ศึกษาเชิงวิเคราะห์หลักพุทธธรรมที่ปรากฏในบทอาขยาน

Name: พระมหาลำดวน วรปญฺโญ (พุทพิมพา)

Organization : ผู้วิจัย

keyword: วิเคราะห์

; หลักพุทธธรรม

; บทอาขยาน

Abstract: วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ มีวัดถุประสงค์เพื่อศึกษาความเป็นมาของบทอาขยานที่เคยมีมาในอดีดและวิเคราะห์หลักธรรมทางพระพุทธศาสนาที่ปรากฏในบทอาขยานภายาไทย ซึ่งกระทรวงศึกษาธิการกำหนดไว้เมื่อปี 2542 ทั้งบทหลัก บทรอง ระดับประถมศึกษาปีที่ 1 - 6 และระดับมัธยมศึกษาปีที่ 1 - 6 รวม สี่ช่วงชั้น ผู้วิจัยวิเคราะห์คำสอนทางพระพุทธศาสนาที่ปรากฎในบทอาขยาน และคุณค่าของบทอาขยานที่มีต่อสังคมไทย เพื่อยืนยันดวามสำคัญของบทอาขยาน บทอาขยานนับเป็นมรดกทางวัฒนธรรม สะท้อนภาพการศึกษาในอดีตที่ผูกพันกับพระพุทธศาสนาโดยเฉพาะ การท่องจำบทอาขยานเป็นกระบวนการศึกษาที่เรียกว่า "มุขปาฐะ" โดยการถ่ายทอดความรู้จากปากต่อปาก เช่นเดียวกับการจำพระไตรปิฎกของพระพุทธศาสนา และเพื่อง่ายแก่การจำก็มักแต่งเป็นคำประพันธ์ประเภทร้อยกรอง ชนิดต่างๆ เมื่อศึกษาวิเคราะห์บทอาขยานภาษาไทยพบว่า มีคำประพันธ์ที่แต่งด้วยร้อยกรองหลายประเภทเช่น ประเภทกาพย์ ประเภทกลอน ประเภทใคลง ประเภทฉันท์ ประเภทร่าย พบหลักฐานการเกิดขึ้นของบทอาขยานภาษาไทยครั้งแรกสมัยรัชกาลที่ 5 ที่ทรงให้สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมพระยาดำรงราชานุภาพและกวีอีกหลายคนช่วยกันแต่งบทดอกสร้อยสุภาษิตเพื่อให้เด็กท่องจำ บทอาขยานทั้งสิ้นมีการสอดแทรกหลักธรรมทางพระพุทธศาสนา ระดับประถมศึกษาจัดไว้สิบสี่หมวด คือ หลักธรรมเกี่ยวกับ ความกตัญญูกตเวที ความสามัคคี วิริยะความเพียร ปัญญา ทาน กรรม วาจาการพูด สัจจะ อบายมุข เมตตา อิทธิบาท 4 สติ ศีล และ ไตรลักษณ์ ส่วน ระดับมัธยบศึกษา มี 17 หมวด คือ หลักธรรมเกี่ยวกับ ความกตัญญูกตเวที การคบมิตร ความเพียร ปัญญา ทาน กรรม วาจา สัจจะ อบายมุข เมตตา อริยสัจ สันคิ ศีล โลกุตรธรรม จิต ศรัทธา และ พระพุทธคุณ รวมเป็น 17 หมวด คุณค่าของบทอาขยาน ที่มืต่อสังคมไทยจัดไว้ 4 ด้านคือ 1) คุณค่าด้านจิตใจ ด้วยความที่บทอาขยานเป็นบทรัอยกรอง มีความงคงามทั้งฉันทลักษณ์และสาระธรรมคำสอนประกอบกับมีวิธีการอ่านที่มีความไพเราะ ทำให้ผู้อ่านประทับใจเกิดอารมณ์คล้อยตาม มีจิตใจอ่อนโยนมีความสุข 2) คุณค่าด้านวัฒนธรรม สะท้อนภาพวิถีชีวิต (อาชีพการงาน ขนบธรรมเนียม) สะท้อนคำนิยม การรู้คุณต่อผู้มีคุณ ค่านิยมเรื่องความชื่อสัตย์ ค่านิยมเรื่องความขยันหมั่นเพียร สะท้อนความเชื่อ สะท้อนขนบธรรมเนียม 3) คุณค่าด้านหลักพุทธธรรม เป็นคุณค่าด้านอรรถสาระธรรมนำสู่การปฏิบัติ 4) คุณค่าด้านดวามรู้ภูมิปัญญา เป็นวิธีการให้ความรู้ของคนโบราณ ที่ใช้วรรณกรรมเป็นสื่อปลูกฝังความรู้คุณธรรมจริยธรรม ให้ความรู้ด้านต่างๆ เช่น ด้านธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ด้านวิทยาศาสตร์ ด้านภาษาถิ่นภาคเหนือ อีสานใต้ ด้านศิลปกรรมสถาปัตยกรรมไทย และ ด้านการศึกษา นักวิชาการและครูปฏิบัติการสอน ได้สนับสนุนว่า บทอาขยานช่วยส่งเสริมการเรียนรู้วรรณกรรม โคลงกลอนทำให้ซึมชับความงามแห่งวรรณศิลป์ เป็นแบบอย่างคำประพันธ์ ทำให้ได้ข้อคิดนำมาปฏิบัติได้ ผ่อนคลายความดึงเครียด มีจิตใจอ่อนโยน ช่วยให้มีสมาธิ ปลูกฝังด้านคุณธรรม จึงให้คุณค่าแก่สังคมไทยมาก ควรแก่การส่งเสริมต่อไป

