การศึกษาลักษณะทางสัณฐานวิทยาและฤดูกาลเก็บเกี่ยวต่อปริมาณสารทุติยภูมิของกะเพรา (Ocimum sanctum L.)

Morphological characterization and harvesting seasons on secondary metabolite contents of holy basil (Ocimum sanctum L.)

Name: รัชนีกร นามบุดดี

keyword: กะเพรา

; ฟลาโวนอยด์ทั้งหมด

; ลักษณะทางสัณฐานวิทยา

; สารประกอบฟีนอลิกทั้งหมด

; ฤดูเก็บเกี่ยว

; ฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ

Abstract: กะเพรา (Ocimum sanctum L.) เป็นพืชสมุนไพรที่ใช้ใบเป็นส่วนประกอบในยาสมุนไพรไทยหลายตำรับ เช่น ยาประสะกะเพรา ยารักษาตานขโมย เป็นต้น ใบกะเพรามีปริมาณสารทุติยภูมิแตกต่างกันไปตามสายพันธุ์ ฤดูกาลเก็บเกี่ยว และสภาพแวดล้อม งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาลักษณะทางสัณฐานวิทยา และปริมาณสารทุติยภูมิของกะเพราที่รวบรวมจากแหล่งต่างๆ ของประเทศไทย รวมทั้งศึกษาผลของฤดูกาลเก็บเกี่ยวต่อการเจริญเติบโต ผลผลิต และปริมาณสารทุติยภูมิของกะเพรา จากการศึกษาลักษณะประจำพันธุ์กะเพราจำนวน 20 accessions พบว่ามีการกระจายตัวของสายพันธุ์ทำให้มีจำนวน accessions เพิ่มขึ้นเป็น 24 accessions บันทึกลักษณะสัณฐานวิทยาจำนวน 19 ลักษณะ แล้วนำมาวิเคราะห์การจัดกลุ่มด้วยวิธี Ward’s method โดยใช้ค่า squared Euclidean distance พบว่าสามารถแบ่งกะเพราออกได้เป็น 2 กลุ่ม โดยกลุ่มที่ 1 ประกอบด้วยกะเพราจำนวน 17 accessions เป็นกลุ่มที่ออกดอกช้า และสามารถแบ่งออกเป็น 2 กลุ่มย่อยตามสีใบ คือกลุ่มกะเพราแดง มีใบ ลำต้น และก้านใบสีม่วง จำนวน 10 accessions และกลุ่มกะเพราขาว มีใบและก้านใบสีเขียว ในขณะที่ลำต้นมีทั้งสีเขียวและสีม่วง จำนวน 7 accessions กลุ่มที่ 2 ประกอบด้วยกะเพราแดง จำนวน 7 accessions เป็นกลุ่มที่ออกดอกเร็ว ใบสีม่วงและลำต้นสีม่วงเข้ม แบ่งออกเป็น 2 กลุ่มย่อย คือกลุ่มที่มีก้านใบสีม่วงเข้ม จำนวน 3 accessions และกลุ่มที่มีก้านใบสีม่วง จำนวน 4 accessions จากการศึกษาปริมาณสารทุติยภูมิของกะเพรา 24 accessions โดยเก็บเกี่ยวใบที่เจริญเติบโตเต็มที่ นำมาวิเคราะห์ปริมาณสารประกอบฟีนอลิกทั้งหมด ด้วยวิธี Folin-Ciocalteu colorimetric ฟลาโวนอยด์ทั้งหมด ด้วยวิธี aluminum chloride colorimetric และฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระด้วยวิธี diphenylpicryhydrazyl (DPPH) radical scavenging assay พบว่า กะเพราแดง 2 accessions ได้แก่ OS18 และ OS19 มีปริมาณสารประกอบฟีนอลิกทั้งหมด (183.77±5.80 และ 208.33±6.55 mg GAE/g dry extract ตามลำดับ) และฟลาโวนอยด์ทั้งหมด สูง (758.96±4.84 และ 858.06±20.06 mg QE/g dry extract ตามลำดับ) รวมถึงมีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระดี (EC50 เท่ากับ 6.81±0.42 และ 8.04±0.67 µg/ml ตามลำดับ) จึงมีความเหมาะสมในการปลูกและนำไปพัฒนาพันธุ์ต่อไป สีใบกะเพราแดง พบว่าค่า a* และค่า Chroma มีความสัมพันธ์เชิงบวก