ศึกษาขันธ์ 5 และอายตนะ 12 ในการเจริญวิปัสสนาภาวนาในคัมภีร์พุทธศาสนาเถรวาท

A Study of the Five Aggregates and the Twelve Ᾱyatanas in Vipassanā Meditation in the Theravada Buddhist Scriptures

Name: แม่ชีดวงใจ กุทอง

keyword: วิปัสสนาภาวนา

; พุทธศาสนาเถรวาท

; ขันธ์ 5

; อายตนะ 12

Abstract: วิทยานิพนธ์นี้มีวัตถุประสงค์ ๓ ประการ คือ เพื่อศึกษาขันธ์ ๕ และอายตนะ ๑๒ ในคัมภีร์พุทธศาสนาเถรวาท, เพื่อศึกษาการเจริญวิปัสสนาภาวนาในคัมภีร์พุทธศาสนาเถรวาท และเพื่อศึกษาขันธ์ ๕ และอายตนะ ๑๒ ในการเจริญวิปัสสนาภาวนาตามในคัมภีร์พุทธศาสนาเถรวาท โดยการศึกษาข้อมูลจากคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท คือพระไตรปิฎก อรรถกถา ฎีกา และคัมภีร์ที่เกี่ยวข้อง เช่น คัมภีร์วิสุทธิมรรค โดยการเรียบเรียง และบรรยายตรวจสอบโดยผู้เชี่ยวชาญ จากการศึกษาพบว่า ขันธ์ ๕ คือกองแห่งรูปธรรมและนามธรรม ที่ประชุมกันเป็นหมวดรวมซึ่งบัญญัติเรียกว่า สัตว์ บุคคล ตัวตน เรา เขา อันเป็นธรรมดาของสัตว์โลกทั้งหลาย ที่ยังมีความเห็นผิด ไม่รู้ตามความเป็นจริงในสภาวธรรมที่เกิดขึ้นว่า มีเพียงรูปนาม และอายตนะ ๑๒ คือซึ่งที่เชื่อมต่อให้เกิดความรู้ มีอายตนะภายใน ๖ อายตนะภายนอก ๖ อายตนะภายใน ๖ คือ เชื่อมต่อให้เกิดความรู้ แดนต่อความรู้ฝ่ายภายใน มี ๑. จักขุ (ตา) ๒. โสตะ (หู) ๓. ฆานะ (จมูก) ๔. ชิวหา (ลิ้น) ๕. กาย (กาย) ๖. มโน (ใจ) ทั้ง ๖ อย่างนี้เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า อินทรีย์ ๖ เพราะเป็นใหญ่ในหน้าที่ของแต่ละอย่าง เช่น จักษุ เป็นเจ้าการในการเห็น เป็นต้น อายตนะภายนอก ๖ ที่เชื่อมต่อให้เกิดความรู้ แดนต่อการรู้ฝ่ายภายนอก ๑. รูปะ (รูป สิ่งที่เห็นหรือวัณณะ คือ สี) ๒. สัททะ (เสียง) ๓. คันธะ (กลิ่น) ๔. รสะ (รส) ๕. โผฏฐัพพะ (สัมผัสทางกาย) ๖. ธรรม หรือธรรมารมณ์ (อารมณ์ที่เกิดกับใจ สิ่งที่ใจนึกคิด) ทั้ง ๖ นี้เรียกทั่วไปว่า อารมณ์ ๖ คือเป็นสิ่งสำหรับให้จิตยึดหน่วง เป็นปัจจัยให้เกิดทุกข์ หรือพ้นจากทุกข์ได้ ซึ่งชีวิตของมนุษย์ และสัตว์ทั้งหลายที่ต้องตกอยู่ในสังสารวัฏอย่างไม่มีที่สิ้นสุด การเจริญวิปัสสนาภาวนาในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท เป็นการฝึกฝนอบรมปัญญาให้เกิดความรู้แจ้งตามความเป็นจริง โดยอาศัยการกำหนดรู้รูป-นาม ในปัจจุบันอารมณ์ตามหลักสติปัฏฐาน ๔ ซึ่งเป็นการใช้สติกำหนดรู้อารมณ์คือ รูป นาม ขันธ์ ๕ ทางอายตนะ ๑๒ ที่ปรากฏทางกาย เวทนา จิต และธรรม จนเกิดปัญญาเห็นสภาวธรรมที่เกิดขึ้นตามเหตุปัจจัย ซึ่งพระพุทธองค์ทรงรับรองว่าทางนี้เป็นทางสายเดียว เพื่อความบริสุทธิ์ของเหล่าสัตว์ เพื่อล่วงโสกะและปริเทวะ เพื่อดับทุกข์และโทมนัส เพื่อบรรลุธรรม (อริยมรรค) และเพื่อทำให้แจ้งพระนิพพาน จากการศึกษาการพิจารณาขันธ์ ๕ และอายตนะ ๑๒ ในการปฏิบัติวิปัสสนา พบว่า เมื่อผู้ปฏิบัติพิจารณารู้ขันธ์ ๕ รูป นาม ทางอายตนะ ๑๒ ตามความเป็นจริง ย่อมรู้รับรู้สภาวะ การเห็น การได้ยิน การรู้กลิ่น การลิ้มรส การสัมผัส และการนึกคิด ซึ่งเป็นอารมณ์ของตา หู จมูก ลิ้น กายและใจ โดยมีสติเป็นองค์กำกับ เมื่อสติกำลังมากขึ้น ย่อมเกิดปัญญาเห็นความจริงของ นาม-รูป ตามหลักพระไตรลักษณ์ ซึ่งดำเนินไปตามแนวทางแห่งวิปัสสนาญาณ จนพ้นจาก ความทุกข์ทั้งปวง สู่ความเป็นพระอริยบุคคลในพระพุทธศาสนา

