แนวทางการวางผังและการออกแบบพื้นที่สถาปัตยกรรมที่เกี่ยวเนื่องกับพระพุทธศาสนาในเขตป่าอนุรักษ์

Guidelines for planning and designing architectural areas related to Buddhism in the protected forest area

Name: ณัฐชัย ธรรมประโชติ

keyword: พุทธสถาน

; การอนุรักษ์พื้นที่ป่า

; สถานที่ปฏิบัติธรรม

; บริบทพื้นที่ป่า

Abstract: ในโลกปัจจุบันมีความเจริญเติบโตทางด้านวัตถุอย่างรวดเร็ว แต่ความรับผิดชอบต่อสิ่งแวดล้อมลดลง ซึ่งส่งผลกระทบเชิงลบต่อระบบนิเวศ ปัจจัยส่วนหนึ่งเกิดจากการรุกล้ำของสถาปัตยกรรมที่ไม่คำนึงถึงบริบทพื้นที่ธรรมชาติโดยรอบ และเริ่มมีผลกระทบเชิงลบกับพื้นที่ป่ามากขึ้นสถาปัตยกรรมที่ส่งผลกระทบเชิงลบต่อพื้นที่ป่า เช่น รูปแบบของสถาปัตยกรรมและสิ่งก่อสร้างขนาดใหญ่ที่เกี่ยวเนื่องกับพระพุทธศาสนาในพื้นที่ป่าอนุรักษ์เนื่องจากในประเทศไทยมีศาสนาพุทธเป็นศาสนาหลักประจำชาติมีปัจจัยทางด้านความเชื่อของผู้คนที่เลื่อมใส ศรัทธา และสนับสนุนกับพื้นที่ศาสนสถานถึงแม้ว่าพื้นที่แห่งนี้ตั้งอยู่ในบริบทที่ไม่เหมาะสมก็ตาม ซึ่งในความเป็นจริงแล้วพุทธสถานที่ตั้งอยู่ในพื้นที่ป่าไม่ได้มีหน้าที่เป็นสถานที่ปฏิบัติธรรม หรือเป็นพื้นที่ยึดเหนี่ยวจิตใจเพียงอย่างเดียว แต่ยังสามารถทำหน้าที่ดูแลรักษาพื้นที่ป่าไม้บริเวณโดยรอบได้ ถ้าหากมีการออกแบบสถาปัตยกรรมที่สอดคล้องกับบริบท และเหมาะสมกับกิจกรรมที่เกิดขึ้นในพื้นที่ วัตถุประสงค์การศึกษา เพื่อหาแนวทางในการออกแบบสถาปัตยกรรมที่เกี่ยวเนื่องกับพุทธศาสนาในเขตพื้นที่ป่า ให้สอดคล้องและเหมาะสมกับบริบทพื้นที่ป่าโดยรอบ ทำให้เกิดความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งแวดล้อม กับแนวความคิดของสถาปัตยกรรมตามรูปแบบการปฏิบัติทางพุทธศาสนา โดยนำเสนอวิธีการออกแบบ การวางผัง และรูปแบบอาคารให้มีความเหมาะสมกับกิจกรรมที่เกิดขึ้นตามหลักศาสนาพุทธ เพื่อสนับสนุนให้เกิดความตระหนักถึงการอนุรักษ์พื้นที่ป่าไม้มากขึ้น และลดผลกระทบเชิงลบที่เกิดจากการก่อสร้างสถาปัตยกรรมในพื้นที่ป่า โดยสามารถนำไปประยุกต์ใช้กับพื้นที่อื่นได้ จากการศึกษา พบว่าพุทธสถานสามารถสร้างในเขตพื้นที่ป่าอนุรักษ์ได้ แต่ต้องมีการตรวจสอบและอยู่ภายใต้การดูแลของเจ้าหน้าที่ โดยที่พุทธสถานแห่งนั้นต้องมีการช่วยเหลืองานด้านป่าไม้ ทำให้เกิดกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับการดูแลรักษาพื้นที่ป่าไม้เพิ่มขึ้นมานอกเหนือจากการปฏิบัติธรรม ซึ่งจากการวิเคราะห์พุทธสถานในเขตพื้นที่ป่าส่วนใหญ่นั้น