การศึกษาวิเคราะห์พุทธศิลป์เชิงสุนทรียศาสตร์ ศึกษากรณีเฉพาะพระพุทธรูปสมัยอยุธยา

Name: พระมหาอุดม ปญฺญาโภ (อรรถศาสตร์ศรี)

keyword: ศิลปกรรมพุทธศาสนา

; พุทธศาสนากับศิลปกรรม

; สุนทรียศาสตร์

; พระพุทธรูปสมัยอยุธยา

Abstract: วิทยานิพนธ์นี้ มีจุดประสงค์ที่จะศึกษาวิเคราะห์พุทธศิลป์เชิงสุนทรียศาสตร์ โดยศึกษากรณีเฉพาะพระพุทธรูปในสมัยอยุธยา ผู้วิจัยได้แบ่งเนื้อหาของวิทยานิพนธ์ไว้ 5 บท โดยมีเนื้อหาต่อไปนี้ บทที่ 1 บทนำ บทที่ 2 วิเคราะห์ทฤษฏีสุนทรียศาสตร์ในปรัชญาตะวันตก บทที่ 3 วิเคราะห์ สุนทรียศาสตร์ และพุทธศิลป์ ดดยเฉพาะพระพุทธรูปในสมัยอยุธยา บทที่ 4 เปรียบเทียบเเนวคิดเรื่องสุนทรียศาสตร์ ในพระพุทธเถรวาทตะวันตก และใช้แนวความคิดทั้งสองเป็นกรอบในการพิจารณาความงามของพระพุทธรูปในสมัยอยุธยา บทที่ 5 สรุปผลการวิจัย บทสัมภาษณ์ และข้อเสนอเเนะต่างๆ จากการศึกษาวิเคราะห์ทำให้พบว่า ทฤษฎีสุนทรียศาสตร์ในตะวันตกกับพุทธปรัชญาเถรวาทมีความแตกต่างกันใน 2 ประเด็นหลัก คือ ประเด็นแรก เรื่องความมีอยู่ของความงามประเด็นนี้ ทฤษฎีสุนทรียศาสตร์ตะวันตกอธิบายไปใน แนวทางตามพื้นฐานอภิปรัชญาได้แก่ (1) แนวคิดแบบวัตถุนิยมหรือสสารนิยม ซึ่งมีทรรศนะว่า สิ่งที่มีอยู่จริง คือวัตถุเท่านั้น (2) แนวคิดแบบจิตนิยม มีทรรศนะว่า สิ่งที่มีอยู่จริงคือจิตเท่านั้น (3) แนวคิดแบบทวินิยม มีทรรศนะว่า ทั้งวัตถุหรือสสารและจิตเป็นสิ่งที่มีอยู่จริง ขณะที่พุทธปรัชญาเถรวาท มีพื้นฐานแนวคิดทางอภิปรัชญา ที่แตกต่างกับแนวคิดแบบวัตถุนิยมและจิตนิยม เพราะพุทธปรัชญาเถรวาทมิได้มีแนวคิดแบบสุดโต่งไปด้านใคด้านหนึ่ง และ มีลักษณะบางอย่างคล้ายกับทวินิยม แต่ก็แตกต่างกับทรินิยมแบบตะวันตก เพราะว่าพุทธปรัชญาเถรวาท มีทรรศนะเกี่ยวกับการมีอยู่ของจิตและสสารวัตถุบนพื้นฐานของหลักไตรลักษณ์ และหลักอิทัปปัจจยตา หรือปฏิจจสมุปบาท ประเด็นที่สอง เรื่องเกณฑ์การตัดสินคุณค่ของความงาม ในประเด็นนี้ สุนทรียศาสตร์ตะวันตกได้เสนอทฤษฎีในการตัดสินคุณค่าของความงาม 3 ทฤษฎี ได้แก่ (1) ทฤษฎีอัตวิสัยหรือจิตวิสัย มีทรรศนะว่า ความงามขึ้นอยู่กับจิต (2) ทฤษฎีปรวิสัยหรือวัตถุวิสัย มีทรรศนะว่าความงามมีอยู่ที่วัตถุ โดยเป็นอิสระจากจิต (3) ทฤษฎีสัมพัทธวิสัย มีทรรศนะว่า ความงามเกิดจากความสัมพันธ์ระหว่างจิตกับวัตถุในขณะที่พุทธสุนทรียศาสตร์มีเกณฑ์การตัดสินคุณค่าของความงามสามารถกระทำได้ในสองระดับ ก็คือในระดับสมมดิสัจจะ และปรมัตถสัจจะหรือกล่าวอีกนัยหนึ่งก็คือ พุทธสุนทรียศาสตร์พิจารณาความงามมี 2 ระดับประกอบไปด้วย(1) ความงามภายนอกคือ เป็นความงามของรูปธรรม อาทิ ความงามของรูป ความงามของวัตถุต่างๆ (2) ความงามภายในคือ เป็นความงามที่เกี่ยวกับเรื่องนามธรรม อาทิ ความงามของจิตใจที่ประกอบด้วยกุศลธรรมต่าง อีกประการหนึ่ง พุทธปรัชญาเถรวาท ให้พิจารณาคุณค่าของความงามเป็น 2 ลักษณะ คือ คุณค่าเทียม หมายถึงคุณค่าของความงามอันเกี่ยวข้องกับตัณหาหรือสนองตัณหา ส่วนคุณค่าแท้หมายถึงคุณค่าของความงามที่เกี่ยวข้องกับปัญญา หรือ การสนองปัญญา ผลการวิเคราะห์ ทำให้เห็นว่า การใช้ทฤษฎีสุนทรียศาสตร์ทางตะวันตกพิจารณาความงามของพระพุทธรูปนั้น สามารถกระทำได้ในระดับสมมติสัจจะ หรือ ความงามในเชิงรูปธรรมเท่านั้น เนื่องจากการที่จะสามารถเข้าใจพุทธศิลป์ กรณีพระพุทธรูปได้อย่างถ่องแท้นั้น จะต้องผ่านการอธิบาย ภายในกรอบของพุทธสุนทรียศาสตร์ที่พิจารณาความงาม โดยเน้นมิติทางจริยธรรมแบบพุทธเป็นหลักสำคัญด้วย และการใช้กรอบทางพุทธสุนทรียศาสตร์วิเคราะห์ความงามของพระพุทธรูป 2 องค์ในสมัยอยุธยา ก็คือ พระพุทธโลกนาถฯ และพระพุทธนิมิตวิชิตมาร-โมลีศรีสรรเพชญ์ ทำให้ได้ข้อสรุปว่า ถ้าใช้เกณฑ์การตัดสินความงามแบบสมมติสัจจะตัดสินความงาม ระหว่างพระพุทธรูปสมัยสุโขทัยและสมัยอยุธยา เราก็มิอาจตัดสินได้ว่า สมัยใดงามกว่ากัน เนื่องจากแต่ละสมัยมีเกณฑ์การสร้างพระพุทธรูปที่ต่างกัน ดังนั้น เราจึงไม่ควรที่จะใช้เกณฑ์ของสมัยหนึ่งมาตัดสินอีกสมัยหนึ่ง แต่ถ้าใช้เกณฑ์การตัดสินความแบบปรมัตถสัจจะ เป็นเกณฑ์ตัดสินความงามของทั้งสองสมัยนั้น ก็จะทำให้เป็นที่เข้าใจได้ว่า พระพุทธรูปทั้งสองสมัยนั้น มีความงามเท่าเทียมกัน เนื่องจากมีความงามในเชิงศีลธรรมอันประกอบด้วย พระวิสุทธิคุณพระปัญญาคุณ และ พระมหากรุณาธิคุณ

