รูปแบบการพัฒนาความสามารถการใช้สมุนไพรพื้นบ้านในการเสริมสร้างสุขภาพของผู้ป่วยเบาหวานในภาคตะวันออกด้วยกระบวนการสิ่งแวดล้อมศึกษา

Development model of ability to use local herbs to enhance health of diabetic patients in the Eastern Region with the environmental education process

Name: ประภาศรี ธนากูล

keyword: การรักษาด้วยสมุนไพร

ThaSH: สุขภาพ -- การดูแลและสุขวิทยา

Classification :.DDC: 613.1

Abstract: การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาสภาพและปัญหาการใช้สมุนไพรและความต้องการพัฒนาความสามารถการใช้สมุนไพรพื้นบ้านในการเสริมสร้างสุขภาพของผู้ป่วยเบาหวานในภาคตะวันออก 2) สร้างรูปแบบการพัฒนาความสามารถการใช้สมุนไพรพื้นบ้านในการเสริมสร้างสุขภาพของผู้ป่วยเบาหวานในภาคตะวันออกด้วยกระบวนการสิ่งแวดล้อมศึกษาและประเมินรูปแบบ 3) เปรียบเทียบ ผลการพัฒนาความสามารถการใช้สมุนไพรพื้นบ้านในการเสริมสร้างสุขภาพ ด้านความรู้ ความตระหนัก พฤติกรรมและระดับน้ำตาลในเลือดของผู้ป่วย ก่อนกับหลังการใช้รูปแบบ 4) ประเมินคุณภาพการจัดกิจกรรมตามรูปแบบการพัฒนาความสามารถการใช้สมุนไพรพื้นบ้านในการเสริมสร้างสุขภาพของผู้ป่วยเบาหวาน การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยและพัฒนา พื้นที่วิจัยเป็นโรงพยาบาลทั่วไปขนาดเล็กที่มีผู้ป่วยเบาหวานที่ไม่สามารถควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้เป็นจำนวนมากที่สุดในภาคตะวันออกจำนวน 3 แห่ง ได้แก่ โรงพยาบาลกบินทร์บุรี จังหวัดปราจีนบุรี โรงพยาบาลบางละมุง จังหวัดชลบุรี โรงพยาบาลอรัญประเทศ จังหวัดสระแก้ว ดำเนินการวิจัยแบ่งเป็น 3 ระยะ ระยะที่ 1 ศึกษาสภาพและปัญหา ประชากรเป็นผู้ป่วยเบาหวานใน 3 โรงพยาบาล ระหว่างเดือนมกราคม - มีนาคม 2557 จำนวน 242 คน กำหนดกลุ่มตัวอย่างตามตารางเครซี่และมอร์แกนได้จำนวน 149 คน สุ่มตัวอย่างแบบเป็นระบบ เครื่องมือที่ใช้ ได้แก่ แบบสัมภาษณ์ ระยะที่ 2 สร้างรูปแบบ เริ่มจากการร่างรูปแบบโดยการจัดสนทนากลุ่มบุคลากรทางการแพทย์ จำนวน 10 คน ประเมินรูปแบบโดยผู้ทรงคุณวุฒิ จำนวน 7 คน ปฏิบัติการพัฒนาโดยกลุ่มทดลองที่เป็นผู้ป่วยอาสาสมัคร จำนวน 60 คน ระยะที่ 3 เปรียบเทียบความรู้ ความตระหนัก พฤติกรรม และระดับน้ำตาลในเลือดของกลุ่มทดลอง ก่อนกับหลังการใช้รูปแบบ และกลุ่มควบคุมที่เป็นผู้ป่วยที่ควบคุมระดับน้ำตาลไม่ได้ จำนวน 60 คน