การดำรงอยู่ของทุนทางสังคมในระบบนิเวศเกษตรของชุมชนลุ่มน้ำมูลตอนล่าง : กรณีศึกษาตำบลโพธิ์ศรี อำเภอพิบูลมังสาหาร จังหวัดอุบลราชธานี

The existence of social capital in agro ecosystem of community lower moon river basin : a case study of Pho Si sub-district, Pibun Mangsahan district, Ubon Ratchathani province

Name: พิชชา บัวแย้ม

ThaSH: มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ -- วิทยานิพนธ์. ปร.ด. (การพัฒนาทรัพยากรมนุษย์และชุมชน) 2560

Classification :.LCCS: HM708

ThaSH: มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. สาขาการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์และชุมชน -- วิทยานิพนธ์

ThaSH: ทุนทางสังคม -- อุบลราชธานี -- พิบูลมังสาหาร -- โพธิ์ศรี

ThaSH: การพัฒนาชุมชน -- อุบลราชธานี -- พิบูลมังสาหาร -- โพธิ์ศรี

ThaSH: สังคมวิทยา -- อุบลราชธานี -- พิบูลมังสาหาร -- โพธิ์ศรี

Abstract: การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาบริบทชุมชนลุ่มน้ำมูลตอนล่าง การดํารงอยู่ของทุนทางสังคมมิติ ทรัพยากรมนุษย์ทรัพยากรธรรมชาติ สถาบันสังคมวัฒนธรรมประเพณี กลุ่ม/ภาคีเครือข่าย ภูมิปัญญาท้องถิ่นภายใต้ ระบบนิเวศเกษตร และแนวทางสร้างความตระหนักของประชาชนต่อทุนทางสังคมที่ดํารงอยู่ในชุมชนลุ่มน้ำมูลตอนล่าง ใช้วิธีการวิจัยเชิงคุณภาพเก็บรวบรวมข้อมูลจากกํานัน/ผู้ใหญ่บ้าน 14 คน ปราชญ์ชาวบ้าน/หมอดินอาสาพัฒนาชุมชน 14 คน ข้าวจ้ำ 9 คน ตัวแทนสถาบันศาสนา 8 รูป ตัวแทนสถาบันการศึกษา 9 คน ตัวแทนสถาบันการเมืองการปกครอง 3 คน ตัวแทนสถาบันครอบครัว10 คน รวมทั้งสิ้น 67 คน โดยการสัมภาษณ์การสนทนากลุ่มการจัดเวทีประชาคมระดับตําบลใช้แบบสัมภาษณ์กึ่งโครงสร้างเพื่อค้นพบข้อมูลเชิงลึก ตรวจสอบความถูกต้องความน่าเชื่อถือของข้อมูลจากนั้นวิเคราะห์ข้อมูลอย่างจัดเรียงเป็นระบบร่วมกับการนําเสนอเชิงพรรณนาประกอบแผนที่ แผนภูมิ รูปภาพ และตาราง ผลการวิจัยพบว่าลุ่มน้ำมูลตอนล่างมีลําน้ำสาขาแตกแขนงออกเป็นหลายสายจึงเรียกว่า “หุบปลาก้าง” ส่วนจังหวัดอุบลราชธานีได้รับการขนานามว่า “เมืองแห่งแม่น้ำสองสี” เพราะเกิดจากการบรรจบกันระหว่างแม่น้ำมูลตอนล่างกับแม่น้ำโขง ผู้คนส่วนใหญ่ติดต่อสื่อสารด้วยภาษาไทยอีสาน มีค่านิยมความเชื่อเกี่ยวกับฤกษ์ยามดํารงชีวิตวัฒนธรรมนับถือศาสนาพุทธประเพณีฮีตสิบสองคอง (ครอง) สิบสี่ใช้ภูมิปัญญาประกอบอาชีพเกษตรกรรมทรัพยากรธรรมชาติอุดมสมบูรณ์ไปด้วยป่าเต็งเร็ง ป่าเบญจพรรณ สําหรับชุมชนโพธิ์ศรีที่ถูกเรียกว่า “ชุมชนสายน้ำมูลตอนล่าง” เนื่องจากชุมชนตั้งอยู่ในเขตลุ่มน้ำมูลตอนล่าง ผู้คนผูกพันผ่านระบบเครือญาติ ทั้งเกื้อกูลช่วยเหลือกันเพื่อประกอบอาชีพ โดยนิยมนําภูมิปัญญาท้องถิ่นเข้ามาช่วยแก้ไขปัญหาจัดการทรัพยากรธรรมชาติ นอกจากนี้ยังพบการมีอยู่ของทุนทางสังคมทรัพยากรมนุษย์ทรัพยากรธรรมชาติ สถาบันสังคมวัฒนธรรมประเพณี กลุ่ม/ภาคีเครือข่าย ภูมิปัญญาท้องถิ่นล้วนสัมพันธ์กันลักษณะพึ่งพาอาศัยระบบนิเวศเกษตรด้านป้าไม้ แหล่งดินแหล่งน้ำที่เกื้อหนุน มนุษย์สร้างปัจจัย 4 จนสามารถดํารงชีวิตอย่างมีความสุขไปพร้อมกับการดูแลระบบนิเวศเกษตรให้ยั่งยืนโดยใช้แนวทางสร้างความตระหนักด้วยการผลักดันกลุ่มวัยเด็กเยาวชน และผู้ใหญ่มีส่วนร่วมทํากิจกรรมกับผู้นําชุมชนแบบเป็นทางการและผู้นําชุมชนแบบไม่เป็นทางการจัดกิจกรรมเอื้อต่อชุมชนเข้าศึกษาเรียนรู้กับปราชญ์ชาวบ้านตลอดจนผู้นําชุมชนควรทํางานในลักษณะภาคีเครือข่ายแบบมีส่วนร่วม The purposes of this research was to study the context of Lower Moon River Basin’s community, the existence of social capital in terms of human resources, natural resources, social institute, culture and tradition, group/networks and local wisdom in agricultural ecosystem including establish public awareness on social capital