การจัดการทรัพยากรธรรมชาติระหว่างชุมชนบริเวณลุ่มน้ำแม่ปุ๊ อำเภอสอง จังหวัดแพร่

Natural resources management among communities in Mae Pu watershed, Song District, Phrae Province

Name: อินทราณี การัตน์

keyword: ลุ่มน้ำแม่ปุ๊

ThaSH: มหาวิทยาลัยแม่โจ้ -- ดุษฎีนิพนธ์

ThaSH: การจัดการทรัพยากรธรรมชาติ -- แพร่

ThaSH: การจัดการทรัพยากรธรรมชาติ

Abstract: การวิจัยนี้เป็นการวิจัยปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม เพื่อพัฒนารูปแบบการมีส่วนร่วมในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติระหว่างชุมชน โดยดำเนินการวิจัยที่ชุมชนบริเวณลุ่มน้ำแม่ปุ๊ อำเภอสอง จังหวัดแพร่ ซึ่งเป็นชุมชนที่มีการดำเนินวิถีชีวิตแบบพึ่งพาตนเอง อันเป็นปัจจัยที่สำคัญในการกำหนดแบบแผนและกระบวนการจัดการทรัพยากรธรรมชาติแบบดั้งเดิม ชุมชนลุ่มน้ำแม่ปุ๊ประกอบด้วย 6 กลุ่มบ้าน คือ บ้านป่าเลาใต้ บ้านป่าเลาใน บ้านทุ่งกวาว บ้านป่าเลา บ้านทุ่งผักหนาม และบ้านป่าเลาเหนือ การศึกษาครั้งนี้ได้กำหนดวัตถุประสงค์ และกระบวนการวิจัยออกเป็น 3 ส่วน ดังนี้ ส่วนที่ 1 ศึกษาและวิเคราะห์ปัจจัยและเงื่อนไขที่สัมพันธ์กับบทบาทและกระบวนการที่ชุมชนร่วมกันในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติ โดยมีจุดประสงค์เพื่อศึกษาปัจจัยและเงื่อนไขที่สนับสนุนหรือ/และเป็นอุปสรรคต่อการมีบทบาทการเข้ามามีส่วนร่วมในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติระหว่างชุมชนบริเวณลุ่มน้ำแม่ปุ๊ ด้วยการวิจัยเชิงคุณภาพ ส่วนที่ 2 ศึกษากระบวนการ รูปแบบ และวิธีการการจัดการทรัพยากรธรรมชาติที่มีอยู่แล้วในบริบทของชุมชนซึ่งเอื้อต่อการส่งเสริมบทบาทการมีส่วนร่วมระหว่างชุมชนและนำผลการศึกษามาพัฒนากิจกรรม กระบวนการ และรูปแบบที่ช่วยส่งเสริมความเข้มแข็งทางบทบาทและการมีส่วนร่วมระหว่างชุมชนในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติบริเวณลุ่มน้ำแม่ปุ๊ ด้วยการวิจัยปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม ส่วนที่ 3 ประเมินผลความเหมาะสมของกิจกรรม กระบวนการ และรูปแบบที่พัฒนา ในส่วนที่ 2 เพื่อเป็นแนวทางในการปรับปรุงกิจกรรม กระบวนการ และรูปแบบที่อาจนำไปขยายผลได้ในอนาคตด้วยการวิจัยประเมินแบบมีส่วนร่วม ผลของการศึกษาพบว่า 1. บริบททั่วไปของชุมชนบริเวณลุ่มน้ำแม่ปุ๊ยังเป็นชนบทที่มีวัฒนธรรมพื้นบ้านเป็นหลักในการดำรงชีวิตประจำวัน และสอดรับกับการจัดการทรัพยากรธรรมชาติในการร่วมมือกันรักษาแหล่งอาหารของชุมชนเป็นอย่างดี โดยเฉพาะกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับวัฒนธรรม พิธีกรรม ความเชื่อและประเพณี ที่ไม่ทำลายสิ่งแวดล้อม เป็นบริบทสำคัญที่สนับสนุนการเพื่อรักษาลำน้ำแม่ปุ๊และระบบนิเวศที่ดีไว้เพื่อใช้ประโยชน์ต่อไป 2. การดำเนินการจัดการทรัพยากรธรรมชาติที่เอื้อต่อการส่งเสริมบทบาทการมีส่วนร่วมระหว่างชุมชนบริเวณลุ่มน้ำแม่ปุ๊มี 4 รูปแบบ คือ การประชุมประจำเดือน หรือการประชุมเพื่อจัดกิจกรรมของหมู่บ้าน, การประชุมอบรมของหน่วยงาน, การไปศึกษาดูงานนอกพื้นที่เพื่อเพิ่มประสบการณ์ของสังคมเรียนรู้ และการร่วมกิจกรรมในลักษณะการร่วมพิธีกรรมต่าง ๆ ของชุมชน 3. ปัจจัยสำคัญที่เป็นแรงผลักดันให้เกิดการมีส่วนร่วมระหว่างชุมชนในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติมากที่สุด คือ พฤติกรรมของผู้นำและเครือญาติ เป็นการควบคุมภายใน หน่วยงานภายนอกที่เป็นแนวร่วมสนับสนุนกิจกรรมชุมชนที่มีส่วนผลักดันจากภายนอกเช่นกัน 4. เงื่อนไขภายในที่มีส่วนทำให้เกิดการสนับสนุนการจัดการทรัพยากรธรรมชาติระหว่างชุมชน ได้แก่ วัฒนธรรม ความเชื่อ ประเพณี สภาพความเป็นอยู่ที่เกี่ยวข้องกับเศรษฐกิจ รวมทั้งผู้นำและเครือญาติ ส่วนเงื่อนไขภายนอก ได้แก่ การพัฒนาและการทำงานที่ไม่สอดคล้องกับสภาพความเป็นจริงของวิถีชีวิต คนในชุมชนของภาครัฐ ธุรกิจเอกชน และ พ่อค้าคนกลาง 5. กระบวนการและรูปแบบที่ได้พัฒนาขึ้น ได้แก่ การเรียนรู้และแลกเปลี่ยนประสบการณ์ด้วยกันจากการปฏิบัติและการทำกิจกรรมในกรอบของกระบวนการมีส่วนร่วม 3 ขั้นตอน คือ การมีส่วนร่วม การปฏิบัติการ และการให้การศึกษาในรูปแบบ P - A - T (Participation - Action - Transaction) 6. ผลการประเมินความเหมาะสมของการมีส่วนร่วมระหว่างชุมชนในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติบริเวณลุ่มน้ำแม่ปุ๊ที่พัฒนาขึ้น ชี้ให้เห็นว่ารูปแบบ P - A - T มีความเหมาะสมกับสภาพพื้นที่ ก่อให้เกิดสังคมการเรียนรู้เพื่อจัดการทรัพยากรธรรมชาติ จากการแลกเปลี่ยนประสบการณ์การเรียนรู้ซึ่งกันและกัน โดยใช้วิธีการที่เข้าใจง่าย ทำให้เกิดการมีส่วนร่วม (participation) ในการคิควางแผนการดำเนินกิจกรรมและนำไปปฏิบัติ (action) ก่อให้เกิดการถ่ายโอนความรู้ (transaction) ความเข้าใจที่จะทำให้เกิดความร่วมมือในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติระหว่างชุมชนได้เป็นอย่างดี

