การพัฒนาแบบจำลองพื้นที่การเรียนรู้พหุประสาทสัมผัสด้วยหลักการออกแบบเพื่อทุกคนเพื่อส่งเสริมพัฒนาการของเด็กปฐมวัยกลุ่มเสี่ยงพัฒนาการช้า

Developing a multisensory learning space model based on universal design principle to promote development of preschoolers at risk for developmental delay

Name: ปริมล ชุติมากรณ์

ThaSH: การศึกษาปฐมวัย

ThaSH: กิจกรรมพหุประสาทสัมผัส

ThaSH: พัฒนาการของเด็ก

ThaSH: บุคคลออทิซึมสเปคตรัม

Abstract: การวิจัยและพัฒนานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาสภาพและการใช้พื้นที่การเรียนรู้นอกห้องเรียนของนักเรียนปฐมวัยชั้น Nersery-K1 ตามหลักสูตรการจัดการศึกษาปฐมวัยโรงเรียนแห่งหนึ่งและ 2) พัฒนาแบบจําลองพื้นที่การเรียนรู้พหุประสาทสัมผัสนอกห้องเรียนในส่วนของพื้นที่ฐานกิจกรรมและสนามเด็กเล่นสําหรับเด็กปฐมวัยกลุ่มเสี่ยงพัฒนาการช้าชั้น Nursery-K1 ตามหลักการออกแบบเพื่อทุกคน กระบวนการวิจัยแบ่งออกเป็น 2 ระยะ ได้แก่ ระยะที่ 1 การศึกษาสภาพและการใช้พื้นที่การเรียนรู้นอกห้องเรียนของนักเรียนปฐมวัยชั้น Nersery-K1 เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ แบบสัมภาษณ์ แบบสังเกตพฤติกรรม และแบบสำรวจพื้นที่ กลุ่มตัวอย่าง ได้แก่ บุคลากรที่กำกับดูแลนักเรียนชั้น Nursery-K1จำนวน 5 คน และนักเรียนปฐมวัยกลุ่มเสี่ยงพัฒนาการช้า ชั้น Nursery-K1 จำนวน 4 คน การสำรวจพื้นที่การเรียนรู้นอกห้องเรียน ประกอบด้วย 5 ฐานกิจกรรม 3 เครื่องเล่น ได้แก่ ฐานน้ำ ฐานทราย ฐานก่อสร้าง ฐานรถไถ ฐานงานปั้นและงานศิลปะ เครื่องเล่นชิงช้า เครื่องเล่นบาร์เชือกห้าเสา และเครื่องเล่นบ้านสไลเดอร์ และระยะที่ 2 การพัฒนาแบบร่างพื้นที่เรียนรู้นอกห้องเรียน โดยเครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ ประเมินแบบร่างพื้นที่การเรียนรู้ กลุ่มตัวอย่าง ได้แก่ ผู้เชี่ยวชาญด้านการศึกษาพิเศษ ด้านกิจกรรมบำบัด และด้านการออกแบบของเล่น จำนวน 3 คน การวิเคราะห์ข้อมูลทั้ง 2 ระยะ ได้แก่ การวิเคราะห์เนื้อหาเชิงพรรณนา และเชิงปริมาณ เป็นค่าร้อยละ ความถี่ ค่าเฉลี่ย และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐานผลการศึกษาพบว่าสภาพและการใช้พื้นที่การเรียนรู้นอกห้องเรียนรวมถึงวัสดุอุปกรณ์ฐานกิจกรรมและเครื่องเล่นยังขาดความหลากหลาย เช่น ฐานน้ำ ยังขาดอุปกรณ์ดึงดูดความสนใจ ฐานกิจกรรมให้โอกาสการเล่นตามโครงสร้างการเรียนรู้แบบโยนขว้างและสร้างล้อมคอกน้อย และเครื่องเล่นทั้ง 3 ชนิด ขาดความหลากหลายเพราะมีรูปแบบการส่งเสริมประสาทสัมผัสและการเคลื่อนไหวเหมือนกันฐานกิจกรรมจัดวางแบบกระจัดกระจาย มีมุมอับและจุดเข้าถึงที่ลำบาก เช่น ฐานทรายและฐานน้ำ ที่ชั้นวางอุปกรณ์อยู่ห่างเกินไปส่งผลให้การเล่นสำรวจและทดลองเป็นไปอย่างจำกัด รวมถึงฐานเล่นก่อสร้างและฐานรถไถ ที่ตั้งอยู่ในมุมอับ ยากแก่การมองเห็นและใช้งานเกิดเป็นความเสี่ยงที่จะเกิดอันตรายที่มองไม่เห็นเครื่องเล่นมีขนาดและวิธีใช้งานที่ไม่สอดคล้องกับสรีระนักเรียน เช่น เครื่องเล่นชิงช้า มีขนาดและลักษณะไม่เป็นไปตามหลักสากล ทำให้ใช้งานได้ไม่สะดวก และเครื่องเล่นบาร์เชือกห้าเสา ที่มีระดับความสูงของเชือกเกินระยะเอื้อมของนักเรียน ส่งผลกระทบต่อประสิทธิภาพและความปลอดภัยขณะใช้งานการพัฒนาแบบจำลองพื้นที่การเรียนรู้นอกห้องเรียนจากการสังเคราะห์ข้อมูลผลการศึกษาสภาพพื้นที่ได้เป็นแนวทางการพัฒนาแบบจำลองพื้นที่การเรียนรู้ 4 ประการ ได้แก่ การปรับลดพื้นที่ความเสี่ยงให้เป็นพื้นที่ทางกายภาพที่ปลอดภัย เข้าถึงง่าย ไม่มีมุมอับสายตา ตามหลักการออกแบบเพื่อทุกคนการส่งเสริมการเล่นอิสระ สร้างพื้นที่ให้เกิดความเชื่อมโยงและลื่นไหลของกิจกรรม การปรับเปลี่ยนเครื่องเล่นที่มีรูปแบบการส่งเสริมการเคลื่อนไหวร่างกายที่ซ้ำกันและส่งเสริมระบบประสาทสัมผัสขั้นต้นให้หลากหลายมากขึ้น การเพิ่มพื้นที่ส่งเสริมพฤติกรรมการเล่นตามโครงสร้างการเรียนรู้ให้ครบถ้วนรวมถึงแบบโยนขว้างและแบบสร้างคอกล้อม ผลประเมินแบบร่างพื้นที่การเรียนรู้ในระยะที่ 2 ครั้งที่ 1 พบว่า คะแนนรวมค่าเฉลี่ยในระดับดี ( 𝑥̅ = 3.86) และค่าเบี่ยงเบนมาตรฐานมีความสอดคล้องกันสูง (SD= 0.79) ผลการประเมินแบบร่างพื้นที่การเรียนรู้ครั้งที่ 2 พบว่า คะแนนรวมค่าเฉลี่ยในระดับดีมาก ( 𝑥̅ = 4.78) และมีค่าเบี่ยงเบนมาตรฐานในระดับมีความสอดคล้องกันสูง (SD= 0.31) แสดงให้เห็นว่าผลการพัฒนาแบบร่างพื้นที่การเรียนรู้นอกห้องเรียนมีความเหมาะสมต่อการเป็นแบบจำลองพื้นที่การเรียนรู้พหุประสาทสัมผัสนอกห้องเรียนสำหรับเด็กปฐมวัยกลุ่มเสี่ยงพัฒนาการช้าชั้น Nursery-K1