Abstract: This thesis is of 3 objectives, namely: to study of the Five Aggregates and the Twelve Ᾱyatanas in Theravada Buddhist Scriptures, to study the development of the Insight Meditation in Theravada Buddhist Scriptures and to study of the Five Aggregates and the Twelve Ᾱyatanas in Vipassanā Meditation in the Theravada Buddhist Scriptures, by studying the data from Theravada Buddhist Scriptures, namely: The Three Baskets, The Commentaries, The Sub-commentaries and the connected under scriptures Such as Visuddhimagga Scripture etc.. By collecting the data to be analyzed and concluded for the correctness by the experts. From the study, it is found that the Five Aggregates are the groups of Rūpadhammas and NāmaDhammas which come together as the groups called: the beast, the person and the body which the general matter of all the worldly beings show are of the wrong views and not knowing the arising worldly state according to factorizing that in to say there are only the Form, The Norm and Twelve Ᾱyatanas: The six inside ones and the six outside ones, Which join the Knowledge to arise. The six inside Ᾱyatanas are: the eyes, the ears, the nose, the tongue, the body and the mind. The six outside Ᾱyatanas are: Rupa, Saddha, Gandha, Rasa, Photthabba and Dhammaramaṇa all of which cause the mind to be attached to the temperaments and to Sansāravatta. The development of Insight Meditation in Theravāda Buddhist Scriptures is the way to train the wisdom to cause the wisdom to arise by fixing the mind to the Form and Norm in the present temperament according to the principle of the 4 Foundations of Mindfulness the fact which is to fix the mind to know the temperaments in the Form and the Norm, 5 Khandhas through 12 Sense Organs appearing in the Kaya Wathana Jitha and Dhamma. Mind and Dhammas up to the arising of the wisdom in the Doctrinal State arising according the cause and the factor. The Buddha recognize this way as the single one for the living beings purity, extinguishing of suffering, attaining the Dhammas and realizing Nibbāna From the study of 5 Aggregates, 12 Ᾱyatanas according the fact, it is found that when the practice knows and considers the 5 Aggregates and 12 Ᾱyatanas according to fact in the state of seeing, hearing, smelling, tasting, touching and thinking which are the temperaments of the eye, the ear, the nose, the tongue, the body and the mind with the mindfulness, as the controller When the mindfulness in of more power, the wisdom arise according to the fact of the Norm and the Form according to the principle of Tilakkha which is in existence according to the principle of Vipassnā Ñāṇa up to being away from all kinds of suffering in Buddhism.

มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. ส่วนหอสมุดกลาง

Address: พระนครศรีอยุธยา

Email: library@mcu.ac.th

Name: พระครูพิพิธวรกิจจานุการ

Role: ที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์

Name: เสนาะ ผดุงฉัตร

Role: ที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์

Created: 2557

Modified: 2561-09-01

Issued: 2561-09-01

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

DegreeName: พุทธศาสตรมหาบัณฑิต

Level: ปริญญาโท

Descipline: สาขาวิชาวิปัสสนาภาวนา

Grantor: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

©copyrights มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	MCU570208034.pdf	1.69 MB	39	2024-09-12 17:43:25

ใช้เวลา

0.028931 วินาที