Abstract: This thesis aims at studying the background of the recitation texts appearing in the past and the analytically studying the Buddhist doctrines appearing in Thai recitation texts set by the Ministry of Education in 2542 B.E. They are the main texts and the minor ones at the level of the elementary education from the first year to the sixth year and the secondary education from the first year to the sixth year, including the four-classed intervals. The researcher has analyzed the Buddhist doctrines appearing in the recited verses as well as the values in the recited verses influencing the Thai societies for insisting on the importance of the recitation texts. The recitation texts are the parts of the cultural heritage which reflects the past image of education that was particularly tied up with Buddhism. Learning by heart the recitation texts is the process of leaming called "Mukhapatha" (word of mouth, oral tradition or verbal recital). It is the same process as remembering the Tripitaka in Buddhism in order to remember easily. The authors usually compose various kinds of verses for the same purpose. It is found that the recitation texts are camposed by many kinds of verses called in Thai, as Kabya, Klon, Glong, Chanda and Rai. Besides, the original evidence of the Thai recitation texts was firstly found in King Rama V's reign. When he ordered Krom phraya Damrohg Rajanubhab and many poets to compose the proverb-verses (Bot-Dok-Soi-Su-Bha-Sit) for the children to learn by heart. However, the Buddhist doctrines have been interpolated in all the recitation texts. At the elementary level, the principles of Dhamma are divided into fourteen sections, namely:- the gratitude, the harmony, the energy, the wisdom, the chanty, the speech, the truth, the evil path, the loving-kindness, the four bases for success. the mindfulness, the morality and the three characteristics of existence. At the secondary level, the principles of Dhamma are divided into seventeen sections, namely the grattude, the association with friends, the effort, the wisdom, the charity, the karma, the speech, the truth, the evil path, the loving-kindness, the noble truth, the peace, the morality, the metaphysics, the mind, the faith and the Buddha's virtues. The value of the recitation texts influencing the Thai societies is provided into four sides as the follows : 1. The mental value. As the recitation texts are composed of the sweet sound and good prosody including the essential doctrines, the readers can, thus, have the impression, the compliance with them, the gentle minds, and the happiness. 2. The cultural value. The recitation texts show the prosperity of language inciuding the justice, the effort and the faith. 3. The ethical value, It is the value leading the people to practise the Buddhist doctrines. 4. The intellectual value, It is the method of giving intellect by the ancient Thai people with the literature as a medium for the purpose of giving the ethical knowledge of various subjects to the Thai people in goneral. The recitation texts, thus, show the states of being the Thai nationality, the tender minds and the ethics in the Thai societies. Therefore, they should be promoted for ever.

มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. สำนักหอสมุดและเทคโนโลยีสารสนเทศ

Address: กรุงเทพมหานคร

Email: library@mcu.ac.th

Name: พระเมธีรัตนดิลก

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: เสวณิต วิงวอน

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: สมชัย ศรีนอก

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Created: 2549

Modified: 2566-06-04

Issued: 2566-06-04

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

DegreeName: พุทธศาสตรมหาบัณฑิต

Level: ปริญญาโท

Descipline: สาขาวิชาพระพุทธศาสนา

Grantor: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

©copyrights มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	พระมหาลำดวน วรปญฺโญ (พุทพิมพา).pdf	7.82 MB	12	2024-08-22 22:53:30

ใช้เวลา

0.028075 วินาที