แนวทางการสร้างวิถีประชาธิปไตยแบบจัดการตนเอง ในชุมชนชาติพันธุ์ท้องถิ่นภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย

Path to create the democracy ways of self-governance in the ethnic communities in Thailand’s Northeastern Region

Name: ศมานันทน์ วัฒนพงศ์ผาสุข

ThaSH: ประชาธิปไตย -- การมีส่วนร่วมของประชาชน -- วิจัย

ThaSH: การปกครองท้องถิ่น -- การมีส่วนร่วมของพลเมือง

ThaSH: ประชาธิปไตย -- ไทย (ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ)

Abstract: การวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาวิถีประชาธิปไตยแบบจัดการตนเองของชุมชนชาติพันธุ์ ท้องถิ่นในการบริหารจัดการทรัพยากรป่าไม้ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 2) ถอดบทเรียนและ ประสบการณ์จากวิธีการบริหารจัดการป่าชุมชนของชุมชนไทลาว ชุมชนผู้ไท และชุมชนไทกูย เพื่อ เป็นตัวแบบของประชาธิปไตยแบบจัดการตนเองชุมชนชาติพันธุ์ท้องถิ่นในการบริหารจัดการ ทรัพยากรป่าไม้ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และ 3) ศึกษาแนวทางการบริหารจัดการทรัพยากรป่าไม้ ของชุมชนชาติพันธุ์ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือบนพื้นฐานของวิถีประชาธิปไตยแบบจัดการตนเองใน ชุมชน ผู้วิจัยได้ใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพแบบกรณีศึกษาใน 3 ชุมชน ได้แก่ 1) ชุมชนชาติพันธุ์ผู้ ไทรอบป่าชุมชนโคกป่าซี จังหวัดกาฬสินธุ์ 2) ชุมชนชาติพันธุ์ไทลาวรอบป่าชุมชนภูคำน้อย จังหวัด ขอนแก่น และ 3) ชุมชนชาติพันธุ์ไทกูยรอบป่ าชุมชนดอนปู่ตาบ้านอาลึ จังหวัดสุรินทร์ ซึ่งทำการเก็บ ข้อมูลภาคสนามกับผู้ให้ข้อมูลสำคัญที่เกี่ยวข้องกับการบริหารจัดการป่ าชุมชนในแต่ละพื้นที่ ด้วยการ สัมภาษณ์เชิงลึก การเข้าร่วมสังเกตแบบมีส่วนร่วม และการวิจัยเอกสารที่เกี่ยวข้อง เพื่อรวบรวมข้อมูล ทั้งหมดและวิเคราะห์ข้อมูลแบบการวิเคราะห์เนื้อหา และการเปรียบเทียบปรากฏการณ์ทางกรณีศึกษา เพื่อสร้างข้อสรุปร่วมกันขึ้นเพื่อแสดงผลการวิจัยแบบพรรณนาข้อมูลตามรายละเอียดต่างๆ ผลการศึกษา พบว่า 1) วิถีประชาธิปไตยแบบจัดการตนเองของชุมชนชาติพันธุ์ท้องถิ่นในการ บริหารจัดการทรัพยากรป่ าไม้ในพื้นที่กรณีศึกษาภาคตะวันออกเฉียงเหนือใน 3 ชุมชนชาติพันธุ์ มี ลักษณะคล้ายคลึงกันคือ เริ่มจากการตระหนักรู้ของชุมชนในเรื่องเกี่ยวกับปัญหาและผลกระทบที่ เกิดขึ้นจากการบุกรุกทำลายป่ าที่เหมือนทำลายเกาะป้ องกันการอยู่รอดของชุมชน แล้วนำไปสู่การ ประเด็นสำคัญที่แกนนำชุมชนได้เรียกร้องและปลุกกระแสการอนุรักษ์และหาแนวทางการจัดการพื้นที่ ป่าบนวิถีการมีส่วนร่วมของชุมชนขึ้น 2) จากถอดบทเรียนและประสบการณ์จากวิธีการบริหาร จัดการป่าชุมชนของชุมชนที่ใช้เป็นกรณีศึกษาสามารถทำการสรุปตัวแบบของประชาธิปไตย ได้ ดังนั้น (1) ตัวแบบประชาธิปไตยแบบปกป้ อง (2) ตัวแบบประชาธิปไตยแบบทางตรง (3) ตัวแบบ ประชาธิปไตยแบบมีส่วนร่วม และ (4) ตัวแบบประชาธิปไตยแบบปรึกษาหารือ ซึ่งไม่มีตัวแบบใดตัว แบบหนึ่งใช้วิเคราะห์ลักษณะประชาธิปไตยแบบจัดการตนเองของชุมชนชาติพันธุ์ที่ศึกษาได้อย่าง โสดเดียว หากแต่ต้องวิเคราะห์เชิงกระบวนการทำงานที่เกิดขึ้นในช่วงเวลาหนึ่งจึงจะทำให้เห็นว่าใน การบริหารจัดการทรัพยากรป่าชุมชนในชุมชนชาติพันธุ์ท้องถิ่นที่ศึกษาแฝงไว้ด้วยคุณค่าและ คุณลักษณะของความเป็นประชาธิปไตยด้วย และ 3) แนวทางการบริหารจัดการที่ได้จากการศึกษา ครั้งนี้ ได้แก่ (1) ชุมชนท้องถิ่นจะต้องสร้างเกราะป้ องกันชุมชนด้วยวิถีวัฒนธรรมชุมชนตนเองก่อน เป็นลำดับแรก (2) ผู้นำชุมชนจะต้องสร้างกระบวนการบริหารจัดการกิจกรรมป่ าชุมชนที่อยู่บนฐาน ของวิถีชุมชนให้เกิดการปรับตัวและยืดหยุ่นภายในเพื่อให้การขับเคลื่อนดำเนินต่อไปได้ (3) ดึง ศักยภาพจากการกระบวนการที่เกิดขึ้นนำมาพัฒนาสู่การจัดการตนเองแบบประชาธิปไตยชุมชนที่เน้น กระบวนการมีส่วนร่วมและการปรึกษาหารือ

