ศึกษาแนวทางการฟื้นฟูและอนุรักษ์ผักพื้นบ้านในชุมชนบ้านคลองยอ

The study of recovery and conservation of indigenous vegetable in Klongyor Village

Name: ณัฐนิชา จันทิพย์

keyword: ผักพื้นบ้าน

; การฟื้นฟู

; การอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ

; ภูมิปัญญาท้องถิ่น

; บ้านคลองยอ

; ตำบลวังใหญ่

; อำเภอเทพา

; สงขลา

Abstract: การศึกษาวิจัยเฉพาะเรื่องเล่มนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความหลากหลายของผักพื้นบ้านและศึกษาแนวทางการฟื้นฟูและอนุรักษ์ผักพื้นบ้านในชุมชนบ้านคลองยอ เนื่องจากในชุมชนมีการใช้ประโยชน์จากผักพื้นบ้านชุมชนลดลง จนเกิดการละเลยไม่เห็นคุณค่าของทรัพยากรธรรมชาติ ทำให้ทรัพยากรธรรมชาติรวมถึงผักพื้นบ้านในชุมชนบางชนิดหายสาบสูญไปและลดลงจากสาเหตุ (1) มีทรัพยากรแต่องค์ความรู้การใช้ประโยชน์ไม่ถูกถ่ายทอดส่งต่อจึงไม่เกิดการใช้ประโยชน์ เช่น ต้นเหรง คนรุ่นใหม่จึงนำมาเป็นอาหารไม่เป็นเหลือเพียงคนรุ่นเก่าๆ เท่านั้น (2) ทรัพยากรพืชชนิดนั้นหายไปแล้วหานำมาใช้งานได้ยากอย่างเช่น ต้นทวย ต้นพันตัน เป็นต้น การใช้ประโยชน์ผักพื้นบ้านซึ่งเป็นทรัพยากรในท้องถิ่นถือเป็นภูมิปัญญา อันมีค่าในชุมชนโดยส่วนมากจะเกิดการถ่ายทอดจากการนำมาใช้ในชีวิตประจำวัน ในปัจจุบันองค์ความรู้เหล่านี้ถูกลดคุณค่าจากการเข้ามาของการพัฒนาด้านต่างๆ ทำให้มนุษย์ห่างไกลจากธรรมชาติ จึงมีแนวโน้มที่น่าเป็นห่วงในการศึกษาครั้งนี้เป็นการศึกษาวิจัยเชิงคุณภาพ ซึ่งใช้วิธีการ สังเกต สัมภาษณ์ สนทนากลุ่มในการศึกษา ผลการศึกษาพบผักพื้นบ้านในชุมชนจำนวน 86 ชนิด แบ่งการใช้ประโยชน์ได้ 4 ประเภท เป็นการใช้รับประทานอย่างเดียว 84 ชนิด แบ่งตามถิ่นที่อยู่ 6 บริเวณ ซึ่งบริเวณที่พบผักพื้นบ้านมากที่สุดคือ ป่าชื้นพบ 31 ชนิด รองลงมาคือสวนรก พบ 24 ชนิด โล่งแจ้ง (ไร่) พบ 18 ชนิด ริมคลอง พบ 10 ชนิด ในคลอง และป่าพรุ พบ 1 ชนิด แบ่งตามการใช้ประโยชน์ ได้ 4 ประเภท เป็นอาหาร เป็นยา เป็นอุปกรณ์ใช้สอย และประโยชน์ทางเศรษฐกิจ แบ่งตามการขยายพันธุ์หลักๆ มี 2 ประเภท คือการขยายพันธุ์ตามธรรมชาติ โดย ลม น้ำ และสัตว์ป่า และมนุษย์จากการขุดทั้งต้น การเก็บเมล็ด และการปักชำ และแนวทางการฟื้นฟูและอนุรักษ์ที่เกิดขึ้นในชุมชน มีการฟื้นฟูโดยการหาพืชที่หายไปมาปลูกใหม่ และการรักษาพื้นที่ให้เกิดความอุดมสมบูรณ์ไว้ การอนุรักษ์โดยการอนุรักษ์เชิงพื้นที่ของแหล่งผักพื้นบ้านตามธรรมชาติและการอนุรักษ์ด้วยการส่งเสริมพฤติกรรมการบริโภคผักพื้นบ้านส่งเสริมให้เกิดการบริโภคผักที่หลากหลาย รู้จักการนำไปใช้ประโยชน์ และการถ่ายทอดภูมิปัญญาเกิดทั้งในครัวเรือนและในชุมชน การที่พ่อแม่นำผักพื้นบ้านเข้าสู่ครัวเรือนและในชุมชนคือการบอกเล่าของผู้มีความรู้และการนำมาประกอบอาหารให้ทานตามงานประเพณีส่วนร่วมต่างๆ เช่น งานบวช งานศพฯ จากการศึกษาทำให้ผู้ศึกษามีข้อเสนอแนะดังนี้ 1) ควรนำข้อมูลและเนื้อหาเรื่องผักพื้นบ้านของชุมชน เข้าสู่หลักสูตรการศึกษาในโรงเรียนบ้านคลองยอ 2) ควรเพิ่มพื้นที่แหล่งเรียนรู้ผักพื้นบ้านในชุมชนให้เป็นศูนย์เรียนรู้ 3) ควรส่งเสริมภูมิปัญญาความรู้ที่มีอยู่ในปราชญ์ชาวบ้านของชุมชน 4) ควรศึกษาข้อมูลด้านสมุนไพรของผักพื้นบ้านในชุมชนบ้านคลองยอเพิ่มขึ้น 5) ส่งเสริมเด็กและเยาวชนให้เข้าร่วมกลุ่มเรียนรู้ผักพื้นบ้านให้มีสมาชิกเพิ่มขึ้น 6) ข้อเสนอแนะในเชิงนโยบาย องค์กรหรือหน่วยงานรัฐที่เกี่ยวข้องควรมีนโยบายที่ชัดเจนในการลดการใช้สารเคมีในการเกษตรของชุมชนอย่างเป็นรูปธรรม 7) ข้อเสนอแนะสำหรับผักพื้นบ้านที่หายไปในชุมชนควรทำโครงการนำผักพื้นบ้านที่หายไปกลับคืนชุมชน

มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์. หอสมุดแห่งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

Address: กรุงเทพมหานคร

Email: preserv@tu.ac.th

Name: เกศกุล สระกวี

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Created: 2560

Modified: 2564-04-17

Issued: 2564-04-16

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

DOI: 10.14457/TU.the.2017.1055

tha

DegreeName: ประกาศนียบัตรบัณฑิต

Level: ปริญญาโท

Descipline: บัณฑิตอาสาสมัคร

Grantor: มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

©copyrights มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	1982natnicha.pdf	5.02 MB	12	2025-07-25 14:10:10

ใช้เวลา

0.01812 วินาที