การปรับตัวของชุมชนลุ่มน้ำมูลกับปัญหาน้ำท่วมซ้ำซากในพื้นที่จังหวัดสุรินทร์

Adaptation of watershed information to the community flood area in Surin

Name: อิทธิวัตร ศรีสมบัติ

keyword: น้ำท่วม

Classification :.DDC: 551.489

; ปัญหาน้ำท่วม

; อุทกภัย

Abstract: การวิจัยเรื่อง การปรับตัวของชุมชนลุ่มน้ำมูลกับปัญหาน้ำท่วมซ้ำซากในพื้นที่จังหวัดสุรินทร์ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาบริบทและสภาพน้ำท่วมชุมชนลุ่มน้ำมูลและการปรับตัวของชุมชนกับปัญหาน้ำท่วมซ้ำซากของชุมชนลุ่มน้ำมูลในจังหวัดสุรินทร์ เป็นการศึกษาวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) รวบรวมข้อมูลจากการศึกษาภาคสนาม (Field studies) การสัมภาษณ์ (Interview) การสังเกต (Observation) การสำรวจลักษณะทางกายภาพและสิ่งแวดล้อมในชุมชนลุ่มน้ำมูล 2 ชุมชน คือ บ้านศาลา ตำบลกุดขาคีม อำเภอรัตนบุรี และบ้านตลุง ตำบลหนองเรือ อำเภอชุมพลบุรี จังหวัดสุรินทร์ กลุ่มเป้าหมายคือกลุ่มผู้สูงอายุที่มีอายุตั้งแต่ 70 ปีขึ้นไป หัวหน้าครอบครัวที่ประสบภัยจากน้ำท่วมซ้ำซากในพื้นที่ ผลการศึกษาพบว่า สภาพน้ำท่วมในพื้นที่เกิดจากหลายสาเหตุ แต่สาเหตุหนึ่งเกิดจากพื้นที่ที่อยู่ริมฝั่งแม่น้ำมูล เป็นพื้นที่ราบน้ำท่วมถึงมีลักษณะเป็นแอ่งกระทะ นอกจากนั้นยังได้รับอิทธิพลจากลมมรสุมตะวันตกเฉียงใต้ ที่พัดพาฝนมาจากมหาสมุทรอินเดียเข้ามามากทำให้เกิดภาวะน้ำท่วมฉับพลันและเกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องในปี พ.ศ. 2521, 2540 และ 2554 ประกอบกับแผนงานโครงการโขง ชี มูล ทำให้อุทกภัยที่เกิดขึ้นหลังการก่อสร้างเกิดน้ำท่วมขังยาวนานกว่าทุกครั้งที่ผ่านมา สร้างความเสียหายให้กับชาวบ้าน สภาพการทำนาในพื้นที่น้ำท่วม มีระบบนิเวศที่เหมาะสมกับการทำนา เพียงแต่ต้องระมัดระวังในเรื่องของความเสี่ยงต่อภาวะน้ำท่วมฉับพลันที่อาจส่งผลให้ต้นข้าวที่ปลูกไว้ได้รับความเสียหายและตายไปในที่สุด ซึ่งเป็นสาเหตุที่ทำให้ต้นทุนการผลิตสูงขึ้น อย่างไรก็ตามพื้นที่ยังมีข้อได้เปรียบในการทำนาเพราะนอกจากชาวบ้านจะทำนาโดยอาศัยน้ำฝนเป็นหลักแล้ว ยังมีน้ำที่ขังตามแหล่งน้ำธรรมชาติ ชาวบ้านรีบทำนาอีกครั้งหลังน้ำลดทันที เป็นการทำนาปรังที่ใช้ระยะเวลาสั้นกว่านาปี ทำให้ชาวบ้านสามารถทำนาได้ตลอดทั้งปี นอกจากนั้นชาวบ้านได้มีการนำเอาเทคโนโลยีเครื่องมือและอุปกรณ์การทำนามาใช้ในการทำนาทุกขั้นตอนมากกว่าการทำนา เช่น การใช้รถไถนา รถเกี่ยวข้าว การทำนานอกจากเพื่อการบริโภคแล้ว ยังทำนาเพื่อจำหน่ายข้าว จากปรากฏการณ์การทำนาของชาวบ้านในพื้นที่น้ำท่วมทำให้ทราบว่า ชาวบ้านมีสภาพการดำรงชีพที่เสี่ยงกับการทำนาอยู่เสมอ มีการจัดเตรียมเครื่องมือและอุปกรณ์ในการทำนาไว้เพื่อรับมือกับเหตุการณ์ที่อาจเกิดขึ้นจากน้ำท่วมฉับพลัน รูปแบบของการทำนามี 2 รูปแบบ คือ รูปแบบที่ 1 ชาวบ้านจะไม่ทำนาในฤดูฝนแต่จะทำอาชีพอื่นทดแทนเพื่อสร้างรายได้ให้กับครอบครัวและจะหวนกลับมาทำนาอีกครั้งเมื่อฤดูฝนผ่านพ้นไป รูปแบบที่ 2 ชาวบ้านจะเสี่ยงทำนาในฤดูกาลทำนาตามปกติ เพราะเชื่อว่าหากน้ำท่วมไม่มากชาวบ้านจะสามารถควบคุมน้ำในนาได้ แต่ถ้าหากน้ำท่วมมากชาวบ้านก็ต้องยอมให้ผลผลิตเสียหายไปในที่สุด ชาวบ้านจะหวนกลับมาทำนาอีกครั้งหลังจากภาวะวิกฤตน้ำท่วมผ่านพ้นไปแล้ว คือ การทำนาปรัง โดยเลือกพันธุ์ข้าวที่สนองตอบต่อระบบกลไกทางตลาดมาปลูก เช่น ข้าวพันธุ์ปทุมธานี 1 และชัยนาท 2 ในฤดูนาปีใช้ข้าวพันธุ์มะลิ 105 ในฤดูนาปีใช้ข้าวพันธุ์ กข.15 พื้นที่ทำนามีการใช้สารเคมีเพื่อกำจัดศัตรูพืชและแมลงเป็นจำนวนมาก ทำให้สารเคมีที่ตกค้างไหลลงสู่แม่น้ำมูลและแหล่งน้ำธรรมชาติอื่น ๆ ส่งผลกระทบต่อระบบนิเวศแม่น้ำมูลและการเจริญพันธุ์ของปลาและสัตว์น้ำอื่นๆ การปรับตัวของชาวบ้านในพื้นที่น้ำท่วมซ้ำซากนอกจากจะทำนาแล้ว ยังมีการทำหัตถกรรมทอผ้า เลี้ยงวัว และปลูกพืชผักสวนครัว เพื่อจำหน่าย เป็นอาชีพเสริมควบคู่ไปกับการทำนา ชาวบ้านบางครับครัวมีรายได้จากการปลูกพืชผักสวนครัวมากกว่ารายได้จากการทำนา แต่การปลูกพืชผักสวนครัวมีข้อจำกัดในด้านการใช้สารเคมี ทำให้ไม่สามารถประกอบอาชีพปลูกพืชผักติดต่อกันเป็นเวลานานได้ นอกจากนั้นชาวบ้านประสบปัญหาในการประกอบอาชีพทำนาเป็นอย่างมาก เช่น การขาดแคลนแรงงานในการผลิต การขาดแคลนเทคโนโลยีที่ช่วยเพิ่มผลผลิต ขาดกรรมสิทธิ์ในที่ทำกิน สภาพดินไม่อำนวยต่อการผลิต ธรรมชาติเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม ไม่สามารถกำหนดราคา จำหน่ายผลผลิตเองได้ ต้นทุนการผลิตต่อไร่สูงขึ้น ไม่มีการรวมกลุ่มเพื่อแก้ไขปัญหาอย่างจริงจัง ชาวบ้านมีวิธีปรับตัวเพื่อให้การดำรงชีพคือส่วนหนึ่งเลิกทำนาและหันไปทำอาชีพอย่างอื่นแทน เช่น รับจ้างขายแรงงานทั้งในและนอกหมู่บ้าน แล้วจะหวนกลับมาทำนาอีกครั้งเมื่อถึงฤดูกาลทำนา ชาวบ้านบางกลุ่มเลิกทำนา ชาวบ้านบางกลุ่มเลิกทำนาหันไปรับจ้างแรงงานในภาคอุตสาหกรรมอย่างถาวร ดังนั้นจะเห็นได้ว่า อิทธิพลของธรรมชาติเป็นตัวกำหนดวิถีชีวิตและความเข้มแข็งของชุมชนชาวบ้านอย่างแท้จริง แม้ชาวบ้านต้องเผชิญกับภาวะวิกฤตน้ำท่วมพื้นที่ลุ่มน้ำมูลเป็นประจำ แต่ชาวบ้านมีจิตสำนึกที่จะประกอบอาชีพทำนาต่อไปโดยมีวงจรรูปแบบของการผลิต คือ ทำนา ปศุสัตว์ หัตถกรรมและขายแรงงาน Research Adaption of watershed information to the community flooded area in Surin. Study of qualitative research (Qualitative Research) to study the conditions and flood basin community information and adaptation of the community to the problems of the community flooded alluvial value in Surin. Collected data from field studies (Field Studies) interview (Interview) observation (Observation) to explore the physical and environmental value of the community watershed 2 community is home to city BanSala Tambon Kut Ka Kiem Rattanaburi district, Surin and Ban Nong Rea Chumphon Buri district. Surin targets the elderly aged 70 years and head of the family, victims of flooded areas. The results showed that the. Flooding in the area caused by caused by several reasons. But why, one of the area looks a pan and influenced by the southwest monsoon. The drift of the Indian Ocean was much rain causes flash floods and floods occur continuously in recent years. Be 2521, 2543 and 2554 and the project plan Khong – Chi – Mun. Making the building was flooded over all past times. Damage to the villagers. Can not plan to do it, as had been done in the past. Farming conditions in flooded areas suitable for ecological farming. Just be careful about the risk of flash floods that may result in the crops planted were damaged die eventually. Which causes the production cots higher. However, the area also has the advantage of making, for the villagers to farm is mainly rain fed. Also the water by natural sources. Villagers rush to do it again immediately after the flooding. The off-season for shorter duration crop. The local people to do throughout the year. In addition, villagers have bringing wisdom and technology, tools and equipment for farming. Used to do all the steps over a field such as tractor harvesters for rice in addition to the consumer. Also do distribution for Phenomena of farming villagers in flood areas, keeping in mind that people are living conditions on the farm is always risk. Preparing tools and equipment in the field, to events that may occur from flash floods. Forms farming have 2 forms. 