การพัฒนาศิลปะการแสดงจากพิธีกรรมกินฮีตของชนเผ่าดั้งเดิมสายตระกูลมอญ-เขมรในเขตอนุภูมิภาคลุ่มน้ำโขง

The development of ritualistic performance in Kin-Heet traditional ceremony of Mon-Khmer ethnic group in Mekong subregion

Name: เครือจิต ศรีบุญนาค

Address: 9/3 ถ.ศรีพัฒนา ซ.2 ต.ในเมือง อ.เมือง จ.สุรินทร์

keyword: ศิลปะการแสดง

Classification :.DDC: 390.9593

; มอญ

; เขมร

Abstract: การศึกษาวิจัยเรื่อง การพัฒนาศิลปะการแสดงจากพิธีกรรมกินฮีต ของชนเผ่าดั้งเดิม สายตระกูลมอญ – เขมร มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาบริบททางวัฒนธรรม ประวัติความเป็นมา และองค์ประกอบของพิธีกรรมกินฮีต ของชนเผ่าดั้งเดิม ศึกษาคุณค่าบทบาทหน้าที่ด้านสังคม เศรษฐกิจ และด้านการปกครอง ศึกษาอัตลักษณ์ร่วม ด้านพิธีกรรมกินฮีต นาฏกรรม ดนตรี ผ้า และการแต่งกายและการพัฒนาพิธีกรรมกินฮีตเป็นศิลปะการแสดง โดยคาดหวังว่าผลของการวิจัยจะเป็นการค้นหา รื้อฟื้นอัตลักษณ์ชาติพันธุ์เดิม ที่เกือบจะสูญหาย เพื่อสร้างความเข้มแข็งของกลุ่มทำให้เข้าใจวิถีชีวิตความเป็นอยู่ สังคมวัฒนธรรมชนเผ่า ซึ่งจะส่งผลไปถึงการวางแผนการพัฒนาและใช้เป็นสินค้าเพื่อการส่งท่องเที่ยว ผลของการพัฒนาศิลปะการแสดงจากพิธีกรรมกินฮีต ใช้เป็น แนวทางในการศึกษาวิจัยและพัฒนาศาสตร์ทางด้านนาฏศิลป์ เพื่อให้อนุชนรุ่นหลังเข้าถึงสุนทรียรสในศาสตร์ทางการเห็น ศาสตร์ทางการได้ยิน และศาสตร์ทางการเคลื่อนไหว เพื่อตอบสนองความต้องการทางด้านจิตใจ ด้านสติปัญญาเป็นการจรรโลงระบบค่านิยม และโครงสร้างทางจิตวิญญาณของมนุษย์ พื้นที่ศึกษาเป็นชนเผ่าดั้งเดิมได้แก่กลุ่มชนเผ่ากูย บ้านแตล อำเภอศีขรภูมิ จังหวัดสุรินทร์ ประเทศไทย ชนเผ่ากะตูบ้านกันดอนใหม่ เขตจะกำใหญ่ เมืองท่าแตง แขวงเซกอง สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาวและกลุ่มชนเผ่าโพนงบ้านบันแฮร์ อำเภอแก้วสีมา จังหวัดมณฑลคีรีในราชอาณาจักรกัมพูชา ใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพโดยการสัมภาษณ์ การสังเกตแบบมีส่วนร่วมและไม่มีส่วนร่วม นำเสนอผลการวิจัยแบบพรรณนาวิเคราะห์ ผลการศึกษาพบว่า กลุ่มชนเผ่าดั้งเดิม มีความเชื่อในเรื่องผีเชื่อมโยงกันมาในอดีต มีการจัดพิธีกรรม เพื่อเซ่นสังเวยผี เฉลิมฉลองในงานประจำปี เพื่อขอความอุดมสมบูรณ์ของผลผลิต มี การสื่อความหมายโดยใช้ภาษาท่าทาง และสัญลักษณ์ต่าง ๆ ผ่านทางพิธีกรรมเป็นกระบวนการถ่ายทอดความรู้ และประสบการณ์ของบรรพบุรุษให้กับรุ่นลูกหลาน มีองค์ประกอบ หลักของพิธีกรรมคล้ายคลึงกัน คือ มีกว๊านบ้านซึ่งเป็นสถานที่รวมจิตใจของคนในหมู่บ้าน มีควายเป็นสัญลักษณ์แห่งชีวิตเชื่อมโยงผีและคนให้เป็นหนึ่งเดียวมีกฏเกณฑ์ของกลุ่มหากใครละเมิดถือว่าผีหรือ ขะลำ มีดนตรีใช้เป็นสัญลักษณ์ในการสื่อสารถึงผี เสริมสร้างบรรยากาศให้พิธีกรรมเกิดความศักดิ์สิทธิ์ เป็นเครื่งปลุกเร้า กระดุ้นให้ผู้ฟ้อน – เต้นเกิดความสนุกสนาน บทบาทหน้าที่ของพิธีกรรมกินฮีต ช่วยให้เข้าใจปรัชญาชีวิต และจักรวาลของชนเผ่า เน้นการรักษาความสืบเนื่องของอดีต รักษาโครงสร้างของจารีตประเพณี กฎระเบียบของสังคมระบบนิเวศ การเคารพภูมิปัญญาอาวุโส พิธีกรรมกินฮีตชี้ให้เห็นฐานความคิดในด้านการผลิตช่วยตอกย้ำให้เห็นความต้องการผลผลิตที่อุดมสมบูรณ์ การศึกษาอัตลักษณ์ร่วมในพิธีกรรมกินฮีต พบว่ากลุ่มชนเผ่ากะตู เผ่ากูย และชน เผ่าโพนง มีระบบความเชื่อเกี่ยวกับการนับถือผีบรรพบุรุษเหนียวแน่นและยังคงวัฒนธรรมความเชื่อที่เป็นดึกดำบรรพ์ไว้ให้เห็นอย่างเด่นชัด มีการจัดพิธีกรรมฆ่าควายเซ่นผีสืบทอดมาจนถึงปัจจุบัน มีความเชื่อในเรื่องผีเดียวกันเป็นสัญลักษณ์ร่วม มีโครงสร้างหลักของพิธีกรรมคล้ายกัน คือ ที่เกิดของปัญหา วิธีการแก้ปัญหาโดยการฆ่าสัตว์เพื่อเซ่นไหว้ผี มีการฟ้อน – เต้นบวงสรวง และจบลงด้วยความสามัคคีรักใคร่ปปรองดอง ด้านอัตลักษณ์ร่วมของผ้าทอมือและการแต่งกายพบว่า มีโครงสร้างสี และลวดลายคล้ายคลึงกัน คือ ใช้กี่ทอแบบผูกติดกับเอว สีผ้าทอมือที่พบส่วนใหญ่ยืนพื้นด้วยสีแดง หรือสีดำ ผ้าทอมือสะท้อนให้เห็นถึงเอกลักษณ์และความเป็นมาของกลุ่มชาติพันธุ์ใช้เป็นกระบวนการเรียนรู้ วัฒนธรรมและและการอบรมขัดเกลาทางสังคมมีบทบาทในการพัฒนาเศรษฐกิจของชุมชน ด้านดนตรีในพิธีกรรม พบว่า เครื่องดนตรีที่พบร่วมกัน คือ ฆ้อง กลอง และแคน ด้านนาฏกรรมพบว่าเป็นนาฏกรรมที่ปลดปล่อยผ่อนคลาย เป็นศิลปะที่ชำระล้างมลทินเพื่อให้เกิดความบริสุทธิ์ขึ้นในจิตใจนาฏกรรมในพิธีกรรมจะมีพลังดึงดูดให้ผู้ชมเข้าร่วมเป็นอันหนึ่ง อันเดียวกัน การพัฒนาศิลปะการแสดงจากพิธีกรรมกินฮีต ในด้านท่ารำ การแต่งกายและดนตรีในแนวร่วมสมัย เน้นให้มีคุณลักษณะของความเข้มแข็ง ความสง่างาม ความประณีต อ่อนหวาน แบ่งช่วงอารมณ์การแสดงออกเป็น 9 ช่วง มีท่ารำ 19 ท่า ออกแบบการแต่งกายจากอัตลักษณ์ร่วมของสี เครื่องแต่งกายในพิธีกรรมกินฮีตของชนเผ่า คือ สีดำ แดง และขาว มาเป็นสีหลัก ดนตรีที่ใช้ประกอบด้วย ฆ้อง โกร่ง กลอง ปังฮาด และแคน มาบรรเลงให้เกิดทำนองเพลงใหม่สอดคล้องกับลีล่าท่ารำในแต่ละช่วง ผลการประเมินความคิดเห็นจากงานสร้างสรรค์ในหลายเวที ผู้ชมให้ความเห็นไม่แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ แสดงถึงการมีความเห็นสอดคล้องกันในหลายเวที ด้วยค่าเฉลี่ยความเชื่อมั่นร้อยละ 95

