วิธีการใช้ยาสมุนไพรเชิงพุทธบูรณาการ

The Use of Herbal Medicines in Buddhist Integration

Name: พระครูวิมลจิตตานุโยค สญฺญจิตฺโต (ศิริวัฒน์ วิชาผา)

keyword: พุทธบูรณาการ

; ยาสมุนไพร

; พุทธศาสนา

Abstract: งานวิจัยวิทยานิพนธ์เล่มนี้ มีวัตถุประสงค์ ๓ ประการ คือ (๑) เพื่อศึกษาวิธีการใช้ยาสมุนไพรในคัมภีร์พระพุทธศาสนา (๒) เพื่อศึกษาวิธีการใช้ยาสมุนไพรตามการแพทย์แผนไทยในปัจจุบัน และ (๓) เพื่อบูรณาการวิธีการใช้ยาสมุนไพรตามการแพทย์แผนไทยปัจจุบันกับวิธีการใช้สมุนไพรในคัมภีร์พระพุทธศาสนา ทั้งนี้ เป็นการวิจัยเอกสารจากคัมภีร์พระพุทธศาสนาและเอกสารวิชาการอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง ผลการวิจัยพบว่า : สมุนไพรมีคุณประโยชน์และมีค่าอยู่ในตัว ไม่ว่าจะถูกนำมาใช้หรือถูกทอดทิ้งตามสภาพธรรมชาติ สมุนไพรยังเป็นของคู่โลกคู่มนุษย์มาแต่โบราณ ความจริงที่ว่ามนุษย์รู้จักนำสมุนไพรมาใช้ประโยชน์เป็นยา เพื่อบำบัดและรักษาโรค สมุนไพรได้มาจากธรรมชาติของต้นไม้ชนิดต่างๆ ยังคงปฏิบัติสืบต่อเนื่องมาแต่สมัยพุทธกาล ซึ่งมีพระพุทธบัญญัติและกล่าวถึงสมุนไพรในพระวินัยปิฎก โดยเฉพาะเภสัชชักขันธกะ เช่น ขมิ้น ขิง ดีปลี สมอ มะขามป้อม และมหาหิงคุ์ เป็นต้น ซึ่งในสมัยพุทธกาลนั้น ชีวกโกมารภัจ แพทย์ประจำราชสำนักและประจำพระพุทธองค์มีบทบาทสำคัญยิ่ง ในวงการแพทย์แผนโบราณของไทยในปัจจุบันนี้ ยังคงปฏิบัติสืบต่อเนื่องมาแต่สมัยพุทธกาล อาจมีแตกต่างบ้างเรื่องวิธีการบำบัดรักษา ส่วนสมุนไพรและเครื่องประกอบไม่แตกต่างกันมากนัก สมุนไพรส่วนมากที่ใช้เป็นยายังคงเป็น รากไม้ ใบไม้ ผลไม้ ยางไม้ น้ำฝาด เกลือแร่ ธาตุต่างๆ น้ำมันเหลวที่ได้จากสัตว์ และเภสัชทั้ง ๕ ได้แก่ เนยใส เนยข้น น้ำมัน น้ำผึ้ง และน้ำอ้อย เป็นต้น สมุนไพรที่กล่าวถึงทั้งหมดนี้ ล้วนเป็นยาแผนโบราณและยาแผนปัจจุบัน เพื่อใช้บำบัดและรักษาโรค วิธีการใช้สมุนไพรในการบำบัดรักษาโรค คือโดยการใช้รับประทาน ใช้ทา ใช้หยอด ใช้นัตถุ์ยาหรือการสูดดมควัน เป็นต้น ในที่นี้ได้แสดงตารางเปรียบเทียบให้เห็นสมุนไพรที่ใช้ในสมัยพุทธกาลกับที่ใช้ในแพทย์แผนไทยปัจจุบันไว้ด้วย อย่างไรก็ตาม ยังมีโรคที่เกิดทางใจ อันเกิดแต่รัก โลภ โกรธ หลง ทำให้จิตเศร้าหมอง ดังนั้น จำเป็นต้องใช้วิธีบำบัดรักษาด้วยธรรมโอสถ โดยการใช้สวดมนต์ภาวนา เช่น สังวัธยาย โพชฌงค์ ๗ พิจารณาสังขารให้เห็นสภาวธรรมแห่งความเป็นจริง เช่น เห็นความไม่เที่ยง เป็นทุกข์ และอนัตตา นอกจากนี้มีการปฏิบัติสมถะและวิปัสสนากรรมฐาน เพี่อคลายทุกข์ เมื่อจิตใจเป็นสุข ย่อมทำให้สุขภาพกายดีเป็นสุขตามไปด้วย โดยองค์รวมต้องมีการบูรณาการรักษาโรคทั้งกายและใจควบคู่กันไปตามแนวทางพระพุทธศาสนา

Abstract: This dissertation entitled “The Use of Herbal Medicines in Buddhist Integration” is of 3 objectives: (1) to study Thai traditional herbs to decrease and cure the diseases in Buddhist scriptures, and (2) to study the herbs in Thai traditional medicines at present, and (3) to integrate the use of Thai traditional medicines with the Buddhist teachings. It is a documentary research searching all documents from Tipitaka and related subjects. Research study are as found : Medicinal herbs have their full value and advantage, either brought to be used or natural stand in the forests. However, medicinal herbs are still necessary side by side human’s life from the past time. Herbs have been taken from natural sources, especially from various kinds of plants and trees. Many of them were mentioned in Vinayapiṭaka, for example, longa, ginger, tamarind, and assafoeteda, etc. To this regard, Jivaka Komarabhacca was a well-known doctor attacted to royal court extended to the Buddha and his disciples at that time. To this particular, comparative tables showing the use of herbal medicines in Buddha’s time and the present days have been provided. In Thai traditional physicians, medicinal herbs have been used and succeeded down generation to generation even today. Most of the herbs used as medicines are roots, leaves, fruits, guttapercha, puckering, salt, minerals, oils from animals, the five medicines in Buddhism, i.e. butter, cheese, oil, honey, and sugar juice, etc. All these herbs are Thai traditional medicines from past to present in curing disease. Dosage has been used by taking, liniment, collyrriums for disease of the eyes, snuff, and smoking, etc. However, there are mental diseases caused from love, greed, hatred, and delusion, etc. which make mind impured. Thus it is necessary to decrease and get rid them with Dhamma medicines by ways of Buddhist chantings, such a case of chanting a sutra of Bodhipakkhiyadhamma; considering this very compound body as its true nature of impermanence, suffering and non-self. Apart from these, the practice of samatha and vipassana meditation in order to release or get rid of sufferings due to the fact that happy mind resides in a happy body. As a whole there should be integrate how to cure both physical and mental diseases in parallel with Buddhist teachings.

มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. สำนักหอสมุดและเทคโนโลยีสารสนเทศ

Address: อยุธยา

Email: library@mcu.ac.th

Name: พระมหาสมบูรณ์ วุฑฺฒิกโร

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: ประพันธ์ ศุภษร

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Created: 2558

Modified: 2561-07-12

Issued: 2561-07-11

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

DegreeName: พุทธศาสตรดุษฎีบัณฑิต

Level: ปริญญาเอก

Descipline: สาขาวิชาพระพุทธศาสนา

Grantor: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

©copyrights มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	MCU580102026.pdf	2.87 MB	93	2025-05-28 00:47:59

ใช้เวลา

0.03714 วินาที