เกณฑ์ตัดสินทางพุทธจริยศาสตร์ที่มีต่อการใช้ปัญญาประดิษฐ์

Name: พระครูปลัดธันรบ โชติวํโส (วงศ์ษา)

Organization : ผู้วิจัย

keyword: เกณฑ์ตัดสิน

; พุทธจริยศาสตร์

; ปัญญาประดิษฐ์

Abstract: วิทยานิพนธ์นี้มีวัตถุประสงค์ 3 ประการ คือ 1) เพื่อศึกษาแนวคิดเกี่ยวกับปัญญาประดิษฐ์ 2) เพื่อศึกษาเกณฑ์ทางพุทธจริยศาสตร์ 3) เพื่อวิเคราะห์เกณฑตัดสินทางพุทธจริยศาสตร์ที่มีต่อปัญญาประดิษฐ์ เป็นการวิจัยเชิงเอกสาร ผลจากการศึกษาพบว่า 1) ปัญญาประดิษฐ์ คือ การสร้างเครื่องมือทุ่นแรง อำนวยความสะดวก หรือ การแก้ปัญหาด้านต่างๆ ให้กับมนุษย์ และเป็นการสร้างความสามารถในการเรียนรู้ให้กับเครื่องจักร (Machine Learning) 2) ในประเด็นทางพุทธจริยศาสตร์ พบว่า หลักเกณฑ์ตัดสิน คือ (1) เจตนา (2) การกระทำ (3) ผลการกระทำ ทำหน้าที่วินิจฉัยความดี ความชั่ว เริ่มตั้งแต่ขั้นพื้นฐาน คือ เบญจศีล และ เบญจธรรมที่ควบคู่กัน จนถึงขั้นกลาง และ ขั้นสูง ก็จะยกระดับลึกซึ้งขึ้น โดยมีหลักกุศลกรรมบถ 10 ประการ และ อริยมรรคมีองค์แปด ตามลำดับ 3) เมื่อวิเคราะห์เกณฑ์ตัดสินทางพุทธจริยศาสตร์ที่มีต่อปัญญาประดิษฐ์ พบว่า ในทางพุทธจริยศาสตร์ ถือว่า มโนกรรมมีความสำคัญที่สุด จัดว่าเป็นผลโดยตรง เช่น การใช้ปัญญาประดิษฐ์ โจรกรรมข้อมูลทางการค้า การสั่งโดรนสังหารโจมตีข้าศึกที่เป็นเป้าหมาย เป็นต้น ฉะนั้น เจตนาของผู้ใช้งาน หรือ ผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง จึงเป็นเกณฑ์ตัดสินเริ่มต้นก่อน ตามด้วยการกระทำ และ ผลการกระทำตามลำดับ แต่มีหลักการเกี่ยวกับเรื่องเจตนาและผลของการกระทำ คือ (1) การกระทำที่เกิดจากเจตนาที่ดี ให้ดูที่เจตนาเพียงอย่างเดียวเป็นหลัก (2) หากการกระทำนั้นเกิดจากเจตนาร้าย จะดูเพียงเจตนาอย่างเดียวไม่ได้ ต้องดูผลด้วย หากว่าผลเป็นไปตามเจตนาร้ายนั้นทุกอย่าง การกระทำนั้นก็ชั่วอย่างสมบูรณ์ แต่ถ้าผลไม่ตรงกับเจตนา น้ำหนักของความชั่วร้ายลดลงตามสัดส่วน ผู้ใช้งานจึงจำแนกออกเป็น (1) ระดับของผู้ใช้ และ (2) อำนาจการตัดสินใจใช้ โดยต้องยอมรับว่ามีทั้งคุณและโทษ คือใช้เพื่อสร้างสรรค์ก็ได้ และใช้เพื่อทำลายล้างก็ได้ ดังนั้นความรับผิดชอบในการกระทำที่เกิดจากปัญญาประดิษฐ์ จึงเป็นประเด็นทางจริยศาสตร์ โดยเฉพาะภายใต้สถานการณ์ที่มีความขัดแย้งทางจริยธรรม (ethical dilemmas) เกณฑ์ตัดสินทางพุทธจริยศาสตร์ ตลอดจน หลักการของเจตนาที่เป็นหัวใจสำคัญของพุทธปรัชญาจะเข้ามาช่วยในการวินิจฉัย และ ตัดสินใจ

Abstract: This thesis is of three objectives: 1) to examine the concept of artificial intelligence, 2) to explore the Buddhist ethics criteria and 3) to analyze Buddhist ethics criteria towards artificial intelligence. This research was conducted by documentary research method. The results revealed that Artificial Intelligence was the creation of the labor-saving device to facilitate solving various problems for humans and to build machine learning capabilities. Regarding the Buddhist ethics, it was discovered that the criteria for determining good and bad consisted of three conditions viz., 1) intent, 2) action, and 3) fruit of action. In term of the moral judgment on right and wrong, it started from the fundamental moral practice, namely the Panca – Sila or the Five Precepts and Panca – Dhamma or the Five Ennobling Virtues. The Buddhist ethics in the intermediate and advanced level involved with the Kusala-kammapatha or wholesome course of action and the Noble Eightfold Path, respectively. When analyzing the Buddhist Ethical criteria towards the Artificial Intelligence, it was discovered that the mental action or mano-kamma is considered as the most important. The mental action is classified as a direct consequence, such as the use of artificial intelligence to steal commercial data or direct drones to kill targeted enemies, etc. Therefore, the intent of artificial intelligence users or stakeholders is considered important and is a judging criterion, initially followed by the actions and consequences of the actions, respectively. However, it maintains principles regarding intent and consequences of actions: 1) actions caused by good intentions which look primarily solely at intent and 2) if the act is caused by malicious intent, it cannot be regarded solely as intentional. We moreover have to consider the outcome. If the outcome is all malicious, then the action is completely evil. But if the result is not to match the intent, the weight of the evil will decrease proportionally. The Artificial Intelligence users can be classified into two levels viz, 1) user and 2) user decision-making authority. They have to admit that Artificial Intelligence retains both benefits and harms, that is, it can be employed for creativity and destruction. Therefore, responsibility for actions arising from Artificial Intelligence is an ethical issue under ethical dilemmas. As well as the principle of intent, as the heart of the Buddhist philosophy will help in developing decisions.

มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. ส่วนหอสมุดกลาง

Address: พระนครศรีอยุธยา

Email: library@mcu.ac.th

Name: พูนชัย ปันธิยะ

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: วิโรจน์ วิชัย

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Created: 2563

Modified: 2024-07-14

Issued: 2566-05-20

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

DegreeName: พุทธศาสตรมหาบัณฑิต

Level: ปริญญาโท

Descipline: สาขาวิชาปรัชญา

Grantor: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

©copyrights มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	RpGhqlJ1aPJXcErUrHbgB73yb54kWlKt0A96ffiZ.pdf	1.53 MB	11	2025-10-18 12:30:27

ใช้เวลา

0.018578 วินาที