ประสิทธิผลการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำเพื่อการเกษตรในเขตลุ่มน้ำชี

The effectiveness of water resource management for agriculture in the Chi River Basin

Name: ภาคภูมิ พันธุ์รัตน์

keyword: การจัดการน้ำ

ThaSH: น้ำในการเกษตร

Classification :.DDC: 333.911

Abstract: การวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาประสิทธิผลและปัญหาในการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำเพื่อการเกษตรในเขตลุ่มน้ำชี 2) ศึกษาปัจจัยที่มีอิทธิพลโดยตรงต่อประสิทธิผลในการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำเพื่อการเกษตรในเขตลุ่มน้ำชี และ 3) เสนอแนะการปรับปรุงประสิทธิผลการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำเพื่อการเกษตรในเขตลุ่มน้ำชี การวิจัยนี้เป็นการวิจัยแบบผสานวิธี ประกอบด้วย การวิจัยเชิงคุณภาพและการวิจัยเชิงปริมาณ การวิจัยเชิงคุณภาพได้ดำเนินการศึกษาเอกสารข้อมูลที่เกี่ยวกับนโยบาย แผนงาน โครงการ ที่เกี่ยวข้องกับการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำ ทั้งในและต่างประเทศ การสัมภาษณ์เชิงลึก ผู้ให้ข้อมูลสำคัญ จำนวน 15 คน ประกอบด้วย กำนัน สารวัตรกำนัน ผู้ใหญ่บ้าน ผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้าน กรรมการหมู่บ้าน กรรมการลุ่มน้ำ เกษตรกร สมาชิกสภาเทศบาลตำบล และเกษตรอำเภอ ซึ่งเลือกแบบเจาะจง และการสนทนากลุ่ม 2 กลุ่ม โดยแต่ละกลุ่มมีผู้เข้าร่วมสนทนากลุ่มละ 5 คน รวม 10 คน ประกอบด้วย ผู้ใหญ่บ้าน ผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้าน กรรมการหมู่บ้าน สารวัตรกำนัน เกษตรกร กรรมการลุ่มน้ำ สมาชิกสภาเทศบาล และผู้อำนวยการโรงเรียน วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้วิธีอุปมานวิเคราะห์ การวิจัยเชิงปริมาณได้ทำการศึกษากลุ่มตัวอย่าง จำนวน 250 คน ที่เลือกมาจากหัวหน้าครัวเรือน ผู้นำชุมชนในเขตลุ่มน้ำชี 5 จังหวัด จังหวัดละ 1 หมู่บ้าน โดยการสุ่มแบบบังเอิญ การได้มาของกลุ่มตัวอย่างคำนวณตามสูตรของ ทาโร ยามาเน่ เก็บข้อมูลด้วยแบบสอบถามแบบมาตรประมาณค่า ความเชื่อมั่นที่ 0.77 วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติพรรณนา ประกอบด้วย ค่าร้อยละ ค่าความถี่ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และทดสอบสมมุติฐานด้วยการทดสอบความแปรปรวนทางเดียว และการวิเคราะห์การถดถอยพหุคูณแบบขั้นตอน ผลวิจัย พบว่า 1) ประสิทธิผลการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำเพื่อการเกษตรในเขตลุ่มน้ำชี โดยรวมอยู่ในระดับมาก ( = 3.66, S.D. = 0.53) เมื่อพิจารณาเป็นรายด้าน พบว่า ด้านแผนงานและด้านโครงการ อยู่ในระดับสูงสุดทั้งสองด้าน ( = 3.70, S.D. = 0.62) รองลงมา คือ ด้านการบริหารจัดการ ( = 3.62, S.D. = 0.62) และด้านการมีส่วนร่วมของประชาชน ( = 3.59, S.D. = 0.58) ตามลำดับ สำหรับการวิจัยเชิงคุณภาพปัญหาของการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำเพื่อการเกษตรในเขตลุ่มน้ำชี คือ (1) นโยบายของรัฐไม่สอดคล้องกับความต้องการของประชาชน (2) ความไม่เป็นเอกภาพของการบริหารจัดการน้ำเนื่องจากขาดการบูรณาการหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง (3) ขาดการนำเอาภูมิปัญญาในท้องถิ่นมาประยุกต์ใช้ (4) ขาดกฎหมายกลางที่จะใช้ในการบริหารจัดการน้ำ (5) เจ้าหน้าที่ของรัฐมีบทบาทมากกว่าประชาชนในการกำหนดนโยบาย แผนงาน โครงการและในคณะกรรมการลุ่มน้ำ (6) การขาดหน่วยงานที่จะให้ความรู้เกี่ยวกับการบริหารจัดการน้ำ 2) ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อประสิทธิผลการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำเพื่อการเกษตรในเขต ลุ่มน้ำชี ประกอบด้วย ปัจจัยที่สำคัญ 4 ด้าน เรียงตามลำดับจากมากไปน้อย คือ (1) ด้านการมีส่วนร่วมของประชาชน (β = 0.81) (2) ด้านแผนงาน (β = 0.60) (3) ด้านการบริหารจัดการ (β = 0.34) และ (4) ด้านโครงการ (β = 0.20) โดยปัจจัยดังกล่าวสามารถร่วมกันอธิบายความแปรปรวนของประสิทธิผลการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำเพื่อการเกษตรในเขตลุ่มน้ำชีได้ร้อยละ 77.0 (R2 = 0.77) อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 ซึ่งผลการวิจัยเชิงคุณภาพยังมีปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อประสิทธิผลใน การบริหารจัดการทรัพยากรน้ำอีก ได้แก่ (1) การขาดเทคโนโลยีในการจัดเก็บและส่งน้ำที่มีประสิทธิภาพ (2) การขาดผู้เชี่ยวชาญด้านวิศวกรรมการจัดการน้ำที่มีประสบการณ์ (3) การขาดสารสนเทศที่มีความถูกต้อง แม่นยำ เพื่อให้ข้อมูลในการพยากรณ์ปริมาณน้ำที่ถูกต้องแม่นยำ 3) การปรับปรุงประสิทธิผลการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำเพื่อการเกษตรในเขตลุ่มน้ำชีที่มีประสิทธิผล ประกอบด้วย การปฏิบัติที่สำคัญ 6 ประการ คือ (1) ควรมีการทบทวนนโยบายน้ำแห่งชาติ แผนงาน โครงการต่าง ๆ อยู่เสมอ เป็นระยะ ๆ เพื่อให้สอดคล้องกับสภาพของพื้นที่และความต้องการของประชาชนที่เปลี่ยนแปลงไป (2) ควรมีรูปแบบการบริหารจัดการแบบบูรณาการทุกภาคส่วน โดยกำหนดแผนงานและข้อตกลงร่วมในการบริหารจัดการ ให้มีความชัดเจน และเปิดโอกาสให้สมาชิกส่วนใหญ่ได้มีส่วนร่วม (3) ควรรวมองค์ความรู้ในการบริหารจัดการน้ำที่เป็นภูมิปัญญาชาวบ้าน ให้สามารถนำมาประยุกต์ใช้ในการบริหารจัดการน้ำได้อย่างมีประสิทธิภาพ ได้แก่ ฝายแม้ว เหมืองฝาย ฝายขั้นบันได ประปาภูเขา เทคนิคกาลักน้ำ ระหัดวิดน้ำ และป่าชุมชน ซึ่งสิ่งต่าง ๆ เหล่านี้สามารถช่วยอนุรักษ์น้ำและกระจายน้ำไปสู่พื้นที่เกษตรกรรมได้โดยไม่สิ้นเปลืองพลังงานและค่าใช้จ่าย (4) จัดทำกฎหมายกลางที่เกี่ยวกับการบริหารจัดการน้ำ โดยตราเป็นพระราชบัญญัติเพื่อให้มีกฎหมายแม่บทสำหรับการพัฒนา การบริหารจัดการและการอนุรักษ์ทรัพยากรน้ำของประเทศ (5) จัดตั้งหน่วยงานกลางเพื่อบริหารจัดการทรัพยากรน้ำ โดยการรวบรวมหน่วยงานที่ทำหน้าที่บริหารจัดการทรัพยากรน้ำมาอยู่หน่วยงานเดียวกัน ให้สามารถทำหน้าที่บูรณาการข้อมูลและการทำงานร่วมกัน (6) ควรจัดตั้งสถาบันการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำ เพื่อทำหน้าที่เป็นศูนย์กลางด้านวิชาการ ในการพัฒนาหลักสูตรการศึกษา จัดการฝึกอบรมและเป็นสถานที่ฝึกปฏิบัติงานแก่เจ้าหน้าที่ตลอดจน เพื่อเสริมสร้างทักษะและองค์ความรู้ให้กับประชาชนทุกระดับ

