มิติทางวัฒนธรรมสีในจิตรกรรมไทย สู่จินตนาการการออกแบบความศรัทธา

Chronicle in culture of color in traditional thai painting to imagination and design of faith

Name: ยุวดี พรธาราพงศ์

ThaSH: มหาวิทยาลัยบูรพา.สาขาวิชาทัศนศิลป์และการออกแบบ

ThaSH: จิตรกรรมไทย

ThaSH: สีในศิลปกรรม

ThaSH: สี

Abstract: วัตถุประสงค์ของการวิจัยนี้ คือ เพื่อศึกษาและวิเคราะห์ชุดสีที่ปรากฏในงานจิตรกรรมฝาผนังซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงมิติทางวัฒนธรรมสีในจิตรกรรมไทยที่สื่อถึงความหมายของความศรัทธาและจัดทําฐานข้อมูลชุดสีแบบไทย เพื่อวิเคราะห์เทียบมาตรฐานของชุดสีแบบไทย ตามระบบสีแบบสากล เพื่อส่งเสริมหลักการใช้สีแบบไทยในด้านงานออกแบบซึ่งองค์ความรู้ที่ได้ นํามาสร้างสรรค์ผลงานการออกแบบ แสดงออกถึงจินตนาการการออกแบบความศรัทธา จากการศึกษาใช้วิธีการคัดเลือกภาพจิตรกรรมฝาผนัง จํานวน 5 ภาพ ไล่ลําดับช่วงเวลา เพื่อแสดงถึงมิติของเวลา และวัฒนธรรมการใช้สี ซึ่งบ่งบอกถึงคุณค่าและแบบอย่างที่สําคัญ แล้วนํามาวิเคราะห์เป็นองค์ความรู้ และสังเคราะห์เป็นแนวความคิดในการสร้างสรรค์ผลงาน พบว่า หลักการใช้สีในจิตรกรรมฝาผนังมีรูปแบบและความเชื่อต่อเนื่องกันมา แต่ละยุคสมัยแสดง ความเป็นคตินิยม ความเชื่อ เอกลักษณ์เฉพาะตัว มีการใช้สีโดยรวม เป็นสีเอกรงค์ในยุคสมัยอยุธยา และสีพหุรงค์ วรรณะสีอุ่น ในสมัยรัตนโกสินทร์ สีที่มีความสําคัญและสร้างเอกลักษณ์ความเป็นยุคสมัย คือ หมวดสีแดง ที่แสดงถึงความศักดิ์สิทธิ์ ความมีพลัง หมวดสีขาวที่แสดงถึงความสงบ จิตใจที่บริสุทธิ์ หมวดสีดําในการสื่อถึงสภาวะแห่งสวรรค์หรือจักรวาล และการใช้สีทองในการสื่อถึงพระพุทธเจ้า ความศักดิ์ สิทธิ์ ซึ่งการผสมผสานของสีที่ปรากฏให้เห็นในจิตรกรรมฝาผนังภายในวัด แสดงให้เห็นถึงความรักและความศรัทธาที่เกิดจากการเข้าถึงพระพุทธศาสนา การจัดทําชุดสีแบบไทย แสดงให้เห็นหลักการใช้สี ทั้งหมดด้วยกัน 6 หมวดสี สีในแต่ละหมวดจะแสดงปริมาณของสีที่ใช้ ซึ่งความสัมพันธ์ของสีมีความหมายเป็นคู่หมวดสีที่ใช้ร่วมกันในการสร้างผลงาน เพื่อให้เกิดการประสานกลมกลืนกันของเรื่องราว เนื้อหาที่ต้องการสื่อความหมาย ซึ่งผู้วิจัยค้นพบว่า หมวดสีที่สื่อความหมายความศรัทธาไม่ใช่เป็นเพียงหมวดสีสีเดียว แต่เป็นการใช้หมวดสีร่วมกัน 2 หมวดสีขึ้นไปและปริมาณการใช้อาจมีปริมาณที่เท่ากัน หรือปริมาณต่างกันแต่ไม่มากนัก ซึ่งเป็นกระบวนการใช้สีที่สะท้อนถึงบุคลิกภาพแบบไทย ๆ บ่งบอกถึงภูมิปัญญาและจิตวิญญาณไทยการนําชุดสีแบบไทยมาสร้างผลงานการออกแบบความศรัทธาในมิติใหม่ โดยการสร้างสรรค์งานจิตรกรรมและงานสื่อผสม หลักการสร้างสรรค์ผลงานเป็นไปในการแสดงออกของชุดสีแบบไทย ซึ่งคุณค่าและความหมายแสดงออกในมุมมองจินตนาการ สื่อความหมายถึงพลังของสีจากความศรัทธา ประโยชน์ของการศึกษาในครั้งนี้ ก่อให้เกิดองค์ความรู้เรื่องของชุดสีแบบไทยที่สามารถนําองค์ความรู้ไปต่อยอดในการสร้างสรรค์ศิลปะและการออกแบบ และเพื่อสร้างแรงบันดาลใจในการส่งเสริมการใช้สีแบบไทยที่แสดงเอกลักษณ์และสะท้อนตัวตนของความเป็นไทย