Abstract: This research and development study had two objectives: 1) to examine the conditions and utilization of outdoor learning spaces for Nursery–K1 students at a school, and 2) to develop a multisensory outdoor learning space model for at-risk children with developmental delays, based on Universal Design principles. The research was conducted in two phases. Phase 1 examined the conditions and use of the outdoor learning space for Nursery-K1 students. The research instruments were an interviews form, a behavioral observation form, and a site survey form. Participants sample comprised five educators responsible for Nursery-K1 and four Nursery-K1 at risk of developmental delays. The site survey covered five learning stations: water, sand, construction, dough & creative, and bikes, as well as three pieces of playground equipment: a swing, a five-post rope bar, and a playhouse with slide. Phase 2 focused on developing design sketches of the learning space. The research instrument was an evaluation form for these design sketches, and the sample comprised three experts in special education, occupational therapy, and toy design. Data from both phases were analyzed through content analysis and descriptive statistics: percentages, frequencies, means, and standard deviations. The findings were as follows: 1. The existing conditions and utilization of outdoor learning space and equipment. 1) Limited diversity was found across stations and equipment. The water station lacked engaging equipment and opportunities to for trajectory and enclosing play were limited. All three main playground equipment pieces focused on similar physical movements. 2) Scattered layout with blind spots and difficult to access were discovered. For instance, distant storage for sand and water tools constrained exploration, while the construction and bike station were placed in low-visibility corners, creating safety concerns. 3) Mismatches between equipment dimensions and children’s anthropometry were evident. For example, swing specifications deviated from common standards, and the rope height on the five-post bar exceeded children’s reach, thereby reducing usability and safety. 2. Based on these findings, the developed multisensory outdoor learning space model incorporated four key design guidelines: 1) Converting risky areas into physically safe, accessible, and visually open 2) Encouraging free play through smooth and connected activity zones 3) Replacing equipment supporting repetitive motor skills and broadening stimulation of primary sensory systems 4) Creating areas that support structured play schemas, such as trajectory and enclosing In phase 2, expert evaluations of the design sketches showed significant improvement, with an initial average score of (x̄ = 3.86, SD = 0.79) and a subsequent round achieving an excellent score of (x̄ = 4.78, SD = 0.31) on a 5-point Likert scale. These results suggest that applying Universal Design principles to learning space development can effectively reduce barriers and enhance developmental outcomes for young children at risk of developmental delays.

มหาวิทยาลัยเชียงใหม่. สำนักหอสมุด

Address: เชียงใหม่

Email: cmulibref@cmu.ac.th

Name: รัชชุกาญจน์ ทองถาวร

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Created: 2568

Issued: 2568-09-18

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

DegreeName: ศึกษาศาสตรมหาบัณฑิต

Level: ปริญญาโท

Descipline: การศึกษาพิเศษ

Grantor: มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

©copyrights มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

ใช้เวลา

0.013637 วินาที