Abstract: This research objectives as follows: 1) study the self-management democratic way of local ethnic communities in the management of forest resources in the northeastern region; 2) take lessons and experience as the lesson learned from the community forest management methods of three ethnic communities namely, Phu Tai, Tai Lao and Tai Kui 3) To study the guidelines of forest resource management among ethnic communities in the Northeastern region of Thailand, based on the on selfmanagement democracy in communities. The researcher used qualitative research methodology in the three communities: 1) the Phu Tai ethnic community residing in the community forest, Kalasin province; 2) the Tai Lao ethnic communities residing in Phu Kham Noi Community Forest, Khon Kaen Province, and 3) the Tai Kui ethnic communities residing in the Don Pu Ta Baan Aree Forest Village, Surin Province. The researcher conducted the documentation analysis and field research by participatory observation and in-depth interviewing the key informants who are involving in community forest management in each area. All the data were analyzed by using the content analysis model and compare the case studies’ information for providing to the conclusion of the descriptive research results. The research findings were as follows: 1) self-management in democratic way of local ethnic communities in forest resource management in Northeastern region. There are similarities from community awareness about the problems and impacts of forest destruction. This leads to a major issue that community leaders have demanded and raised the need for conservation and to find ways to manage the forest areas based on community participation. 2) based on the lessons learned and experiences from community forest management methods used as case studies, can be summarized into four patterns as follows: (1) protective democratic, (2) direct democracy, (3) participatory democracy, and (4) deliberate democracy. Lastly, 3) the management of forest resources among the ethnic communities in the Northeastern region are based on self-management with democratic principles in line with the two practices as follows: (1) local communities have their right to protect their community culture. (2) Community leaders must build community-based forest management processes that provide adaptability and internal flexibility to drive forward. (3) Empowering process aimed to develop self-directed, democratic, community-focused, participatory, and community-based engagement that enables members of the community to play a direct role in the workplace and as a defense or immunity

มหาวิทยาลัยรังสิต. สำนักหอสมุด

Address: ปทุมธานี

Email: rattanapornn@rsu.ac.th

Name: บุญสม เกษะประดิษฐ์

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: ปรีชา เปี่ยมพงศ์สานต์

Role: อาจารย์ที่ปรึกษาร่วม

Created: 2561

Modified: 2563-02-19

Issued: 2563-02-19

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

Spatial: ไทย

DegreeName: ปรัชญาดุษฎีบัณฑิต

Level: ปริญญาเอก

Descipline: ผู้นำทางสังคม ธุรกิจและการเมือง

Grantor: มหาวิทยาลัยรังสิต

©copyrights มหาวิทยาลัยรังสิต

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	Samanan Wattanapongphasuk.pdf	3.88 MB	42	2025-03-20 20:11:12

ใช้เวลา

0.075371 วินาที