ศึกษาการยกอารมณ์ขึ้นสู่วิปัสสนาของผู้ปฏิบัติธรรมแบบสมถปุพพังคมนัย

A Study of Consideration of the Sense Object to Vipassanaā Meditation According to Samatha Bubbangamanaya

Name: Bhikkhu Varamonkkalo

keyword: สมถปุพพังคมนัย

; วิปัสสนา

; อารมณ์

Abstract: วิทยานิพนธ์เรื่องนี้ มีวัตถุประสงค์ ๓ ประการ คือเพื่อศึกษาการเจริญวิปัสสนาภาวนาในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท เพื่อศึกษาอารมณ์ในการเจริญสมถภาวนาและวิปัสสนาภาวนา เพื่อศึกษาการยกอารมณ์ขึ้นสู่วิปัสสนาของผู้ปฏิบัติธรรมแบบสมถปุพพังคมนัย โดยการศึกษาข้อมูลจากคัมภีร์พระไตรปิฎก อรรถกถา ฎีกา ปกรณวิเสส หนังสือ เอกสาร ตำรา ผลงานทางวิชาการและรายงานการวิจัยต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง แล้วนำมาเรียบเรียง นำเสนอแบบบรรยายเชิงพรรณนา จากการศึกษาพบว่า การเจริญวิปัสสนาภาวนาในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาทคือการปฏิบัติเพื่อให้เกิดปัญญา รู้แจ้งรูปนาม โดยความเป็น อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา หลักการดังกล่าวพระพุทธองค์ทรงแสดงไว้ในสติปัฏฐานสูตร จำแนกเป็น กายานุปัสสนาสติปัฏฐาน เวทนานุปัสสนาสติปัฏฐาน จิตตานุปัสสนาสติปัฏฐาน และธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน อันเป็นหลักปฏิบัติเพื่อความพ้นทุกข์ การเจริญวิปัสสนาภาวนา มี ๔ แบบคือ ๑) สมถปุพพังคมวิปัสสนาภาวนา ๒) วิปัสสนาปุพพังคมสมถภาวนา ๓) สมถวิปัสสนายุคนัทธภาวนา ๔) ธัมมุทธัจจวิคคหิตมานัสภาวนา ข้อที่ ๑, ๓ และ ๔ มีอารมณ์สมถภาวนาเข้ามาเกี่ยวข้องก่อนบรรลุธรรมจึงเป็นการปฏิบัติธรรมแบบ สมถยานิก ข้อที่ ๒ เป็นการปฏิบัติแบบ วิปัสสนายานิก การยกอารมณ์ขึ้นสู่วิปัสสนาของผู้ปฏิบัติธรรมแบบสมถปุพพังคมวิปัสสนาภาวนา เป็นวิธีการยกจิตขึ้นสู่วิปัสสนาของสมถยานิกบุคคล เพื่อการบรรลุมรรค ผล นิพพาน จะต้องปฏิบัติตามหลักสติปัฏฐาน ๔ เท่านั้น คำว่า อารมณ์ หมายถึง เครื่องยึดเหนี่ยวแห่งจิตที่เกิดขึ้นทางตา หู จมูก ลิ้น กาย เป็นต้น ที่กระทบกับรูป