Abstract: This research aimed to study and analyze the set of color that shows in the mural painting that reflects the cultural dimension of color to convey the meaning of faith, and create the database of Thai color combination to analyze and compare the standard of Thai color set according to the international color system to promote the principles of using Thai colors in design. Furthermore, the knowledge gained has been used to create designs that express the imagination of faith design. According to the selection of ŝ mural paintings that sequence the period of time to show the dimension of time and culture of color that express the value and important model, then analyze to be the knowledge and synthesize to be the concept of creating work, it found that the principles of using color in mural painting has patterns and beliefs continue of each age. It shows ideology, belief and unique. The overall color is used as monochrome in the Ayutthaya period and the multi-color-warm color caste shows in the Rattanakosin period. The color that is important and creates a unique era is the red category. It shows holiness and power. White represents peace and pure mind. Black conveys the state of heaven or the universe. And gold represents the Buddha and holiness. The color combination of mural paintings appears in a temple that represents love and faith resulting from access to Buddhism. The creation of the Thai color palette shows the principles of using colors, overall Ş sets. Each set shows the quantity of color. The relation of colors represents a pair of shared color sets that create work to the combination and harmony of the story and content that conveys meanings. The researcher found that the color categories express the meaning of faith that is not just a single color category, but also the use of two color categories and the amount of color used ช that may be equal or less different. This process of using colors reflects Thai personality and indicates Thai wisdom and spirit. The application of Thai color combination creates works of faith in a new dimension by creating a painting work and mixed media work, the principle of creating works represents Thai color set. The value and meaning show the imagination that conveys the meaning of the power of colors from faith. The benefits of this study create the knowledge of Thai color sets that can bring to apply in the creating art and design and to inspire in promoting the use of Thai color that represent Thai identity and reflect of being Thai.

มหาวิทยาลัยบูรพา. สำนักหอสมุด

Address: ชลบุรี

Email: buulibrary@buu.ac.th

Name: ชัยยศ วนิชวัฒนานุวัติ

Role: อาจารย์ที่ปรึกษาหลัก

Name: สุชาติ เถาทอง

Role: อาจารย์ที่ปรึกษาร่วม

Created: 2562

Modified: 2564-02-08

Issued: 2564-02-08

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

CallNumber: ว 759.9593 ย442ม

tha

DegreeName: ปรัชญาดุษฎีบัณฑิต

Level: ปริญญาเอก

Descipline: ทัศนศิลป์และการออกแบบ

Grantor: มหาวิทยาลัยบูรพา

©copyrights มหาวิทยาลัยบูรพา

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	56810152.pdf	251.45 MB	48	2025-10-04 16:25:26

ใช้เวลา

0.018886 วินาที