Abstract: The objective of this thesis is to make a critical study of an Aesthetics in the Buddhist Arts with special reference to the Buddha Statues in the Sukhothai and Ayutthaya period. The contents of the thesis is divided into five chapters: chapter one mentions about the background and significance of the research; chapter two analyzes the Aesthetics in the Western thought; chapter three investigates into the Buddhist Aesthetics and the Buddhist Arts with special reference to the Buddha Statues in the Sukhothai and Ayutthaya period; chapter four has been devoted to a comparison of the Aesthetics between Buddhism and the Western Thought; chapter five is meant for conclusion and suggestions for further research. It was found in the research that both Buddhist Aesthetics and Western Aesthetics differ from one another in two aspects: Firstly, they differ from each other in the aspect of the nature or reality of Aesthetics. The Western Aesthetics explains its reality into three different theories, namely (1) Materialism; (2) Idealism and (3) Dualism respectively. The Materialism in Aesthetics holds that the reality of beauty exists in matter only and not in the mind, while Idealism says about the reality of beauty in the opposite way by accepting the reality of beauty in the mind only and Not in the matter. But Dualism tries to compromise between the two theories by holding that beauty exist in both mind and matter. Buddhism agrees to the third theory to some extent but differs from it in the sense that both mind and matter are unreal and the beauty exists in both mind and matter dependently and conventionally. According to Buddhism, there are two levels of beauty-reality, namely conventional and ultimate beauty-reality. They are known in other words as inner beauty and outer beauty and they exist dependently. Secondly, both Buddhist Aesthetics and Western Aesthetics differ from each other in the aspect of value. Western Aesthetics divides aesthetical value into three theories, namely (1) Subjectivism; (2) Objectivism; and (3) Relativism. According to the first theory, the value of beauty originates from the mind and mind estimates the beauty, so different minds see the same Buddha statues and get different understanding of value. According to the second theory, the beauty had already existed in the matter and the mind can never generate the beauty, so different people see the same Buddha statues will get the same value. The third theory does not agree with the forgoing two extremes but holds that the value of beauty exist in both mind and matter. Both can generate beauty. However, Buddhism does not regard beauty value in the same way as those three theories, Buddhism accepts two levels of beauty- value in the sense of genuine and popular value. The genuine value is signifies by the virtues of the Buddha, Dhamma and Sangha, whereas the popular or superficial value is exemplified by impurities such as desire, attachment and ignorance. Precisely speaking, the Buddhist Arts can be determined by the Western Aesthetics to some extent but not proper. So to say, to determmine the Buddhist Ars in The proper meaning is to use the Buddhist Aesthetics because the Buddhist Aesthetics has its own context. The case study shows that when we evaluate the Buddha statue in the Sukhothai period and Ayutthaya period by using the Buddhist Aesthetics, We can see different beauty in the conventional sense of beauty-reality, but we cannot perceive different beauty in the ultimate sense of beauty-reality. This is because in the ultimate reality all the Buddha statues containing the attributes of the Buddha, Dhamma and Sangha are equally beautiful and valuable.

มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. ส่วนหอสมุดกลาง

Address: พระนครศรีอยุธยา

Email: library@mcu.ac.th

Name: พระมหาเทียบ สิริญาโณ

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: บุญมี แท่นแก้ว

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: วีระชาติ นิ่มอนงค์

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Created: 2547

Modified: 2567-07-13

Issued: 2567-07-13

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

DegreeName: พุทธศาสตรมหาบัณฑิต

Level: ปริญญาโท

Descipline: สาขาวิชาปรัชญา

Grantor: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

©copyrights มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	พระมหาอุดม ปญฺญาโภ (อรรถศาสตร์ศรี).pdf	37.31 MB	2	2025-01-20 13:05:09

ใช้เวลา

0.0332 วินาที