มหาวิทยาลัยแม่โจ้. สำนักหอสมุด

Address: เชียงใหม่

Email: mjudc@mju.ac.th

Name: วีรศักดิ์ ปรกติ

Role: ประธานกรรมการที่ปรึกษา

Name: ชูเกียรติ ลีสุวรรณ์

Role: กรรมการที่ปรึกษา

Name: บุญสม วราเอกศิริ

Role: กรรมการที่ปรึกษา

Name: เฉลิมชัย ปัญญาดี

Role: กรรมการที่ปรึกษา

Name: วีระพล ทองมา

Role: หัวหน้าภาควิชาส่งเสริมการเกษตร

Created: 2546

Modified: 2564-10-27

Issued: 2564-10-25

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

Th 333.7 อ743ก

tha

Spatial: แพร่

DegreeName: ศิลปศาสตรดุษฎีบัณฑิต

Level: ปริญญาเอก

Descipline: การวางแผนและพัฒนาชนบท

Grantor: มหาวิทยาลัยแม่โจ้

©copyrights มหาวิทยาลัยแม่โจ้

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	abstract.pdf	1.23 MB	1	2024-06-30 14:48:12
2	fulltext.pdf	75.91 MB	1	2024-09-30 12:46:50

ใช้เวลา

0.044268 วินาที