ศึกษาอกุศลจิตในการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนา

A Studyof Unwholesome Minds in Insight Meditation Practice

Name: อาจรีย์ สหเลิศศิลป์

keyword: กุศลจิต

Abstract: วิทยานิพนธ์เรื่องนี้มีวัตถุประสงค์ ๓ ประการคือ เพื่อศึกษาอกุศลจิตในคัมภีร์พุทธศาสนาเถรวาทเพื่อศึกษาการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนาในคัมภีร์พุทธศาสนาเถรวาท และเพื่อศึกษาอกุศลจิตในการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนาเป็นการวิจัยเชิงเอกสารโดยศึกษาข้อมูลจากคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท คือพระไตรปิฎก อรรถกถา และคัมภีร์อื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องเช่น คัมภีร์วิสุทธิมรรค เป็นต้น ตรวจสอบโดยอาจารย์ที่ปรึกษาและผู้เชี่ยวชาญปรับปรุงแก้ไข เรียบเรียงบรรยายเชิงพรรณนา จากการศึกษาพบว่า อกุศลจิต มี ๓ ลักษณะคือ (๑) ความโลภ (๒) ความโกรธ (๓) ความหลง เป็นจิตที่มีโทษประทุษร้าย เป็นบาป ส่งผลไปเกิดในอบายภูมิ ๔ และเวียนว่ายตายเกิดอย่างไม่สิ้นสุด การจะละอกุศลจิตนั้นจะต้องมีสติระลึกรู้ในจิตตนว่ากำลังเกิดอกุศลจิตและใช้ปัญญาในหลักธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน มาชำระขัดเกลากิเลสเหล่านั้นให้ดับไปเป็นขั้น ๆ จนถึงการประหานอกุศลจิตเหล่านั้นโดยสมุทเฉท เป็นเหตุให้บรรลุพระนิพพานได้ จากการศึกษาการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนาในคัมภีร์พุทธศาสนาเถรวาทพบว่า วิปัสสนาภาวนา คือ การพัฒนาอบรมปัญญาให้เจริญยิ่งๆขึ้นไปด้วยการตามดูตามรู้ความรู้สึกนึกคิดและอาการต่างๆของรูปนามที่เข้ามากระทบกายใจตามความเป็นจริงในปัจจุบันขณะนั้นๆ โดยความเป็นไตรลักษณ์ตามหลักสติปัฏฐาน ๔ อันเป็นทางสายเอก สายเดียวเท่านั้น ที่พระพุทธองค์ตรัสว่า ถึงขั้นหลุดพ้นจากวัฏฏะสงสารได้ จากการศึกษาอกุศลจิตในการปฏิบัติวิปัสสนาพบว่า อกุศลจิตเป็นเหตุขวางกั้นการดำเนินตามมรรคมีองค์ ๘ ซึ่งเป็นหนทางแห่งความหลุดพ้น ในหลักจิตตานุปัสสนาสติปัฏฐาน มุ่งเน้นให้ผู้ปฏิบัติมีสติรู้เท่าทันจิตของตนเองว่ากำลังมีโลภะ โทสะ หรือโมหะ เกิดในขณะนั้น ๆ สมาธิและปัญญาที่ฝึกมาดีแล้วจะสามารถพิจารณาธรรม เป็นเหตุให้เข้าถึงการบรรลุธรรมขั้นสูงสุด พ้นจากทุกข์แห่งการเวียนว่ายตายเกิดในที่สุด

Abstract: ThisThesis entitled “A Study of Unwholesome Minds in Insight Meditation Practice” is of 3 objectives as (1) to study the unwholesome minds in Thēravāda Buddhist Scriptures, (2) to study the practice of Insight Meditation and (3) to study the unwholesome minds in Insight Meditation practice. The research methodology is based on references of Buddhist Scriptures Tipitaka, Atthakāthā, Visuddhimagga, research works, books on Buddhism, are clarified and be verified by Buddhist scholars. The study found that the 3 features of unwholesome minds are greed, hatred and delusion. They are harmful, ill will, called as a sin, cause to reborn in 4 misery realms and fall in circle of rebirth. The way to get rid of unwholesome minds, practitioner must be mindful to aware while the unwholesome minds arising and use wisdom in DhammānpassanāSatipatthāna to eliminate the defilements each time step by step, until the unwholesome minds be absolutely extirpated, enlightened to Nirvāna. From the study “The practice of Insight Meditation” found that VipassanāBhāvanā means the systematic development of insight through the meditation technique of observing the reality of oneself by observing sensations within the body at present moment of the impermanence, suffering and non-self according to the Four Foundations of Mindfulness which is the only path that the Buddha said can reach toNirvāna. From the study “The unwholesome minds in Insight Meditation practice” found that the unwholesome minds are the cause that hinder the practice through the Noble Eight Fold Path which is the way to liberation. The rules in CittānupassanāSatipatthāna aimed for practitioner to be mindful in observing one’s own mind while greed, hatred, delusion arises at that present moment. Concentration and wisdom which have been skillfully well practiced can realize Dhamma leading to reach the highest level of enlightenment and be free from suffering, the circle of rebirth.

มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. ส่วนหอสมุดกลาง

Address: พระนครศรีอยุธยา

Email: library@mcu.ac.th

Name: พระมหาชิต ฐฃานชิโต

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: สุเทพ พรมเลิศ

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Created: 2561

Modified: 2562-08-17

Issued: 2562-08-17

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

DegreeName: พุทธศาสตรมหาบัณฑิต

Level: ปริญญาโท

Descipline: สาขาวิชาวิปัสสนาภาวนา

Grantor: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

©copyrights มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	62MCU62020806.pdf	2.26 MB	23	2025-04-09 08:43:47

ใช้เวลา

0.018801 วินาที