บทบาลีในคัมภีร์อภิธัมมัตถวิภาวินี ปัญจิกา อัตถโยชนา ตามสูตรคัมภีร์สัททาวิเสส : ศึกษาเชิงวิเคราะห์

Name: พระมหาโกมล กมโล

Organization : ผู้วิจัย

Name: พระมหาชิต ฐานชิโต

Organization : ผู้วิจัย

keyword: ศึกษาเชิงวิเคราะห์

; คัมภีร์อภิธัมมัตถวิภาวินี

; ปัญจิกา

; อัตถโยชนา

; คัมภีร์สัททาวิเสส

Abstract: การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ คือ (1) เพื่อศึกษาประวัติความเป็นมาของคัมภีร์อภิธัมมัตถ- สังคหะและคัมภีร์อภิธัมมัตถวิภาวินี ปัญจิกา อัตถโยชนา (2) เพื่อวิเคราะห์บทบาลีตามสูตรคัมภีร์ สัททาวิเสสในคัมภีร์อภิธัมมัตถวิภาวินี ปัญจิกา อัตถโยชนา สามารถสรุปผลการวิจัยได้ดังนี้ ผลการวิจัยพบว่า พระอนุรุทธาจารย์ ท่านเป็นชาวอินเดียใต้ เกิดที่เมืองท่ากาเวริ เขต เมืองกัญจิปุระ แคว้นโจฬะ ต่อมาได้พักอยู่ที่เมืองตัญโช แคว้นตัมพะ แถบอินเดียใต้ติดชายฝั่ง มหาสมุทร บางครั้งก็พักอยู่ที่วัดมหาเมฆวันใกล้เจดีย์โสวัณณมาลี เมืองอนุราธบุรี ประเทศศรีลังกา ได้ รจนาคัมภีร์อภิธัมมัตถสังคหะตามคำของร้องของนัมพอุบาสกผู้เป็นศิษย์ใกล้ชิด และมีคัมภีร์ก่อนหน้า นี้ที่ท่านได้รจนาคือคัมภีร์ปรมัตถวินิจฉัยและคัมภีร์นามรูปปริจเฉท ท่านรจนาคัมภีร์อภิธัมมัตถสังคหะ เป็นคัมภีร์สุดท้าย คัมภีร์นี้จึงเปรียบเสมือนเพชรน้ำเอกที่ผ่านการเจียระไนมาเป็นอย่างดีไม่มีเพชรเม็ด ใดทัดเทียมได้ตั้งแต่นั้นมาจวบจนปัจจุบัน พระญาณกิตติเถระแห่งล้านนา ท่านเป็นชาวเชียงใหม่ มีอาวุโสกว่าพระสิริมังคลาจารย์ จำพรรษาอยู่วัดปนสาราม (สวนต้นขนุน) ตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือของนครเชียงใหม่ ท่านเป็น พระอาจารย์ของพระเจ้าติโลกราช และเคยไปศึกษาที่ประเทศลังกาในรัชกาลกษัตริย์กรุงลังกาปรัก กรมพาหุที่ 6 และพระเจ้าภูวเนกพาหุที่ 6 (พ.ศ. 1955-20 14) ผลงานของท่านที่ได้รจนาคัมภีร์อธิบาย เรื่องเกี่ยวกับพระวินัย พระอภิธรรมและบาลีไวยากรณ์ รวมแล้ว 8 คัมภีร์ หนึ่งในนั้น คือคัมภีร์ อภิธัมมัตถวิภาวินี ปัญจิกา อัตถโยชนา ซึ่งท่านได้รจนาคัมภีร์นี้ที่วัดปนสาราม เมื่อ พ.ศ. 2045 หลักการสำคัญในการรจนาคัมภีร์โยชนา คือด้วยความเป็นนักปราชญ์ที่ทรงภูมิความรู้ ความเชี่ยวชาญของพระญาณกิตติเถระนักปราชญ์ล้านนานี้ ท่านได้นำเสนอเนื้อหาที่ปรากฏในคัมภีร์ อภิธัมมัตถวิภาวินี ปัญจิกา อัตถโยชนา ที่เป็นแนวทางในการรจนาคัมภีร์โยชนาฉบับนี้ มี 4 ประการ คือ (1) วากยานุสัมพันธ์-การสัมพันธ์ประโยค (2) รูปวิเคราะห์สมาส ตัทธิต และกิตก์ พร้อมกับการ ประกอบรูปศัพท์ มีกระบวนการสร้างคำโดยนำสูตรจากกลุ่มคัมภีร์สัททาวิเสส มีคัมภีร์กัจจายนะ เป็นต้น รวมสูตรที่ปรากฏในปริจเฉทที่ 1 จำนวน 238 สูตร บรรดาสูตรเหล่านั้น วิธิสูตรมีจำนวนมาก ที่สุด คือ 228 สูตร (3) ความหมายของอุปสัคและนิบาต (4) ความสัมพันธ์ของประโยคภาษาบาลี อนึ่ง พระญาณกิตติเถระเป็นผู้แตกฉานไวยากรณ์บาลีและสันสกฤต เป็นปราชญ์ผู้รอบรู้ หลักธรรมวินัยอย่างลึกซึ้ง จึงสามารถรจนาคัมภีร์โยชนาฉบับนี้ให้เป็นที่ยอมรับของปราชญ์ในสมัยก่อน จวบจนถึงปัจจุบัน