ส่วนฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ (ค่า EC50) มีความสัมพันธ์เชิงลบกับปริมาณสารประกอบฟีนอลิกทั้งหมด และฟลาโวนอยด์ทั้งหมด ดังนั้นกะเพราแดงใบสีม่วงเข้มมากขึ้นจึงมีปริมาณสารทุติยภูมิเพิ่มขึ้นและมีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระดีขึ้น การศึกษาผลของฤดูกาลเก็บเกี่ยวต่อการเจริญเติบโต ผลผลิต และปริมาณสารทุติยภูมิของกะเพรา โดยนำต้นกล้ากะเพราแดง (OS18) และกะเพราขาว (OS02) อายุ 30 วันหลังหยอดเมล็ด มาปลูกในถุงปลูกและเก็บเกี่ยวเมื่ออายุ 30 วันหลังย้ายกล้าในฤดูร้อน (เมษายน 2562) ฤดูฝน (กรกฎาคม 2562) ปลายฤดูฝน (ตุลาคม 2562) ฤดูหนาว (ธันวาคม 2562) และปลายฤดูหนาว (มกราคม 2563) พบว่ากะเพราแดงและกะเพราขาวมีการเจริญเติบโต และให้ผลผลิตดีที่สุดเมื่อเก็บเกี่ยวในช่วงฤดูฝน การเก็บเกี่ยวกะเพราแดงในฤดูร้อนทำให้มีปริมาณสารประกอบฟีนอลิกทั้งหมด (264.65±3.60 mg GAE/g dry extract) และฟลาโวนอยด์ทั้งหมด (853.30±5.73 mg QE/g dry extract) สูงสุด และมีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระดีที่สุด (EC50 เท่ากับ 6.18±0.74 µg/ml) ส่วนการเก็บเกี่ยวกะเพราขาวในฤดูฝน ทำให้มีปริมาณสารประกอบฟีนอลิกทั้งหมด (159.41±2.08 mg GAE/g dry extract) และฟลาโวนอยด์ทั้งหมด (391.31±9.86 mg QE/g dry extract) สูงสุด และมีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระดีที่สุด (EC50 เท่ากับ 11.08±0.63 µg/ml) จากผลการทดลอง สรุปได้ว่ากะเพราที่รวบรวมในประเทศไทย พบทั้งกะเพราแดงและกะเพราขาว กะเพราแดงมีสารทุติยภูมิสูงและมีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระดี โดยเฉพาะอย่างยิ่ง accessions ที่มีใบสีม่วงเข้ม โดยฤดูกาลเก็บเกี่ยวที่เหมาะสมเพื่อนำไปทำยาสมุนไพร คือฤดูร้อน กะเพราขาวมีสารทุติยภูมิและฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระต่ำเมื่อเปรียบเทียบกับกะเพราแดงในทุกฤดูกาลเก็บเกี่ยว การเก็บเกี่ยวกะเพราขาวในฤดูฝนให้ผลผลิต และสารทุติยภูมิสูง รวมถึงมีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระดีที่สุด

มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์. หอสมุดแห่งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

Address: กรุงเทพมหานคร

Email: preserv@tu.ac.th

Name: ภาณุมาศ ฤทธิไชย

Role: อาจารย์ที่ปรึกษาหลัก

Name: เยาวพา จิระเกียรติกุล

Role: อาจารย์ที่ปรึกษาร่วม

Created: 2564

Modified: 2566-02-09

Issued: 2566-02-09

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

DOI: 10.14457/TU.the.2021.42

tha

DegreeName: วิทยาศาสตรมหาบัณฑิต

Level: ปริญญาโท

Descipline: เทคโนโลยีการเกษตร

Grantor: มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

©copyrights มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	10418ratchaneekon.pdf	4.71 MB	1	2024-06-20 15:17:20

ใช้เวลา

0.038461 วินาที