พลวัตชุมขนพื้นที่สีเขียว : การเปลี่ยนแปลงและการปรับตัว ทางด้านกายภาพ เศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรมของชุมชนบางน้ำผึ้งจังหวดสมุทรปราการ

Community dynamics in green zone : community adaptation for physical, socio-economic, and cultural change. a case of Bang Nam Pheung community in Samut Prakan

Name: ธนกฤต หิรัญสาย

ThaSH: แนวพื้นที่สีเขียว -- ไทย -- สมุทรปราการ

ThaSH: การพัฒนาชุมชน -- ไทย -- สมุทรปราการ

ThaSH: การใช้ที่ดิน -- ไทย -- สมุทรปราการ

Abstract: การศึกษาพลวัตชุมชนพื้นที่สีเขียว:การเปลี่ยนแปลงและการปรับตัว ทางด้านกายภาพ เศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรม ของชุมชนบางน้ำผึ้ง จังหวัดสมุทรปราการ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการเปลี่ยนแปลงทางด้านกายภาพ เศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรมของชุมชน ศึกษาการปรับตัวของชุมชน รวมถึงศึกษาแนวทางแก้ไขปัญหาและการพัฒนาชุมชน ในพื้นที่ชุมชนบางน้ำผึ้ง จังหวัดสมุทรปราการ ซึ่งผู้วิจัยใช้ระเบียบวิธีการวิจัยเชิงคุณภาพโดยใช้เทคนิคการสังเกตการณ์ การสัมภาษณ์เชิงลึก เป็นเครื่องมือในการศึกษากับผู้ที่เกี่ยวข้องทั้ง 3 กลุ่ม จำนวน 28 ราย ผลการศึกษาพบว่า ตำบลบางน้ำผึ้งเป็นส่วนหนึ่งของพื้นที่คุ้งบางกระเจ้าหรือที่เรียกกันว่าเกาะกระเพาะหมู โดยสมัยอดีตพื้นที่บริเวณนี้เป็นพื้นที่สวนผลไม้ทั้งหมด ต่อมาในปี 2520 รัฐบาลมีนโยบายจะอนุรักษ์พื้นที่ในคุ้งบางกระเจ้าโดยการขอซื้อพื้นที่จากคนที่อยู่อาศัยในชุมชน ซึ่งเป็นพื้นที่ของชุมชนบางน้ำผึ้งประมาณ 103 ไร่ และได้รับการแต่งตั้งให้เป็นพื้นที่อนุรักษ์ชนบทและเกษตรกรรมตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา ซึ่งการเปลี่ยนแปลงของชุมชน ในประเด็นการเปลี่ยนแปลงทางด้านกายภาพ พบว่า รูปแบบการตั้งถิ่นฐานซึ่งเปลี่ยนจากการตั้งถิ่นฐานตามริมคลองมาเป็นริมถนน รูปแบบการใช้ประโยชน์ที่ดินซึ่งพื้นที่เกษตรกรรมมีจำนวนลดลงและพื้นที่อยู่อาศัยมีจำนวนเพิ่มมากขึ้น ประเด็นการเปลี่ยนแปลงทางด้านเศรษฐกิจ พบว่า ในอดีตประกอบอาชีพทำสวนและในปัจจุบันเปลี่ยนมาเป็นประกอบอาชีพพนักงานบริษัทและอาชีพค้าขาย การผลิตเปลี่ยนจากใช้วิธีการแบบดั้งเดิมมาใช้เทคโนโลยีเข้ามาช่วย การจำหน่ายเปลี่ยนจากการค้าขายทางน้ำมาเป็นบนบก ในประเด็นการเปลี่ยนแปลงทางด้านสังคม พบว่า ขนาดครัวเรือนเปลี่ยนจากครอบครัวขยายมาเป็นครอบครัวเดี่ยวมากขึ้น การได้รับโอกาสทางการศึกษาของคนในชุมชนในอดีตส่วนใหญ่จบการศึกษาในระดับประถมศึกษาปีที่ 6 ในปัจจุบันส่วนใหญ่จบการศึกษาระดับปริญญาตรี ความเข้มแข็งของชุมชนในอดีตการรวมกลุ่มทางสังคมยังไม่เป็นรูปแบบองค์กรที่ชัดเจนในปัจจุบันการรวมกลุ่มทางสังคมจะเป็นรูปแบบชัดเจนมากขึ้น ในประเด็นการเปลี่ยนแปลงทางด้านวัฒนธรรม พบว่า ลักษณะบ้านและที่อยู่อาศัยในอดีตบ้านพักอาศัยจะเป็นบ้านไม้ทรงไทยส่วนในปัจจุบันบ้านพักอาศัยส่วนใหญ่เป็นครึ่งปูนครึ่งไม้ ในเรื่องประเพณีท้องถิ่นซึ่งในชุมชนบางน้ำผึ้งมีประเพณีที่สำคัญ ได้แก่ ประเพณีสงกรานต์ และประเพณีตักบาตรน้ำผึ้งโดยได้รับการสืบทอดมาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ประเด็นการปรับตัวของคนในชุมชน พบว่า การเปลี่ยนแปลงของชุมชนบางน้ำผึ้งเป็นไปอย่างช้าๆ โดยที่ไม่ได้ส่งผลกระทบต่อการดำเนินชีวิตของคนในชุมชนมากมายนัก เมื่อทำการศึกษา พบว่า ปัญหาที่เกิดจากการเปลี่ยนแปลงและการปรับตัวของคนในชุมชน ได้แก่ ปัญหาเรื่องสิ่งแวดล้อม เช่น ทำให้ปริมาณขยะมีจำนวนมากขึ้น กฎหมายซึ่งกำหนดให้ปลูกบ้านได้แค่ 25% อีก 75% ต้องเป็นพื้นที่สีเขียวจึงเป็นปัญหาสำหรับคนที่มีพื้นที่น้อย เนื่องจากปลูกบ้านแทบไม่ได้เลย อัตลักษณ์ชุมชน เช่น วิถีการสัญจรทางเรือได้สูญหายไป พื้นที่สวนป่าเสื่อมโทรมเนื่องจากรัฐบาลไม่อนุญาตให้คนในชุมชนเข้าไปดำเนินกิจกรรมต่างๆภายในพื้นที่ จึงส่งผลให้พื้นที่สวนป่าถูกปล่อยเอาไว้ตามธรรมชาติจึงเกิดการเสื่อมโทรมในส่วนของผลการศึกษาแนวทางแก้ไขปัญหาที่เกิดจากการเปลี่ยนแปลงและการปรับตัวของคนในชุมชน จากผลการศึกษาพบว่า ควรปลูกสร้างจิตสำนึกในเรื่องการอนุรักษ์ให้คนในชุมชนเห็นคุณค่าของพื้นที่สีเขียวและเกิดจิตสำนึกในการอนุรักษ์ให้ยังคงอยู่สืบไป ควรปรับปรุงกฎหมายให้สอดคล้องกับสภาพพื้นที่ของชุมชนโดยกำหนดขนาดอาคารให้มากกว่าพื้นที่สีเขียว เช่น ปลูกบ้าน 75% และเป็นพื้นที่สีเขียว 25% ควรส่งเสริมอัตลักษณ์ของชุมชน เช่น การอนุรักษ์รูปแบบบ้านโบราณ และกลับมาสัญจรทางเรือแทนการใช้รถยนต์ เป็นต้น ควรจัดตั้งคณะกรรมการและทีมงานเพื่อคอยทำหน้าที่สอดส่องดูแสวนป่าในชุมชน

