การศึกษาอิทธิพลของพระธาตุพนมที่มีต่อความเชื่อและพิธีกรรมของชุมชนลุ่มแม่น้ำโขง

The Study of the Influence of Phra That Phanom in Beliefs and Rituals of Mekong Basin Community

Name: อุทัย ภัทรสุข

keyword: ความเชื่อ

Abstract: วัตถุประสงค์ของงานวิจัยนี้มี ๓ ประการ คือ (๑) เพื่อศึกษาประวัติความเป็นมาและความสำคัญของชุมชนลุ่มแม่น้ำโขงและพระธาตุพนม (๒) เพื่อศึกษาความเชื่อและพิธีกรรมของชุมชนลุ่มแม่น้ำโขงที่เกี่ยวเนื่องกับพระพุทธศาสนาและพระธาตุพนม และ (๓) เพื่อศึกษาอิทธิพลของพระธาตุพนมที่มีต่อความเชื่อและพิธีกรรมของชุมชนลุ่มแม่น้ำโขง ผลการศึกษาพบว่า : ชุมชนลุ่มแม่น้ำโขง หลากหลายด้วยกลุ่มชาติพันธุ์และภาษา เป็นสังคมชนบทล้าหลัง สังคมเกษตรกรรมที่ยากจน แต่มีความคงมั่นในจารีตประเพณี คติความเชื่อและพิธีกรรม ที่เกี่ยว เนื่องกับพระพุทธศาสนา โดยพระพุทธศาสนาได้เข้ามาสู่ภูมิภาคลุ่มแม่น้ำโขงหลังพุทธกาลนับแต่สมัยพระเจ้าอโศกมหาราช ส่วนพระธาตุพนมนั้น เป็นพระสถูปเจดีย์ ที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ ได้รับการก่อสร้างขึ้นตั้งแต่ พ.ศ. ๘ และได้รับการก่อสร้างขึ้นมาใหม่เมื่อ พ.ศ. ๒๕๒๒ หลังจากได้หักพังทลายลงในปี พ.ศ. ๒๕๑๘ พระธาตุพนมมีความสำคัญหลายประการได้แก่ (๑) เป็นพระบรมธาตุเจดีย์และพุทธศิลป์ (๒) เป็นสัญลักษณ์อำนาจการเมืองการปกครอง (๓) เป็นศูนย์กลางชุมชน ชุมทางการค้า การสัญจรและท่องเที่ยว และ (๔) เป็นศูนย์รวมความศักดิ์สิทธิ์ ศรัทธา ความเชื่อ และพิธีกรรม ในด้านความเชื่อและพิธีกรรมของชุมชนลุ่มแม่น้ำโขงที่เกี่ยวเนื่องกับพระพุทธศาสนาและพระธาตุพนม นั้น ชุมชนได้แสดงออกในรูปของพิธีกรรม จารีตประเพณีสิบสองเดือน เรียกว่า ฮีตสิบสอง ได้แก่ บุญเข้ากรรม บุญคูณลาน บุญข้าวจี่ บุญผะเวส บุญสงกรานต์ บุญบั้งไฟ บุญซำฮะ บุญเข้าพรรษา บุญข้าวประดับดิน บุญข้าวสาก บุญออกพรรษา และบุญกฐิน ซึ่งเป็นพิธีกรรมทางพระพุทธศาสนา และยังมีความเชื่อเรื่อง อำนาจเหนือธรรมชาติ เช่น ผี พญานาค แฝงรวมอยู่ด้วย การศึกษาอิทธิพลของพระธาตุพนมที่มีต่อความเชื่อและพิธีกรรมของชุมชนลุ่มแม่น้ำโขง พบว่า (๑) พระธาตุพนมมีอิทธิพลต่อความเชื่อเรื่องสิ่งศักดิ์สิทธิ์ อิทธิฤทธิ์ ปาฏิหาริย์ ด้วยมูลเหตุที่สำคัญคือ เป็นพระธาตุเจดีย์ ที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุของพระพุทธเจ้า เป็นความเชื่อในตำนานอุรังคธาตุหรืออุรังคนิทาน และ เป็นเรื่องเล่าประสบการณ์บันทึกจากอดีตสืบเนื่องถึงปัจจุบัน (๒) พระธาตุพนมมีอิทธิพลต่อความเชื่อเรื่องผี โดยมีผีเจ้าเฮือนสามพระองค์ หรือเจ้ามเหศักดิ์สามตน ได้รับมอบหมายจากพระอินทร์ให้เป็นผู้ดูแลรักษาองค์พระธาตุพนม (๓) พระธาตุพนมมีอิทธิพลต่อความเชื่อเรื่องนาคหรือพญานาค และบั้งไฟพญานาค โดยเกิดปรากฏการณ์ว่า มีพญานาค ๗ องค์ มาจากสระอโนดาตในเทือกเขาหิมาลัย พระอินทร์มีบัญชาให้มารักษาพระบรมธาตุ (๔) พระธาตุพนม มีอิทธิพลต่อความเชื่อเรื่องกรรม บุญ – บาป นรก – สวรรค์ และ (๕) พระธาตุพนม มีอิทธิพลต่อความเชื่อจำเพาะองค์พระธาตุพนม ได้แก่ ความเชื่อเรื่องข้าโอกาส เรื่องลูกพระธาตุ และ เรื่องการฟ้อนบูชา งานนมัสการ พระธาตุพนมประจำปี หรือ ประเพณีงานบุญเดือนสาม

