การสร้างแบบจำลองเพื่อประเมินปริมาณน้ำท่าจากพื้นที่ต้นน้ำของลุ่มน้ำขนาดกลาง ที่ไม่มีสถานีตรวจวัดในภาคเหนือของประเทศไทย

Creating rainfall-runoff model for measuring streamflow from the first-order and ungauged headwaters of medium-sized watershed in northerly Thailand

Name: ณัฐณิชา ผ่องพุฒิ

ThaSH: มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ -- วิทยานิพนธ์. ปร.ด. (วิทยาศาสตร์สิ่งแวดล้อม) 2565.

Classification :.LCCS: TC513.T48

ThaSH: มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. -- สาขาวิทยาศาสตร์สิ่งแวดล้อม -- วิทยานิพนธ์

ThaSH: น้ำท่า -- การประเมิน -- แบบจำลอง

ThaSH: น้ำฝน -- การวัด

Abstract: ประเทศไทยเผชิญปัญหาการบุกรุกพื้นที่ต้นน้ำและการตัดไม้ทำลายป่า จนกระทบต่อโครงสร้างและการทำหน้าที่ของลุ่มน้ำ โดยเฉพาะการลดลงของศักยภาพการกักเก็บน้ำในลุ่มน้ำ มีผลให้การพัฒนาที่ Peak flow ที่สูง และมี Lag time ที่สั้น เป็นสาเหตุของน้ำท่วมฉับพลันในช่วงฤดูฝน นอกจากนี้การขาดแคลนสถานีตรวจวัดปริมาณฝนและน้ำในพื้นที่ต้นน้ำ ยังเป็นอุปสรรคต่อการวางแผนจัดการลุ่มน้ำด้วย บางวิจัยมีการศึกษาเพื่อสร้างแบบจำลองปริมาณน้ำฝน-น้ำท่าที่จะรับประเมินปริมาณน้ำเก็บแรก (Ia) ค่ารายทางสูงของการเก็บน้ำในลุ่มน้ำ (S) และ Lag time (Tᵥ) ในพื้นที่ต้นน้ำต่าง ๆ ในการคาดเหมือนประยุกต์ใช้ในประเทศไทย ในการสร้างแบบจำลองได้กำหนดอัตราส่วนเก็บแรก (λ) พร้อมทั้งประเมินประสิทธิภาพของแบบจำลองที่สร้างขึ้นใหม่ และสร้างความสัมพันธ์ระหว่างศักยภาพสูงสุดของการกักเก็บน้ำในลุ่มน้ำที่เกิดขึ้น (S) และค่า Rᵥ โดยใช้เหตุการณ์ฝน 80 เหตุการณ์ใน พ.ศ. 2561 ซึ่งได้จากชุดเครื่องมือวัดปริมาณน้ำฝนและน้ำท่าตั้งในพื้นที่ 5 ลุ่มน้ำ จากนั้นจึงตรวจสอบแบบจำลองด้วยเหตุการณ์ทดสอบ 72 เหตุการณ์ในปี พ.ศ. 2562 และพร้อมกับประเมินค่าประสิทธิภาพการเก็บน้ำในลุ่มน้ำ (S) ปริมาณน้ำเก็บแรก (Ia) และ Lag time ภายใต้ลักษณะลุ่มน้ำ ปี พ.ศ. 2552, 2559 และ 2561 ผลการศึกษาพบว่าค่าจำลองมีความแม่นยำสูงกับทั้งรุ่มน้ำ มีค่าเท่ากับ 0.045 เมื่อจำค่า λ ที่ได้มาประเมินข้างน้ำฝน-น้ำท่าจากข้อมูลจากสถานีตรวจวัด พบว่ามีความแม่นยำสูง ด้วยเกณฑ์การยอมรับได้แก่ NSE, R² และ PBIAS ที่ 0.92, 0.92 และ 1.91 ความสัมพันธ์ของ S, Rᵥ และ Ia มีค่า R² เท่ากับ 0.97 ส่วนในการประเมินค่า Ia, S และ lag time พบว่าดังกล่าวมีค่าใกล้เคียงในทุกช่วงเวลาที่ประเมิน แบบจำลองน้ำฝน-น้ำท่าจากการวิจัยนี้มีค่า λ เท่ากับ 0.045 และสอดคล้องกับ S และ Lag time ในพื้นที่ต้นน้ำของลุ่มน้ำจากข้อมูลประเมินการเก็บน้ำพื้นที่ระหว่าง 100 ถึง 250 ตารางกิโลเมตรได้ ซึ่งจะช่วยให้สามารถคาดการณ์การรุ่มน้ำได้ต่อไป Thailand is currently facing water resource invasion and deforestation. Both issues have directly affected the structure and function of the watershed, especially the decline of the catchment water retention. This effect is portrayed in the hydrograph, which shows higher runoff (Q) and a shorter lag time (Tᵥ), resulting in flash floods during the rainy season. Apart from the aforementioned issues, the insufficiency of rainfall and runoff gauging stations is another obstacle when planning watershed management. The objective of this study was to develop a rainfall-runoff model, which will be used to evaluate the initial abstraction (Ia), the potential maximum retention of the catchment (S), and the Tᵥ among first-order stream medium-sized watersheds in the northern part of Thailand. During the model development, the initial abstraction ratio (λ) was set up and evaluated for its efficiency. The relationship between S₀.₂ and Sλ was predicted using data from 80 rainfall-runoff events collected by rainfall-runoff measuring devices located in five watersheds during 2018. Later, the model was tested using data from 72 rainfall-runoff events from 2019 and evaluated the S, the Ia, and the Tᵥ from the basin characteristic database from 2009, 2016, and 2018. Findings indicated that the λ median value from the five sample watersheds was 0.045. When evaluating the rainfall-runoff model with data from monitoring stations using this particular λ median value, the prediction was highly precise, with the exceptional rates of NSE, R², and PBIAS at 0.92, 0.92, and 1.91, respectively. The relationship between Sλ and S₀.₂ was R² = 0.97. In terms of Ia, S, and Tᵥ values, it was found that these values declined in every rainfall-runoff model assessment. From the study, it can be concluded that having the λ = 0.045 is appropriate for evaluating the runoff, Ia, S, and Tᵥ in medium-sized watersheds, with an area of 100-250 km² in the monsoon zone. Better measures can be prescribed to make more effective watershed management in the future.

มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. สำนักหอสมุด

Address: กรุงเทพมหานคร

Email: tdckulib@ku.ac.th

Name: เกษม จันทร์แก้ว

Role: อาจารย์ที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์หลัก

Name: นิพนธ์ ตั้งธรรม

Role: อาจารย์ที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์ร่วม

Created: 2565

Modified: 2568-07-24

Issued: 2568-07-24

วิทยานิพนธ์/Thesis

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

URL: https://www.lib.ku.ac.th/KUthesis/2565/nudnicha-pon-all.pdf

CallNumber: TC513.T48 .ณ1132

tha

DegreeName: ปรัชญาดุษฎีบัณฑิต

Level: ปริญญาเอก

Descipline: วิทยาศาสตร์สิ่งแวดล้อม

Grantor: มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

©copyrights มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	nudnicha-pon-all.pdf	12.02 MB

ใช้เวลา

0.020147 วินาที