ศึกษาการเจริญวิปัสสนาภาวนาหมวดธาตุมนสิการบรรพะในมหาหัตถิปโทปมสูตร

Name: พระณรงค์เศรษฐ์ ฐิตเมโธ (คุมมณี)

keyword: มหาหัตถิปโทปมสูตร

; การเจริญวิปัสสนาภาวนา

; ธาตุมนสิการบรรพะ

Abstract: วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ มีวัตถุประสงค์ 2 ประการ คือ ศึกษาหลักธรรมในมหาหัตถิปโทปมสูตร และศึกษาการเจริญวิปัสสนาหมวดธาตุมนสิการบรรพะ โดยศึกษาจากคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท ได้แก่ พระไตรปิฎก อรรถกถา ฎีกา และคัมภีร์อื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง เรียบเรียงบรรยายตรวจสอบโดยผู้เชี่ยวชาญ จากการศึกษาพบว่า มหาหัตถิปโทปมสูตร เป็นพระสูตรที่พระสารีบุตรกล่าวอุปมาถึงรอยเท้าสัตว์ทั้งหลายรวมลงในรอยเท้าช้าง กุศลธรรมทั้งหลายนับเข้าในอริยสัจ 4 โดยชื่อพระสูตรตั้งตามเนื้อหาใจความสำคัญ ในพระสูตรได้อธิบายละเอียดถึงทุกขอริยสัจ แสดงถึงการที่มนุษย์ทุกข์เพราะความเข้าไปยึดมั่นในขันธ์จึงกลายเป็นอุปาทานขันธ์ อันว่าโดยย่อได้แก่ รูปขันธ์ นามขันธ์ ในรูปขันธ์ประกอบเพียงธาตุ 4 โดยชี้ประเด็นที่ทุกขเวทนานั้นเกิดจากมหาภูตรูปใดมหาภูตรูปหนึ่งกำเริบเท่านั้น พร้อมทั้งกล่าวถึงการปฏิบัติวิปัสสนาเพื่อความพ้นทุกข์ การเจริญวิปัสสนาในพุทธศาสนามีทางสายเดียว คือ สติปัฏฐาน 4 ได้แก่ กายานุปัส-สนา เวทนานุปัสสนา จิตตานุปัสสนา และธัมมานุปัสสนา ในการพิจารณากายในกายนั้นธาตุ-มนสิการบรรพะเป็นหนึ่งในวิธีการปฏิบัติวิปัสสนา โดยแนวการปฏิบัติเหมือนกับในมหาหัตถิปโท-ปมสูตร การพิจารณากายประกอบเพียงธาตุ 4 คือ ธาตุดิน ธาตุน้ำ ธาตุไฟ ธาตุลม จนเห็นลักษณะหรืออาการของธาตุนั้น ๆ มีวิธีการกำหนด 2 ลักษณะ 1) แบบย่อ กำหนดลักษณะหรืออาการของธาตุ 2) แบบพิสดาร คือ กำหนดพิจารณาแยกออกเป็นส่วน ๆ การเจริญธาตุมนสิการในขณะกำหนดอิริยาบถต่าง ๆ ถ้าลักษณะอาการของธาตุปรากฏให้ผู้ปฏิบัตินำสภาวธรรมเหล่านั้นมากำหนดพิจารณา ซึ่งผู้ปฏิบัติสามารถสังเกตลักษณะชัดเจนของธาตุ คือ ธาตุดิน มีลักษณะแข็ง-อ่อน ธาตุน้ำ มีลักษณะซึม-ซาบ ธาตุไฟ มีลักษณะร้อน-เย็น ธาตุลม มีลักษณะหย่อน-ตึง สติที่เข้าไปตั้งมั่นพิจารณาเห็นสภาวธรรมสามารถยกขึ้นสู่อารมณ์วิปัสสนาเกิดความเบื่อหน่ายคลายกำหนัดละความยึดมั่นในรูปขันธ

Abstract: This thesis is of two main objectives :- 1) to study the principles of Mahahatthipadopama Sutta 2) to study the Dhatumanasikara Pabba by the Tipitaka, the commentaries, the sub-commentaries, composed narrated and verified by expert From the study, it is found that Mahahatthipadopama Sutta is the Sutta which Ven. Sariputta compaire with the feet of the animals. That is to say the feet of all the animal are concluded the feet of the elephants. The Kusala-Dhammas are included in the four Noble truths. The names of the Suttas were established with the important points which explain the details of Dukkha-Ariyasacca showing that the human beings are of suffering, becouse they hold the Aggregate which is the Upadana- Khandha consisting of the form Aggregate and the norm Aggregate. The Form Aggregate consists of only 4 element,by showing the point that the feeling of suffering arises from one of Mahabhutarupas which become more serious. It also mentions the practice vipassanā to be away from Suffering. This is one way of practising Insight Meditation ,That the Four Foundation of mindfulness, namely :- Kayanupassana, Vedananupassana, Cittanupassana and Dhammanupassana. In the consisderation of the body in the body, Dhatumanasikara-Babba is one of the methods of practising the Insight Meditation. This practice is the same as the practice in Mahahatthipadopama Sutta. The consideration of the body consised of the 4 elements, namely : earth element, the fire element the wind element and the water element. Up to seeing of the three characteristic of elements. They are two methods of the practice regarding the elements ,namely: 1 short method by fixing the charactiristics and the manners of the elements. 2 the detailes method by fixing and considering the elements into different parths. The development of Dhatumanasikara by fixing the differents, if the characteristic of the element appears, the must bring such the state to consider. The practiser can notice the clear characteristics of the element, the Pathavidhuatu of the strong and weak Characteristic the Apodhatu is of the obsorbing characteristic Tejodhatu is of the characteristic of heat and Vayodhatu is of the characteristic of loosing and tightness. The firm mindfulness can consider the doctrinal state which can go to the temperament of Vipassana which causes practiser is bored of the elements and does not strong hold the forms (Rupas).

Mahachulalongkornrajavidyalaya University

Address: BANGKOK

Email: library@mcu.ac.th

Name: พระครูใบฎีกามานิตย์ เขมคุตฺโต

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: นิมิตร โพธิพัฒน์

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: พระมหาโกมล กมโล

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Modified: 2568-10-11

Created: 2554

Issued: 2556-09-08

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

DegreeName: พุทธศาสตรมหาบัณฑิต

Level: ปริญญาโท

Descipline: สาขาวิชาวิปัสสนาภาวนา

©copyrights มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	พระณรงค์เศรษฐ์ ฐิตเมโธ (คุมมณี).pdf	1.71 MB

ใช้เวลา

0.038367 วินาที