1. People would not do in the rainy season, but made his professional alternative to generate income for the family and come back to do it again when the rainy season has passed. 2. People to risk farming season farming as usual. I believe that if more people flooded to control water in it. If people can not control flooding, water damage, it had to yield in the end. Residents to return to farming after the flood crisis has been overcome, is the off-season. Selected rice varieties to meet the growing market mechanism, such as rice, Pathum Thani, Chainat 1 and 2 in the wet season rice, jasmine rice 105 and 15 farming areas with the use of pesticides and chemicals, many insects Make residual chemicals flowing into the river and other natural sources. Impact on river ecology and reproduction of fish and other aquatic animals. Lifestyle of residents in flooded area will do it. Also making handicraft weaving cattle and grow vegetables. To discharge a career alongside farming. However some families with income from growing vegetables than income from farming. However, planning native vegetation restrictions in the use of chemicals. Cannot make a living growing vegetables consecutive long time. In addition, the residents face problems in occupational friends such as labor shortages in production. The shortage technology improves productivity. Lack of ownership in the farm Unfavorable soil conditions to produce. Changed nature Pricing not available Distribution yield manually Production costs per acre higher. No integration to address the issue seriously. Villagers have to adapt to living better is the cessation of farming and turn to something else, such as a professional hired labor both inside and outside the village. I will come back to do it again when the factor is ideal for farming. Some people turn to quit farming permanently employed workers in the industrial sector. So, seeing that Influence of nature determines the quality of life and the strength of community residents literally. However, even the villagers faced a crisis alluvial flood information. Occur regularly but the villagers are conscious to do farming occupations, coupled with trying to figure out how to fix the problems that hiders farming. The form of production is harvested, livestock, craft and labor.

มหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์. สำนักวิทยบริการและเทคโนโลยีสารสนเทศ

Address: สุรินทร์

Email: arit@srru.ac.th

Name: งบประมาณแผ่นดิน พ.ศ. 2556 มหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์

Role: ผู้ให้ทุนวิจัย

Created: 2556

Modified: 2563-11-05

Issued: 2563-11-05

งานวิจัย/Research report

application/pdf

CallNumber: 551.489 อ234ก

tha

©copyrights มหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	ITTIWAT SRISOMBAT.pdf	120.28 MB	30	2025-08-18 23:50:54

ใช้เวลา

0.022089 วินาที