Abstract: This research aims at three objectives; 1) to survey the history of Abhidhammatthasangaha and Abhidhammatthavibhavini Pancika Atthayojana, 2) to analyze its Pali terms in Abhidhammatthavibhavini Pancika Atthayojana based on Saddavisesa texts. It was a documentary research. The results of research revealed that the most venerable Anuruddha, an southern Indian, was born at Kaveri port, Kancipura, Cola state. Later on, he moved to live at Tanjo, Tamba state, near Indian ocean, sometime he stayed at Mahameghavana temple near Sovannamali stupa, Anuradhapuri, Sri Lanka. Abhidhammatthasangaha was compiled by request of Namba, his closed pupil. There were the former scriptures written by him; Paramatthavinicchaya and Namarupapariccheda, then the said Abhidhammatthasangaha was composed at last, therefore it was compared as a paragon, being well cut and perished, superior than the rests of diamond from past until the present. Venerable Nanakittithera of Lanna, was born at Chiangmai province. He was elder than Ven. Sirimangalathera and lived at Panasaram (Jackfruit garden) located in north-west of Chiangmai. He was a master of Tilokaraja king and went to Sri Lanka in the reign of Parakramabahu VI and Bhuvanekabahu VI (1955-2014 B.E.). His writing works were totally 8 scriptures concerned with disciplines, Abhidhamma and Pali grammar including Abhidhammatthavibhavini Pancika Atthayojana within which was compiled at Panasaram monastery on 2045 B.E. The significance of this Yojana text was that Nanakittithera with great knowledge and skills on Buddhist doctrine had proposed the method of composition into 4 types; 1) Vakyanusambandha (sentence syntax), 2) analysis form of Samasa, Taddhita and Kitaka with word composition which contains of word building process by using stanza from various Saddavisesa texts such as Kaccayana etc. with 238 stanzas in first chapter. Among these stanzas, Vidhisutta appeared mostly counts 228 in total, 3) meaning of Upasagga and Nipata, 4) relation of Pali sentence. Because of his knowledge of Pali and Sanskrit grammar and proficiency on Dhamma and Vinaya, Nanakittithera was able to complete the profound Yojana text and applauded by various scholars in the past and even in recent time.

มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. ส่วนหอสมุดกลาง

Address: พระนครศรีอยุธยา

Email: library@mcu.ac.th

Name: ได้รับทุนอุดหนุนการวิจัยจากมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย MCU RS 610761292

Role: ผู้ให้ทุน

Created: 2561

Modified: 2566-04-06

Issued: 2566-04-06

งานวิจัย/Research report

application/pdf

tha

©copyrights มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	2561-292 พระมหาโกมล แก้วดึง.pdf	6.93 MB

ใช้เวลา

0.022508 วินาที