รส กลิ่น เสียง สัมผัสและรับรู้ด้วยใจเกิดเป็นธรรมารมณ์หรืออารมณ์ ซึ่งการฝึกจิตให้เกิดความตั้งมั่น เรียกว่า สมถภาวนา โดยมีอารมณ์ในการปฏิบัติอยู่ ๔๐ อย่าง ได้แก่ กสิณ ๑๐ อสุภะ ๑๐ อนุสสติ ๑๐ พรหมวิหาร ๔ อรูปฌาน ๔ อาหาเรปฏิกูลสัญญา ๑ และจตุธาตุววัตถาน ๑ อารมณ์แต่ละอย่างนั้นมีขีดขั้นความสำเร็จแตกต่างกันไปโดยมีระดับของฌานสมาธิเป็นเครื่องชี้วัด ส่วนการฝึกจิตให้เกิดความรอบรู้ในสังขารธรรมตามความเป็นจริง เรียกว่า วิปัสสนาภาวนา ซึ่งมีอารมณ์คือความเป็นรูปธรรมและนามธรรม เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า วิปัสสนาภูมิ ๖ ได้แก่ ขันธ์ ๕ อายตนะ ๑๒ ธาตุ ๑๘ อินทรีย์ ๒๒ อริยสัจ ๔ และปฏิจจสมุปบาท ๑๒ ที่ดำเนินไปตามกฎแห่งพระไตรลักษณ์ การยกอารมณ์ขึ้นสู่สมถภาวนาและวิปัสสนาภาวนานี้นับว่าเป็นการฝึกฝนอบรมจิตตามหลักพระพุทธศาสนาเถรวาทโดยมีจุดหมายสูงสุดอยู่ที่มรรค ผล นิพพาน การยกอารมณ์ขึ้นสู่วิปัสสนาภาวนาของผู้ปฏิบัติแบบสมถปุพพังคมนัยนั้นเป็นการปฏิบัติวิปัสสนาของสมถยานิกบุคคล โดยเจริญสมถภาวนาเบื้องต้นจนได้สมาธิระดับอุปจารสมาธิ หรือ อัปปนาสมาธิ สำหรับผู้บรรลุปฐมฌานควรเข้าปฐมฌานก่อนเพื่อให้ฌานเป็นบาท ออกจากฌานแล้วด้วยความเป็นวสี ใช้แค่ขณิกสมาธิ ยกอารมณ์ขึ้นสู่วิปัสสนาพิจารณากำหนดรู้สภาวธรรมทั้งหลายที่เกิดขึ้นทางอายตนะทั้ง ๖ มีธรรมที่เป็นอารมณ์ให้พิจารณาคือขันธ์ ๕ อายตนะ ๑๒ ธาตุ ๑๘ อินทรีย์ ๒๒ อริยสัจ ๔ ย่อลงแล้วคือรูปและนาม ซึ่งเป็นปัจจุบันอารมณ์ โดยความเป็นอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา ยังวิปัสสนาญาณ ๙ ตั้งแต่ ญาณที่ ๔ คืออุทยัพพยญาณ ถึงญาณที่ ๑๒ คืออนุโลมญาณ ให้ปรากฏ จิตเกิดความปล่อยวางในสภาวะทั้งหลายและยึดเอาภาวะปล่อยวางนั้นเป็นอารมณ์ กำหนดรู้อย่างจดจ่อและต่อเนื่อง สมาธิตั้งมั่น พิจารณาธรรมโดยแยบคาย (โยนิโสมนสิการ) วิปัสสนาญาณย่อมพัฒนาขึ้นไปตามลำดับแห่งญาณ ๑๖ (โสฬสญาณ) จิตดำเนินไปตามวิถีแห่งความบริสุทธิ์ ๗ ระดับ ที่เรียกว่า วิสุทธิ ๗ ผู้ปฏิบัติย่อมบรรลุถึงความเป็นอริยบุคคลได้ในที่สุด

