นิเวศวิทยาการเมืองของการจัดการทรัพยากรชายฝั่งอ่าวบ้านดอกจังหวัดสุราษฎร์ธานี

The political ecology of the coastal resources management in bandon bay of Surat tThani Province

Name: เพ็ญนภา สวนทอง

ThaSH: มหาวิทยาลัยบูรพา.สาขาวิชาเศรษฐศาสตร์การเมืองและการบริหารจัดการ

ThaSH: นิเวศวิทยาการเมือง

ThaSH: นิเวศวิทยา

ThaSH: การจัดการทรัพยากรชีวภาพ

Abstract: การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาการเปลี่ยนแปลงทางนิเวศและสิ่งแวดล้อม ปัจจัยที่ส่งผลให้เกิดความขัดแย้ง และแนวทางการจัดการทรัพยากรชายฝั่งอ่าวบ้านดอน การวิจัยเป็นเชิงคุณภาพใช้วิธีวิทยาเศรษฐศาสตร์การเมืองเชิงสหวิทยาการแนววิภาษวิธี เก็บข้อมูลจากเอกสาร การสัมภาษณ์เชิงลึก (In-dept Interview) และการสนทนากลุ่ม (Focus groups) ผลการวิจัยพบว่า การเปลี่ยนแปลงทางนิเวศและสิ่งแวดล้อมอ่าวบ้านดอน มีการเปลี่ยนแปลง 3 ยุค คือ ยุคแรกเศรษฐกิจชุมชนพึ่งตนเอง (ก่อน พ.ศ. 2504) ยุคที่สอง เป็นการสัมปทานป่าชายเลนและการเพาะเลี้ยงสัตว์นํ้าชายฝั่ ง (พ.ศ. 2504-2544) และยุคที่สาม เป็นช่วงวิกฤตของอ่าวบ้านดอนจากนโยบายการส่งเสริมการส่งออกสินค้าทะเลตาม “โครงการ Sea Food Bank” ของรัฐ (พ.ศ. 2545- ปัจจุบัน) ทําให้พื้นที่ทางทะเลถูกบุกรุกและจับจองจากกลุ่มทุนและผู้มีอิทธิพล จนกลายเป็นพื้นที่ส่วนตัวกีดกันผู้ไร้อํานาจ (ประมงพื้นบ้าน) ไม่ให้เข้าถึงและใช้ทรัพยากร ทรัพยากรชายฝั่ง ละเมิดสิทธิการดํารงชีวิตและการอยู่รอดของคนจน (Existence rights of the poor) ในการใช้พื้นที่ส่วนรวมทางธรรมชาติ (The Commons/ natural place) จึงนําไปสู่ความขัดแย้งระหว่างประมงพื้นบ้านด้วยกัน ประมงพื้นบ้านกับรัฐ ประมงพื้นบ้านกับประมงพาณิชย์ ผู้บุกรุก ทะเลประกอบกิจการเลี้ยงหอย และกลุ่มอิทธิพลที่ยึดครอบครองทะเล ผู้ประกอบกิจการเลี้ยงหอยกับนายทุนเลี้ยงกุ้งและอุตสาหกรรมชายฝั่ง และหน่วยงานรัฐด้วยกัน การจัดการทรัพยากรชายฝั่งที่ผ่านมาเน้นการจัดการทรัพยากรโดยรัฐขาดการดูแลรักษาทรัพยากรและสิ่งแวดล้อม ทําให้เกิดการขูดรีด เอาประโยชน์จากทรัพยากรของผู้มีอิทธิพล/อํานาจ (ผู้นําท้องที่ ท้องถิ่น ข้าราชการ) อาศัย อํานาจรัฐเอื้อในปฏิบัติการยึดแย่งพื้นที่สาธารณะและทรัพยากรชายฝั่งไปจากประมงพื้นบ้าน เพื่อการสะสมความมั่งคั่งทางเศรษฐกิจ และยังพบว่าปัจจัย/เงื่อนไขจากนโยบายรัฐ กฎหมาย การบังคับใช้กฎหมาย และความสมบูรณ์ของอ่าวบ้านดอน นําไปสู่การยึดครอบครองทะเลชายฝั่งเป็นพื้นที่ส่วนตัว นําไปสู่ความขัดแย้ง ดังนั้น แนวทางใหม่ของการจัดการทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งอ่าวบ้านดอน ชุมชนต้องเป็นคนจัดการทรัพยากร “อ่าวบ้านดอนจัดการตนเอง” (Self-governance) มีกฎทางทะเลหรือกติกาที่มีดุลยภาพในการใช้ทะเลร่วมกันอย่างเป็นธรรมและยั่งยืนทางนิเวศ

Abstract: The objectives of thisdissertation were: to study ecological and environmental succession; to study factors affecting conflicts; and to study approaches to coastal resource management of Bandon Bay. This dissertation employed qualitative research method using critical interdisciplinary and dialectical method. Data were collected from reviewing relevant documents, in-depth interview, and focus group interview. The research results were as follows. The ecological and environmental succession of Bandon Bay could be divided into three periods: first period referred to the self-reliant community economy (before 1961); second period referred to mangrove concession and coastal aquaculture (1961 –2001); and third period referred to a crisis of Bandon Bay from the policy used to promote the export of marine products according to the National Economic and Social Development Plan No.9 (2002 – 2006) under the Sea Food Bank Project in 2004onwards. Consequently, the sea area was compromised and staked from capital groups and influential groups; and powerless people (local fishers) were obstructed to access and used coastal resources and the sea area was become a private area which violated existence rights of the poor in the common natural place. This therefore led to conflicts both between local fishers, local fishers and government, local fishers and commercial fishers, local fishers and sea invaders operating shellfish farming outside the permitted area, local fishers and influential people occupying wetlands and coastal conservation areas, shellfish farming entrepreneurs and shrimp farming capitalists and coastal industries, and government agencies. The previous coastal resource management was held by the government and lacked of maintenance of resources and environment which caused extorting and taking advantage of authority and influential people (local leaders and government officers) and relied on the state power to facilitate the seizure of land and coastal natural resources from local fishers in order to increase economic stability. In addition, factors and constraints related to government policy, law, law enforcement, and richness of Bandon Bay caused the occupation of the coastal area as a private property. Hence, the new approach for marine resource management and coastal area of Bandon Bay was the community should employ self-governance of Bandon Bay and issue marine rules or regulations with an equilibrium, eco-justice, and sustainable balance of the use of the sea.

มหาวิทยาลัยบูรพา. สำนักหอสมุด

Address: ชลบุรี

Email: buulibrary@buu.ac.th

Name: โอฬาร ถิ่นบางเตียว

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Created: 2562

Modified: 2564-02-10

Issued: 2564-02-10

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

CallNumber: ว 333.72 พ887น

tha

Spatial: ไทย (ภาคใต้)

Spatial: สุราษฎร์ธานี

DegreeName: รัฐศาสตรดุษฎีบัณฑิต

Level: ปริญญาเอก

Descipline: เศรษฐศาสตร์การเมืองและการบริหารจัดการ

Grantor: มหาวิทยาลัยบูรพา

©copyrights มหาวิทยาลัยบูรพา

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	56820038.pdf	18.79 MB	78	2025-08-17 14:21:20

ใช้เวลา

0.031882 วินาที