Abstract: The objectives of this research are threefold. Firstly, to study the history and the significance of Mekong Basin Community and Phra That Phanom. Secondly, to study the beliefs and the rituals of Mekong Basin Community which related to Buddhism and Phra That Phanom. Thirdly, to study the influence of Phra That Phanom in the beliefs and the rituals of Mekong Basin Community. From the research, it is found that the Mekong Basin Community consists of races, minorities, ethnic groups as well as numerous native languages. Though they were primitive, underdeveloped and poorly agricultural societies, they consistently, strongly and periodically maintained and performed their customs, traditions, belief and ritual activities. The Buddhist Dharmas were introduced into this area during the regime of King Asoka the Great after the Buddha’ lifetime. Phra That Phanom is the cetiya or stupa containing the Buddha’ rip relic which was firstly built in B.E. 8, and was reconstructed in B.E. 2522 after being collapsed in B.E. 2518. Phra That Phanom plays significant roles as follows : (1) The Buddhist stupa and Buddhist artwork, (2) the symbol of political power and administrative authority, (3) the centre of community, the junction of commercial trade, the cross-road of communication, travelling and tourism, and (4) the centre of the miraculous power, the faith, the belief and ritual activities. Regarding the beliefs and the rituals of Mekong Basin Community which related to Buddhism and Phra That Phanom, the results of the study indicate that these virtues were transformed and expressed in the form of twelve monthly traditional rituals which are called Heed-Sip-Song Festival. They are : Khao Karma, Koon Larn, Khao Jii, Pha Ves, Song Kran, Bang Fai, Zam Ha, Khao Pan Sa, Khao Pra Dap Din, Khao Saak, Aok Pan Sa and Ka Thina Festival. These celebrations are mainly the Buddhist ceremonies, and are of the awareness of supernatural powers such as ghost and Naga is also inherently concerned. The study of the influence of Phra That Phanom can be concluded as follows : (1) Phra That Phanom has the influence in the beliefs of miraculous powers because of being the stupa containing the Buddha’s relic, the legend of Uranga, the records of the past and the present experience, (2) Phra That Phanom has the influence in the beliefs of ghosts, through the legend that the Indra had obliged a group of three fierce guardian spirits to protect Phra That Phanom, (3) Phra That Phanom has the influence in the beliefs of Naga and Naga’s fireballs, from the phenomena that there were seven Nagas from Anodaad Reservoir, Himalayan Ranges, all of which were assigned by the Indra to protect Phra That Phanom, (4) Phra That Phanom has the influence in the beliefs of Karma, Merit, Evil, Hell and Heaven, and (5) Phra That Phanom has the influence in the beliefs of one’s specifical significance such as the beliefs in Kha O Kaad (Phra That Phanom’s slavery), Look Phra That (Phra That Phanom’s inheritor) and the graceful dance during the yearly worship festival of Phra That Phanom or the third month’s sacred ceremony.

มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. สำนักหอสมุดและเทคโนโลยีสารสนเทศ

Address: กรุงเทพมหานคร

Email: library@mcu.ac.th

Name: พระมหาสมบูรณ์ วุฑฒิกโร (พรรณา)

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: ประพันธ์ ศุภษร

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: แม่ชีกฤษณา รักษาโฉม

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Created: 2554

Modified: 2555-07-17

Issued: 2555-07-17

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

DegreeName: พุทธศาสตรมหาบัณฑิต

Level: ปริญญาโท

Descipline: สาขาวิชาพระพุทธศาสนา

Grantor: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

©copyrights มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	152554.pdf	8.88 MB	848	2025-03-27 20:03:35

ใช้เวลา

0.034422 วินาที