Abstract: The purposes of this research were to study the context of cultures, history and the composition of Kin-Heet ceremony of Mon-Khmer tradition, to study values, roles in society, economy, government, and to study shared characteristics which might degenerate and strengthen the group, and to understand the way of life, society and the cultures of the tribe. Subsequent to this, it effects towards plan and tourism trading. The result of such development was employed as guidelines for a research study for the betterment to performing arts and it was aimed to encourage youth of the future generation to appreciate aesthetic values of seeing, hearing and moving sciences, which responds towards mental and intellectual needs, value system development and structure of human beings’ mind and soul. The areas of this study were Gui ethnic group at Ban Tel Srikhowropoom district, Surin province, Thailand, Katoo ethnic group at Ban Gandonnmai Kaet Jakamyai Muang Thatang Kwaeng Saekong Lao PDR. And Panong ethnic group at BanBunluehair Kaewsima district, Mondonkeeree Province, The Kingdom of Cambodia. A qualitative research approach was attempted by interviewing and observing both participatively and nonparticipatively. A descriptive analysis was applied in the proposal of research result. The result of this study revealed that : The original tribes possessed a belief in ghosts relation consecutively to the past. Rituals were arranged to make a sacrifice to ghosts, to celebrate annual fairs and to request a rich production of harvest. Sign languages and symbols were used in Communication through various rituals which confined their knowledge and experience transforming procedures from their ancestors to the younger generations. Main compositions of rituals were similar, with the household ground as a place of unity for villagers and with buffaloes as a symbol of life. This related ghosts and human beings into a unique identity, with rules of each group which had to be practiced accurately. A wrong doing was considered a Kalum ( a mistake made to ghosts) where music was applied to communicate with ghosts to encourage sacred ritual atmosphere and to arouse joy for dancers. The role of ceremony helps us to understand the philosophy of life and the tribes as a whole emphasizing for the continuation of the past and the conservation of traditional structures, social regulations, ecology and the respect for the wisdom of older people. The Kin-Heet ceremony indicates an obvious thinking base in producing this and helps emphasize the need of richer production. In the study of shared characteristic in such ceremony, it was found that the Katoo, The Gui and the Panong ethnic groups possessed a belief system about respect for ghosts and their ancestors very strongly and still maintained the belief of ancient times very obviously there were rituals of killing buffaloes for sacrifice to ghosts which has been passed down to the present time. There was also a belief about ghosts being known was a shared symbol, having similar rituals and main structures. These were causes of problems, ways to sacrifice to ghosts, dancing, praying and ending with harmonious unity. Concerning shared characteristics of hand-woven textiles and dresses it was found that there was colors and design structures of similar patterns. A loom used in weaving textiles was tied to a weaver’s waist. The colors of these textiles mostly found and red or black and it reflects an identity of each ethnic tribe, its background and learning procedures of cultures and social training. It plays an important role in the development of community economy. In ritual music, it was revealed that there were gongs, drums, and Kan ( a Northern eastern musical instrument made of small bamboo tubes). In the aspect of performing arts, it was found that the arts is a relocated form which helped clean one’s mistakes in order to purify the mind. The performing arts possesses the power to persuade audiences to feel harmoniously united. The development of arts originated from the ceremony in the aspect of dancing styles, dress and music in contemporary dances’ styles emphasizes the characteristics of strength, grace, neatness and softness, and divides emotion into 9 stages of 19 dancing styles. The design of dress employs of the ceremony of the tribe which are black, red and white as the main colors. The musical instruments used consist of Kongs, Drums, Punghard, and Kan. They are used to create rhythms in line with the dancing styles of each stage. From the result of evaluation from creative works in multi-stages, audiences’ opinions are not statistically different significantly which indicates harmony in multi-stages and average of 95 percent.

มหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์

Address: สุรินทร์

Email: library.srru.ac.th

Name: สุจริต เพียรชอบ

Role: ที่ปรึกษา

Name: อัจฉรา ภาณุรัตน์

Role: ที่ปรึกษา

Name: มาลินี อุทธิเสน

Role: ที่ปรึกษา

Created: 2550

Modified: 2552-08-18

Issued: 2009-08-18

Issued: 2552-08-18

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

CallNumber: 390.9593 ค277ก

tha

DegreeName: ปรัชญาดุษฎีบัณฑิต

Level: ปริญญาเอก

Descipline: ยุทธศาสตร์การพัฒนาภูมิภาค (กลุ่มอนุภาคลุ่มแม่น้ำโขง)

Grantor: มหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์

©copyrights มหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	Title.PDF	144.55 KB	407	2025-07-10 15:48:13
2	Abstract.PDF	152.25 KB	402	2025-07-10 15:54:00
3	Content.PDF	206.09 KB	315	2024-08-14 11:24:02
4	Chapter 1.PDF	285.49 KB	452	2025-07-10 15:54:19
5	Chapter 2.PDF	774.79 KB	543	2025-03-04 15:17:45
6	Chapter 3.PDF	403.19 KB	334	2024-08-14 11:24:28
7	Chapter 4.PDF	647.68 KB	329	2024-08-14 11:24:35
8	Chapter 5.PDF	597.7 KB	351	2024-08-14 11:24:44
9	Chapter 6.PDF	524.29 KB	291	2024-08-14 11:24:51
10	Chapter 7.PDF	480.96 KB	280	2024-08-14 11:24:59
11	Chapter 8.PDF	592.34 KB	277	2024-08-14 11:25:07
12	Chapter 9.PDF	329.68 KB	274	2024-08-14 11:25:16
13	Chapter 10.PDF	280.68 KB	288	2024-08-14 11:25:24
14	Bibliography.PDF	280.27 KB	327	2024-08-14 11:25:31
15	Appendix.PDF	1.1 MB	326	2024-08-14 11:25:42
16	Biodata.PDF	116.24 KB	270	2024-08-14 11:25:50

ใช้เวลา

0.039205 วินาที