Abstract: The objectives of this research were 1) to study the effectiveness of water resource management for agriculture in the Chi river basin, 2) to study the factors influencing the effectiveness of water resource management for agriculture in the Chi river basin, and 3) to propose guidelines for improving the effectiveness of water resource management for agriculture in the Chi river basin. This research was a mixed methods research which combined both quantitative and qualitative approaches. The qualitative research was conducted by studying related documents namely the policies, plans and projects of water resource management for agriculture and local and foreign research. In-depth interviews with 15 key informants were also conducted. The informants were Sub-District Headmen, Assistant Sub-District Headmen, Village Headmen, Assistant Village Headmen, Village Committee members, Watershed Committee members, agriculturalists and District Agricultural Extension Officers. Two focus groups with five participants in each group, were formed. These participants were selected purposively from the leaders of each group mentioned above. The data were analyzed by analytic induction and interpretation. The quantitative research was conducted by collecting data from 250 respondents who were selected from family and community leaders of villages in 5 provinces in the Chi river basin, 1 village for each province. They were selected by using the stratified random sampling technique. The sample size was obtained by calculations done with Taro Yamane’s formula. The tool used for data collection was a rating scale questionnaire with a reliability of 0.77. The statistics for data analysis were percentage, mean and standard deviation. The hypotheses were tested by One-way ANOVA and Stepwise Regression Analysis. The research findings were as follows; 1) The effectiveness of water resource management for agriculture in the Chi river basin was, overall, at a high level ( = 3.66, S.D. = 0.53). Considering each aspect individually, it was found that the planning and project aspects were both at a high level ( = 3.70, S.D. = 0.62), followed by the management aspect ( = 3.62, S.D. = 0.62) and public participation aspect ( = 3.59, S.D. = 0.58), respectively. The qualitative approach revealed that (1) the government policy lacked of the area knowledge that brought about the misunderstanding in people’s need, (2) lacking of the unity in water management for having no integrated system of related units, (3) lacking of local wisdom application, (4) there was no appropriate water management low, (5) the people role was dominated by the state officer in policy, plans and project formulation and (6) there was no information institute to provide necessary information for water management. 2) The influential factors affecting the effectiveness of water resources management for agricultural in Chi river basins consisted of 4 principle aspect as (1) public participation (β = 0.81) (2) planning (β = 0.60) (3) management (β = 0.34) and (4) project (β = 0.20). All of these four aspect could explain the variation of the effectiveness of water resources management for agriculture in Chi river basins at 77.0 (R2 = 0.77) at the statistical level of significance 0.05. The result of qualitative research showed that there were more influential factors affecting the effectiveness as (1) there was no effective technology for water preservation and water distribution, (2) lacked of expert in water management with necessary experiences and (3) there was no efficient information technology to provide accurate information for water management. 3) The proposed guidelines for improving the effectiveness of water resources management for agriculture in the Chi basin consist of 6 performing; (1) plans, projects and national water policies should be revised regularly in order to cope with the changes in the area and the people’s demands, (2) the water management plan should be integrated with clear objectives and member involvement, (3) local water management wisdom should be collected and applied effectively. This should include checking dams, irrigation ditches, ladder-type dams, hill water supplies, siphons, waterwheels and community forest conservation. All this valuable wisdom should prove to be useful tools to improve water conservation and management while lowering the costs, (4) the act should be enacted so that water management and development promote the preservation of the country’s resources, (5) the central organization should be set up as the central agency for water resource management by gathering all related agents under one unit in order to integrate all the data and promote cooperation, (6) the institution of water resource management should be established at academic centers for curriculum development, to provide training courses and to promote the appropriate knowledge and skills for all levels of people.

มหาวิทยาลัยราชภัฏวไลยอลงกรณ์ ในพระบรมราชูปถัมภ์. สำนักวิทยบริการและเทคโนโลยีสารสนเทศ

Address: ปทุมธานี

Email: arit@vru.ac.th

Name: เกษมชาติ นเรศเสนีย์.

Role: ประธานที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์

Created: 2561

Modified: 2561-09-05

Issued: 2561-09-05

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

BibliograpyCitation : 8596980

CallNumber: วพ 333.911 ภ414ป 2558

tha

©copyrights มหาวิทยาลัยราชภัฏวไลยอลงกรณ์ฯ

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	8596980.pdf	2.52 MB	89	2025-12-07 10:15:46

ใช้เวลา

0.028216 วินาที