มีแนวโน้มในการก่อสร้างและขยายพื้นที่เพิ่มเติมจากเดิม เนื่องจากบริบทที่อยู่โดยรอบพุทธสถานเป็นพื้นที่ป่าเขามีความสงบวิเวก เหมาะแก่การปฏิบัติธรรม รวมถึงตำแหน่งของพุทธสถานที่อยู่บนเขาสามารถมองเห็นพื้นที่ป่าและชุมชนที่อยู่ด้านล่างได้ ทำให้กลายเป็นที่นิยมสำหรับการปฏิบัติธรรมเชิงท่องเที่ยว ดังนั้นจึงควรมีการควบคุมขนาดของอาคารให้มีความเหมาะสม และสัมพันธ์กับพื้นที่การใช้งานสำหรับการปฏิบัติธรรมกับกิจกรรมด้านป่าไม้ รวมถึงการออกแบบที่มีความสอดคล้องเคารพกับบริบทพื้นที่ป่าธรรมชาติ เพื่อลดการสูญเสียพื้นที่ป่าไม้รักษาให้คงสภาพความอุดมสมบูรณ์ต่อไป โดยการออกการวางผังและพื้นที่สถาปัตยกรรมที่เกี่ยวเนื่องกับพระพุทธศาสนาในเขตพื้นที่ป่าไม้อนุรักษ์ เพื่อควบคุมขนาดของอาคารโดยที่มีความสัมพันธ์กันของกิจกรรมทางศาสนากับกิจกรรมการช่วยงานด้านป่าไม้ รวมถึงลดการใช้ทรัพยากรในการก่อสร้าง และการใช้พื้นที่ป่าให้เกิดประสิทธิภาพมากที่สุด มีดังนี 1) การทราบระยะต่าง ๆ ของอิริยาบถการใช้งานในแต่ละกิจกรรม สามารถออกแบบให้มีขนาดพื้นที่ใช้งานที่มีความเหมาะสม และพอดีกับการใช้งานในแต่ละอาคาร เพื่อควบคุมขนาดและ ความสูงของอาคารในพื้นที่ป่า 2) รูปแบบของอาคารไม่จำเป็นต้องมีการตกแต่งเกินความจำเป็นเพื่อสื่อถึงรูปลักษณ์ทางศาสนา แต่สามารถใช้การวางผังโครงการให้มีการลำดับการเข้าถึง และคำนึงถึงหลักการสัปปายะ เนื่องจากพุทธสถานในพื้นที่ป่าเน้นการปฏิบัติสมาธิเป็นหลัก 3) การออกแบบอาคารและการวางผังโครงการให้เกิดความสัมพันธ์ของเวลา ให้รูปแบบกิจกรรมการปฏิบัติธรรมกับการช่วยงานด้านป่าไม้สามารถใช้งานร่วมกันได้สามารถลดการก่อสร้างอาคารและการสูญเสียพื้นที่ป่าได้

มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์. หอสมุดแห่งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

Address: กรุงเทพมหานคร

Email: preserv@tu.ac.th

Name: ภูมิชาย พันธุ์ไพโรจน์

Role: อาจารย์ที่ปรึกษาหลัก

Name: สาธิดา สกุลรัตนกุลชัย

Role: อาจารย์ที่ปรึกษาร่วม

Created: 2563

Modified: 2566-03-08

Issued: 2566-03-08

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

DegreeName: สถาปัตยกรรมศาสตรมหาบัณฑิต

Level: ปริญญาโท

Descipline: สถาปัตยกรรม

Grantor: มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

©copyrights มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	10859natthachai.pdf	15.12 MB	1	2023-07-07 00:38:09

ใช้เวลา

0.018925 วินาที