existence. The research used qualitative research methods through interview, focus group discussion, sub-district civil society forum to collect information from 14 sub district chiefs and community leaders, 14 local wisdom people from community soil development volunteer, 9 local wisdom people from community rice development (Khao Jum), 8 representatives from religion institution, 9 representatives from educational institution, 3 representatives from political institution and 10 representative family and in total of 67 people. A semi- structured interview was used as a research tool to collect in-depth information then checked the data accuracy and reliability. Those findings were analyzed through systematic content analysis along with a descriptive presentation by maps, charts, images and tables. The research results found that the Lower Basin of Moon ‘s which there is water route from the upper part of the plateau down to the lower plateau was called the "ravine" and Ubon Ratchathani province has been called the "City of the Two Color Rivers" as because of the encounter between the lower Moon river basin and the Mekong river basin. People in this area had communitcated in Thai - Isan and had faith and values in auspicious, agricultural wisdom, believed in Buddhist, had intimacy and sharing trandition ( Heet Sip Song Klong Sip See) and natural resources were also abundant with dry Deciduous Dipterocarp forest and mixed deciduous forest. This community context was called “ lower Moon River community”. People were highly bound by relatives bounding and depended each other in term of occupations including using their local wisdom to solve the problem and manage their natural resources. The results also presented that social capital in term of natural resources, institutions, societies, cultures, traditions group / partner network, local wisdom which was dependent with the ecosystems of agriculture, forests, soil, water resources. Those relationships had been supporting human living based on 4 factors so that they could well-being live along with maintaining ecological sustainability through activities praticipation process to children, youth and adults with formal and informal community leader for awareness raising and community study and leaning with community wisdon people. Moreover, community leader should be working in a participative and networking form.

มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. สำนักหอสมุด

Address: กรุงเทพมหานคร

Email: tdckulib@ku.ac.th

Name: ประสงค์ ตันพิชัย

Role: อาจารย์ที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์หลัก

Name: สันติ ศรีสวนแตง

Role: อาจารย์ที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์ร่วม

Created: 2560

Modified: 2566-04-19

Issued: 2566-04-19

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

URL: https://kasetsart.idm.oclc.org/login?url=https://www.lib.ku.ac.th/KUthesis/2560/phitcha-bua-all.pdf

CallNumber: HM708.พ32

tha

DegreeName: ปรัชญาดุษฎีบัณฑิต

Level: ปริญญาเอก

Descipline: การพัฒนาทรัพยากรมนุษย์และชุมชน

Grantor: มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

©copyrights มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	phitcha-bua-all.pdf	318.98 MB	19	2025-09-08 07:14:53

ใช้เวลา

0.020221 วินาที