ศึกษาสภาวะวิปัสสนาญาณในอานาปนัสสติสูตร

A Study of the Insight-Knowledge States Appearing In Ānāpānassati Sutta

Name: พระครูอัมพวันพิทักษ์ (ศุภเชฏฐ์ เตชวโร)

Abstract: วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ มีวัตถุประสงค์ 3 ประการ คือ เพื่อศึกษาอานาปานสติภาวนาในอานาปานัสสติสูตร เพื่อศึกษาสภาวะวิปัสสนาญาณในคัมภีร์พุทธศาสนาเถรวาท และเพื่อศึกษาสภาวะวิปัสสนาญาณในอานาปานัสสติสูตร การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงเอกสาร โดยการศึกษาข้อมูลจากคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท ได้แก่ คัมภีร์พระไตรปิฎก อรรถกถา ฎีกา ปกรณวิเสส หนังสือ ตำรา เอกสารทางวิชาการและรายงานการวิจัยต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง แล้วนำมาเรียบเรียงนำเสนอแบบบรรยายเชิงพรรณนา ซึ่งสรุปผลการวิจัย มีดังนี้ อานาปานสติภาวนา หมายถึง การฝึกอบรมจิตให้เจริญเพื่อบรรลุธรรมขั้นสูงคือ ศีล สมาธิ และปัญญา เพื่อเป้าหมายสูงสุดคือ ความบริสุทธิ์ของจิต การพัฒนาจิตคือการใช้สติกำหนดดูลมหายใจเข้า-ออก จนจิตเข้าถึงความสงบ ในอานาปานัสสติสูตร พระพุทธเจ้าตรัสอธิบายหลักการเจริญสติโดยการกำหนดรู้ลมหายใจเข้า-ออก ซึ่งประกอบด้วย 16 ระดับ คือ เมื่อหายใจเข้ายาว ผู้ปฏิบัติต้องกำหนดรู้ว่าตนกำลังหายใจเข้ายาว เมื่อหายใจเข้าสั้นก็รู้ว่าตนเองกำลังหายใจเข้าสั้น เมื่อใจออกยาวก็รู้ว่าตนกำลังหายใจออกยาว หายใจออกสั้นก็รู้ตัวเองว่ากำลังหายใจออกสั้น เป็นต้น สภาวะวิปัสสนาญาณ คือ ภาวะที่เป็นลักษณะเฉพาะตนของปัญญาที่พิจารณาเห็นสามัญลักษณะของขันธ์ 5 ตามความเป็นจริงว่า ขันธ์ 5 นี้ ไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา และไม่สวยงาม มี 9 ประการ คือ อุทยัพพยญาณ ภังคญาณ ภยญาณ อาทีนวญาณ นิพพิทาญาณ มุญจิตุกัมยตาญาณ ปฏิสังขาญาณ สังขารุเปกขาญาณ และอนุโลมญาณ ซึ่งในวิปัสสนาญาณเหล่านี้ เป็นไปตามหลักการพัฒนาปัญญา ในระดับที่ 3 คือ ปหานปริญญา อันหมายเอาเฉพาะปหาน 2 ประการแรก คือ (1) วิกขัมภนปหาน การละแบบข่มไว้ด้วยอำนาจอุปจารสมาธิและอัปปนาสมาธิ ของสมถยานิกบุคคล (2) ตทังคปหาน การละด้วยขณิกสมาธิโดยการเจริญสติในอารมณ์ที่เกิดขึ้นในปัจจุบันขณะ ของวิปัสสนายานิกบุคคล จากการศึกษาพบว่า สภาวะวิปัสสนาญาณในอานาปานัสสติสูตร คือ ปัญญาที่เกิดจากการภาวนา หรือ ภาวนามยปัญญา ในการใช้สติกำหนดรู้ดูลมหายใจเข้าออก จนวิปัสสนาญาณ 9 คือ อุทยัพพยญาณ จนถึง อนุโลมญาณเกิดขึ้นเป็นไปตามลำดับ ซึ่งในอานาปานสติภาวนานี้ วิปัสสนาญาณจะเริ่มเกิดขึ้นแก่สมถยานิกบุคคลตั้งแต่ขั้น 5 เป็นต้นไป และจะสามารถเกิดขึ้นแก่วิปัสสนายานิกบุคคลได้ตั้งแต่ขั้นที่ 1 เป็นต้นไป แต่ในทางทฤษฏี อานาปานสติขั้นที่ 1-4 เป็นสมถะล้วน ขั้นที่ 5-12 เป็นทั้งสมถะและวิปัสสนา ขั้นที่ 13-16 เป็นวิปัสสนาล้วน

Abstract: This thesis had three objectives;1) to study of mindfulness on breathing development with breathing in-out in Ᾱnāpānassatisutta, 2) to study the state of insight knowledge in Theravada Buddhist scriptures, and 3) to study of the states of insight knowledge in Ᾱnāpānassatisutta. Data were collected from the Theravada Buddhist Scriptures, texts, and other related documents. Raw data were clarified, analyzed, composed and explained in details then verified by the Buddhist experts. From the study it found that; Breathing on mindfulness development was the way of mind training for higher virtues; morality (Sīla) concentration (Samādhi) and wisdom (Paññā) for the purpose of purification of mentality. This kind of mental development was being mindful focusing at ‘breathing in and out’ until mind became calm. In Ᾱnāpānassatisutta, The Buddha explained the process of breathing in-out mindfulness which was composed of sixteen levels of contemplation breath in-out; when having breath in long one knows he was breathing in long, when breathing out long, one knows he was breathing out long, when breathing in short, one knows he was breathing short and so on. State of insight knowledge was the state of authentic wisdom which realized three common characteristics of five aggregates as they really are; impermanence, suffering, not-self and ugly. There were nine insight knowledge; knowledge of contemplation on rise and fall, knowledge of contemplation on dissolution, knowledge of the appearance as terror, knowledge of contemplation on disadvantages, knowledge of contemplation on dispassion, knowledge of the desire for deliverance, knowledge of reflective contemplation equanimity regarding all formations, and adaptation-knowledge. This insight knowledge was the third level of development, that was full knowledge as abandoning (Pahānapariññā) which signified only two abandonments; 1) abandoning by suppression which referred to access concentration and attainment concentration of meditator with firstly tranquility 2) abandonment by substitution of opposites which referred to momentary concentration at present moment of meditator with firstly insight. The state of insight knowledge Ᾱnāpānassatisutta was wisdom which occurred by mental development focusing on mindfulness of breathing in-out until it leaded to the nine insight knowledge, from knowledge of rise and fall of name and forms to adaptation knowledge. For breathing in-out development, insight knowledge will arise for meditator with firstly tranquility at the fifth knowledge forwards while for meditator with firstly insight at first knowledge. The 1-4 level of breathing in-out practice was tranquility, 5 -12 levels was both of tranquility and insight and 13-16 was only insight.

Mahachulalongkornrajavidyalaya University. Center Library

Address: AYUTTHAYA

Email: library@mcu.ac.th

Name: พระครูพิพิธวรกิจจานุการ

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: ชัยชาญ ศรีหานู

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Created: 2558

Modified: 2568-09-26

Issued: 2561-07-18

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

DegreeName: พุทธศาสตรมหาบัณฑิต

Level: ปริญญาโท

Descipline: สาขาวิชาวิปัสสนาภาวนา

Grantor: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

©copyrights มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	MCU580208012.pdf	9.74 MB	16	2024-04-19 05:47:26

ใช้เวลา

0.028095 วินาที