ศึกษาสัมมัปปธาน 4 อันเป็นองค์แห่งการบรรลุธรรม

Name: พระวรมน ขนฺติโก (วัดถุมา)

keyword: สัมมัปปธาน 4

; การบรรลุธรรม

; พระพุทธศาสนาเถรวาท

Abstract: วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ มีวัตถุประสงค์ 2 ประการ คือ เพื่อศึกษาการบรรลุธรรมในพระพุทธศาสนาเถรวาท และเพื่อศึกษาสัมมัปปธาน 4 ที่เกื้อหนุนต่อการบรรลุธรรม โดยศึกษาข้อมูลจากคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท อันได้แก่ พระไตรปิฎก อรรถกถา ฎีกา และคัมภีร์อื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง เรียบเรียงบรรยายตรวจสอบความถูกต้องเนื้อหาจากอาจารย์ที่ปรึกษา และผู้เชี่ยวชาญ จากการศึกษาพบว่า การบรรลุธรรม หมายถึง การบรรลุ มรรค 4 ผล 4 นิพพาน 1 ซึ่งจัดเป็นโลกุตตระ ในสัมมัปปธาน 4 ที่เกื้อหนุนต่อการบรรลุธรรม พบว่าเป็นหลักธรรมที่ประกอบด้วยองค์ 4 ซึ่งเรียกว่าความเพียร และหลักธรรมนี้ มีปรากฏในหลักธรรมอื่น ๆ แต่ที่ปรากฏให้เห็นได้อย่างชัดเจน ก็คือโพธิปักขิยธรรม 37 ประการ ซึ่งเป็นหลักธรรมแห่งการตรัสรู้แล้วพบว่า ในหลักธรรมแต่ละหมวดจะประกอบด้วยความเพียรทุกหมวด อาทิ ในสติปัฏฐาน 4 ซึ่งเป็นหลักธรรมหมวดแรกในโพธิปักขิยธรรม มีหลักธรรมอยู่ 3 ประการที่น่าสนใจ กล่าวคือ อาตาปี (ความเพียร) สติมา (สติ) และสมฺปชาโน (สัมปชัญญะ) จะเห็นได้ว่าหนึ่งในสามของหลักธรรมที่อ้างมานี้ก็คือความเพียร ซึ่งในที่นี้นับเนื่องเข้าในความเพียร 4 ของสัมมัปปธาน 4 ต่อมาเป็นอิทธิบาท 4 ซึ่งเป็นหลักธรรมที่อ้างถึงความเพียรในสัมมัปปธาน 4 ด้วยเช่นกัน จากนั้นก็เป็นอินทรีย์ 5 และพละ 5 ซึ่งเป็นความเพียรที่อ้างเอาความเพียรในสัมมัปปธาน เกี่ยวกับโพชฌงค์ 7 นั้น วิริยะสัมมโพชฌงค์ อ้างเอาวิริยะในสัมมัปปธาน 4 ด้วย และสุดท้าย อริยะมรรคมีองค์ 8 ในสัมมาวายามะนั้น ก็ต้องอ้างเอาความเพียร 4 ในสัมมัปปธานด้วยเช่นกัน ดังนั้น ความเพียรจึงมีความสำคัญในการบรรลุธรรม ถ้าผู้ปฏิบัติขาดความเพียรแล้ว เขาก็จะไม่บรรลุธรรม แต่อย่างไรก็ตามความเพียรที่เรียกว่าสัมมัปปธานนี้ จะเจริญงอกงามได้ ย่อมต้องอาศัยความสัมพันธ์ใน หมวดธรรมต่างๆ ของโพธิปักขิยธรรม จึงจะสร้างความเจริญงอกงามไพบูลย์ได้ และคุณธรรมที่สมบูรณ์เหล่านี้มีความสำคัญต่อการสร้างสรรค์ชีวิตที่ดีงาม และการเข้าถึงจุดหมายสูงสุดของพระพุทธศาสนา

Abstract: This thesis has two objectives :- To study the attainment of Dhamma in the Theravadā Buddhism and to study the (Catu-Sammappadhāna) which support the attainment of Dhamma by studying the data from the Theravada Buddhist Scriptures namely Tipiṭaka, Atthakathā, Tikā, and the other connected scriptures composed, explained and checked by advisors and experts. From the studies it is found that The realization enlightenment means to attain the Four Paths (Magga 4), the Four Fruitions (Phala 4), and the Unconditioned State (Nibbāna 1),which are called Super mundane States (Lokuttara-Dhamma), In Catu-Sammappadhāna, which supported the attainment of the Dhammas, it is found that these Doctrinal Principles are composed of 4 organs called “Effort”. On the other hand, this Doctrinal Principles also appeared in other Doctrinal Principles, but the ones appearing very clearly are the Bodhipakkhiya Dhamma 37,which are the Principles for enlightenment. It is also found that every group of the Doctrinal Principles consists of “Viriya” (the Effort) i.e. Catu-Sammappadhāna, which is the first group of Dhamma Bodhipakkhiya-Dhamma. There are three interesting Principles which are, the Ātāpi (Effort), the Sathima (Mindfullness) and the Sampajāno (clear comprehension). It can be seen that one of the stated Doctrinal Principles is the Effort, which is concluded in the effort in Catu-Sammappadhāna. Next, it Catu-Iddhipada, in which Viriyindri is the Doctrinal Principles, refers to the effort in Catu-Sammappadhāna. After that, there the 5 Faculties and 5 Energies, which are the efforts in Catu-Sammappadhāna. The 7 Bojjhaṅgas, Viriya Saṁbojjhaṅga also quoted Viriya in 4 Sammappadhāna. Finally, the Noble Eightfold Path in Sammāvāyāma also quoted effort in Sammappadhāna. So, the Effort is important for Dhamma attainment. If one is in lack of the effort, one will never attain the Dhamma. However, the effort, which is called Sammappadhāna will grow with the help of the relationship of different groups of Dhammas in Bodhipakkiya-Dhamma. By this way, the progress of Bodhipakkiya-Dhamma will appear clearly. The mentioned doctrinal qualities will build up the good life so to reach the highest target in Buddhism.

มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. หอสมุดกลาง

Address: พระนครศรีอยุธยา

Email: library@mcu.ac.th

Name: พระครูใบฎีกามานิตย์ เขมคุตฺโต

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: พระมหาโกมล กมโล

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: นิมิตร โพธิพัฒน์

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Created: 2554

Modified: 2567-07-15

Issued: 2567-07-15

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

DegreeName: พุทธศาสตรมหาบัณฑิต

Level: ปริญญาโท

Descipline: สาขาวิชาวิปัสสนาภาวนา

Grantor: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

©copyrights มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	พระวรมน ขนฺติโก (วัดถุมา).pdf	2.5 MB	3	2025-05-02 07:50:56

ใช้เวลา

0.021148 วินาที