Abstract: This study aimed at studying physical, economic, social and cultural changes of the community, studying community adaptation and studying problem-solving and community development guidelines in the area of the Bang Nam Pheung community in Samu Prakan. The researcher used a qualitative research methodology. Data were collected using observation techniques and in-depth interviews with 28 related persons in three groups. According to the findings, Bang Nam Pheung was a part of the Kung Bang Krachao area or "Koh Krapoh Mu". In the past, the entire area was a fruit orchard. In 1977, the government had policy to conserve the Kung Bang Krachao area by purchasing the area from the community inhabitants. The area covered 103 rai from the Bang Nam Pheung community and this area has become a rural and agricultural conservation area since then. Community changes on the issue of physical changes found the settling model, which changed from settling adjacent to rivers to settling adjacent to roads had less use of land for agriculture and more use of land for residential purposes. On the issue of economic changes, in the past, the inhabitants were found to be orchard workers and are now company employees and vendors. Production has changed from using traditional methods to using technology. Distribution has changed from trade by water to trade by land. On the issue of social changes, household sizes have changed more from extended families to nuclear families. Concerning the educational opportunities of community members, most of the community members graduated at the level of Grade 6 in the past and most of the community now graduated with bachelor's degrees. In the area of community strength, social grouping in the past had no clear organizational model and social grouping currently had a clearer model. On the issue of cultural changes, housing characteristics in the past were found to be Thai-style houses. AT present, most of the houses are half cement half wood. In the area of local traditions, the Bang Nam Pheung community continued traditions such as Songkran and Tak Bat Nam Pheung from the past to the present day. Concerning community adaptation, changes of the Bang Nam Pheung community were found to have occurred slowly without significant effects on the lives of community members. When the study was conducted, problems from changes and adaptation among community members were found to be environmental problems such as a higher amount of waste. The law requiring houses to take up only 25% of land while leaving the remaining 75% of land as a green zone was a problem for people with limited space; as a result, the people were unable to build houses. Community identities such as boat travel methods have disappeared and forest areas have become degraded because the government did not permit community members to perform activities in the area, thereby causing the forest area to be left to nature and resulting in deterioration. In the area of research findings on guidelines for solving problems stemming from community changes and adaptation, the findings indicated that awareness should be built among community members in order for community members to recognize the value of green zones and maintain a conservation mind. Laws should be revised to be consistent with community area conditions by specifying that building areas be larger than green zones such as by designating 75% of land to be for building houses and designating 25% of the land to be a green zone. Community identity should be promoted by doing things such as conserving traditional house models and returning to use boats for transit rather than using vehicles, etc. Committees and teams should be created to monitor forests in the community.

มหาวิทยาลัยมหิดล. หอสมุดและคลังความรู้มหาวิทยาลัยมหิดล

Address: นครปฐม

Email: liwww@mahidol.ac.th

Name: สุภาภรณ์ สงค์ประชา

Role: ที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์

Name: ชนันนา รอดสุทธิ

Role: ที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์

Name: ชุติมา แสงเงิน

Role: ที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์

Created: 2563

Modified: 2568-05-22

Issued: 2568-05-22

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

DegreeName: ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต

Level: ปริญญาโท

Descipline: สังคมศาสตร์สิ่งแวดล้อม

Grantor: มหาวิทยาลัยมหิดล

©copyrights มหาวิทยาลัยมหิดล

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	5837757.pdf	8.24 MB	3	2025-09-08 13:55:28

ใช้เวลา

0.292617 วินาที