร็งทั้งสองชนิดสูงสุด การยับยั้งการทำงานของเอนไซม์แอลฟา-อะไมเลสและแอลฟา-กลูโคซิเดส พบว่าสารสกัดจากดอกสะเดามีฤทธิ์ยับยั้งการทำงานของเอนไซม์แอลฟา-อะไมเลสได้มากที่สุด ในขณะที่ดอกขี้เหล็กมีฤทธิ์ในการยังยั้งการทำงานของเอนไซม์แอลฟา-กลูโคซิเดสสูงสุด สรุปผลการวิจัย : พืชป่ารับประทานดอกทั้ง 6 ชนิด เป็นแหล่งสารอาหาร สารออกฤทธิ์ทางชีวภาพ มีฤทธิ์ในการยับยั้งอนุมูลอิสระ แสดงความเป็นพิษต่อเซลล์มะเร็ง และสามารถยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ที่เกี่ยวข้องกับการเกิดโรคเบาหวานได้ โดยพบว่าดอกขี้เหล็กและดอกสะเดามีศักยภาพสูงที่สุด งานวิจัยนี้สามารถสนับสนุนให้มีการนำพืชป่ารับประทานดอกทั้ง 6 ชนิด เพื่อเป็นแหล่งอาหารมนุษย์และประยุกต์ใช้เป็นส่วนผสมอาหารเพื่อสุขภาพหรือในทางเภสัชภัณฑ์ต่อไป Background and Objectives: Thailand has a rich biodiversity of wild edible plants, which are important sources of food and medicine in traditional knowledge, due to their nutrient contents and bioactive substances. This research aimed to determine important nutrients, bioactive compounds, and biological activities of flowers from wild edible plants. Methodology: Six species of wild edible plant flowers including Dolichandrone serrulata (DC.) Seem, Senna siamea (Lam.) Irwin & Barneby (cassia), Curcuma sessilis Gage, Curcuma parviflora Wall, Azadirachta indica A.Juss var. siamensis Valeton (neem) and Cratoxylum formosum (Jacq.) Benth. & Hook.f. ex Dyer, were studied. The flower samples were dried and analyzed for the content of nutrients (moisture, protein, fat, carbohydrates, dietary fiber and ash). The dried samples were then extracted with 80% methanol for analysis of bioactive compounds (total phenolic substances and total flavonoid substances) and for biological activity assessments including antioxidant activity (TAC, DPPH, ABTS and FRAP), cytotoxicity to cancer cells (breast cancer cells (MCF-7) and liver cancer cells (HepG2)) and inhibition of a-amylase enzyme and a-glucosidase enzymes. Main Results: Wild edible plant flowers were found to contain high amounts of protein, fiber, and carbohydrates, but were low in fat content. Total phenolic content ranged from 32.34 to 66.53 mg gallic acid equivalents per gram dry weight, with the highest level found in the flowers of Curcuma parviflora Wall. Total flavonoid content ranged from 0.59 to 7.35 mg rutin equivalents per gram of dry weight, and from 2.28 to 27.59 mg quercetin equivalent per gram dry weight with the highest content found in cassia flowers. Cassia flowers had the highest TAC value, neem flowers exhibited the strongest antioxidant activity against DPPH and ABTS radicals, and Cratoxylum formosum flowers had the highest FRAP values. The extracts from neem and cassia flowers also showed the highest toxicity to both breast (MCF-7) and liver cancer cells (HepG2). The neem flower extract possessed the greatest inhibitory effect on activity of the a-amylase enzyme, while cassia flowers showed the highest effect in inhibiting a-glucosidase activity. Conclusions: The six wild edible flower species examined in this study are good sources of nutrients and bioactive compounds, demonstrating antioxidant properties, cytotoxic effects on cancer cells, and the ability to inhibit enzymes associated with the development of diabetes. Notably, Senna siamea (cassia) and Azadirachta indica (neem) showed the greatest potential. This research supports the utilization of these six wild edible flowers as a food source for humans and their application in functional foods and related food products.

มหาวิทยาลัยบูรพา. สำนักหอสมุด

Address: ชลบุรี

Email: buulibrary@buu.ac.th

Created: 2567

Modified: 2567-12-24

Issued: 2567-12-24

บทความ/Article

application/pdf

ISBN: 2351-0781

BibliograpyCitation : วารสารวิทยาศาสตร์บูรพา. ปีที่ 29, ฉบับที่ 3 (ก.ย.-ธ.ค. 2567), หน้า 1189-1216

tha

©copyrights มหาวิทยาลัยบูรพา

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	sci29n3p1189-1216.pdf	937.11 KB	3	2025-06-08 03:52:05

ใช้เวลา

0.041944 วินาที