Abstract: This thesis consists of three objectives, namely: 1) to study the development of Vipassanā Bhāvanā in Theravāda Buddhist Scriptures, 2) to study the temperament in developing Samādhi Bhāvanā and Vipassanā Bhāvanā, 3) to study the raising up of the temperaments to Vipassanā by the practister of the Dhammas in the type of Samatha and Vipassanā, by studying the data from Tipitaka Scriptures, Athakathā, Tikā, Visesapakarena, the books, documents, the texts, the academic work results and the related different reports of the research. The mentioned documents are brought to be explained in the type of description. The development of the Insight Meditation in Theravāda Buddhist Scriptures is the practice to cause the wisdom knowing Rūpa and Nāma to arise in the states of being Aniccā, Dukkhā and Anattā which appear in the types of the Four Noble Truths. Such the principles were taught by the Buddha in the Satipaṭṭhāna Sutta and were separated as Kāyānupassanā Satipaṭṭhāna, Vedanānupassanā Satipaṭṭhāna, Cittānupassanā Satipaṭṭhāna, and Dhammānupassanā Satipaṭṭhāna, which are the principles of practice to be away from the sufferings. The development of the Insight Meditation is divided into 4 types, namely: 1) Samatha-Pubbaṅgama Vipassanā Bhāvanā, 2) Vipassanā-Pubbaṅgama Samādha Bhāvanā, 3) Samatha-Vipassanā Yuganaddha Bhāvanā, 4) Dhammudhacca-Viggahito-Mānassa-Bhāvanā. The items 1, 3, and 4 are connected to the Samatha Temperament before attaining the Dhammas, it is thus considered as the Dhamma Practice in the type of Samatha-Yānika. In the second item, it is the practice in the type Vipassanā-Yānika. The raising up of the temperament to the Insight Meditation by the practiser in the type of Samatha-Pubbaṅgama Vipassanā, is the method of raising the mind to the Insight Meditation by Samatha-Yānika for attaining Magga, Phala and Nibbāna. The practiser must practise according only to the principles of the Four Satipaṭṭhānas. The word “Ārammaṇa” means what holds the mind arising through the eyes, the ears, the nose, the tongue, the body and the mind. The training of the mind to cause the determination to arise is called “Samatha Bhāvanā” with 40 temperaments: 10 Kasiṇa, 10 Asubhas, 10 Anussatis, 4 Brahmavihāras, 4 Arupajhānas, 4 Āhārepatikulasaññā, 4 Dhātuvavatthāna. Each temperament is of different steps of success with the level of Jhāna as the measurement. To fix the mind to know Saṅkhāras according the fact is called Vipassanā Bhāvanā which is of the temperament: Rūpadhamma and Nāmadhamma, otherwise called 6 Vippasanabhūmis which 5 aggregates, 12 Āyatanas, 18 Dhātus, 22 Indriyas, 4 Ariyasacca, and 12 Paṭicca-Samuppāda. This point is carried out in the type Ti Lakkhaṇa. To raise the temperament to Samatha Bhāvanā and Vipassanā Bhāvanā called “the training of the mind according to the principle in Theravāda Buddhism with the highest aim of Magga, Phala and Nibbāna. The lifting of Samatha-Pubbaṅgama Naya-practitioner to Vipassanābhāvanā is the practice of the Samathayanika. With this, one has to practice the basic Samathabhāvana until he attains Upacārasamādhi (access concentration) and Appanā-samādhi: (attainment concentration). For ones who have attained the first-Jhāna planes, one should be in it so to use it as one’s foundation. And when he draws back from the Jhāna, he should use only (Khañikasamādhi) momentary concentration, then lift his mind to Vipassanābhāvanā. With this, one will acknowledge all that happens through the six-sense doors using the Five Aggregates, the 12 sense-spheres, the 18 elements, the 22 faculties and the Four Noble Truths. In short, these can be called Nāma (mind) and Rūpa (material), which are Impermanence, Suffering and Soullessness and can course the Vipassanāñāña: insight-knowledge to happen. Then the mind is freed from all conditions that the free-mind condition can be continuously noted. With the proper attention (Yonisomanasikāra) one can developed his mind up the 16 knowledge and one’s mind will reach the stages of purity (Visuddhi) and finally become an Ariya, the noble one.

Mahachulalongkornrajavidyalaya University. Center Library

Address: AYUTTHAYA

Email: library@mcu.ac.th

Name: พระมหาสันติ นาควโร

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: บุณชญา วิวิธขจร

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Created: 2558

Modified: 2561-07-19

Issued: 2561-07-19

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

©copyrights มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	MCU580208073.pdf	3.2 MB	28	2024-11-15 08:46:49

ใช้เวลา

0.033902 วินาที