เครื่องมือที่ใช้เป็นแบบทดสอบความรู้ที่มีค่าความเชื่อมั่นเท่ากับ 0.80 แบบสอบถามความตระหนักและพฤติกรรมที่มีค่าเชื่อมั่นเท่ากับ 0.75 และ 0.79 ตามลำดับ และแบบบันทึกน้ำตาลในเลือด ระยะที่ 4 ประเมินคุณภาพการจัดกิจกรรมตามรูปแบบ กลุ่มตัวอย่างเป็นกลุ่มเดียวกับระยะที่ 2 เครื่องมือที่ใช้เป็นแบบประเมินที่มีค่าความเชื่อมั่นเท่ากับ 0.78 งานวิจัยนี้วิเคราะห์ข้อมูลด้วยการวิเคราะห์เนื้อหาและใช้สถิติ ได้แก่ ค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน การทดสอบค่าที การทดสอบค่าเอฟ และวิเคราะห์ค่าน้ำตาลในเลือดด้วยค่าร้อยละ ผลการศึกษาพบว่า 1) สภาพการใช้สมุนไพร ผู้ป่วยเบาหวานส่วนมากใช้สมุนไพรรักษาตนเอง คิดเป็นร้อยละ 44.30 สมุนไพรที่ใช้มีจำนวน 35 ชนิด ส่วนที่ใช้มากที่สุดเป็นใบและต้น รองลงเป็นดอก ผล รากเหง้า และเถา ที่นิยมใช้มากมี 9 ชนิด ได้แก่ ตำลึง มะระขี้นก เตยหอม กระเจี๊ยบเขียว กะหล่ำปลีสีม่วง ขมิ้นชัน ข่า ตะไคร้ มะรุม วิธีที่นิยมใช้คือการกินเป็นผักสด ผักสุก ลูกกลอน แคปซูล น้ำหมักเพื่อดื่ม และใช้เป็นลูกประคบ ส่วนปัญหาการใช้สมุนไพรของผู้ป่วย ได้แก่ 1) ขาดความรู้ในการเลือกใช้สมุนไพร 2) ขาดความสามารถในการใช้สมุนไพรอย่างถูกต้องและมีคุณภาพ 3) ขาดสื่อและการถ่ายทอดความรู้จากผู้รู้ ผู้ป่วยมีความต้องการเพิ่มความรู้ด้วยการอบรมเชิงปฏิบัติการ ต้องการเรียนรู้จากสื่อประเภทแผ่นพับและหนังสือ ต้องการเพิ่มวิธีการทำสมุนไพรให้เป็นยาและอาหาร และต้องการร่วมกันจัดตั้งกลุ่มสมุนไพรเพื่อสุขภาพ 2) รูปแบบการพัฒนาความสามารถการใช้สมุนไพรพื้นบ้านในการเสริมสร้างสุขภาพของผู้ป่วยเบาหวานด้วยกระบวนการสิ่งแวดล้อมศึกษา มีหลักการของรูปแบบคือ ต้องปฏิบัติการบนฐานความรู้เพื่อปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสู่การใช้สมุนไพรอย่างถูกต้องด้วยการเรียนรู้โดยกลุ่ม กระบวนการ และวิธีดำเนินการของรูปแบบเป็น 5 ขั้นตอน ได้แก่ 1) ขั้นรับรู้ปัญหา โดยใช้กระบวนการกลุ่ม 2) ขั้นเพิ่มความรู้โดยการบรรยายของผู้รู้และใช้สื่อที่เป็นคู่มือการเรียนรู้ด้วยตนเอง 3) ขั้นสร้างความตระหนัก โดยเรียนรู้จากบุคคลตัวอย่างและสาธิตการใช้สมุนไพร 4 ชนิด ได้แก่ มะระขี้นก ตำลึง กระเพรา และเตยหอม 4) ขั้นสร้างทักษะ โดยฝึกปฏิบัติการทำยาและอาหารด้วยสมุนไพรจากเภสัชกร และโภชนากร 5) ขั้นสร้างความร่วมมือเฝ้าระวังพฤติกรรมผู้ป่วยโดยครอบครัวและร่วมกันจัดตั้งกลุ่มสมุนไพรพื้นบ้านเพื่อสุขภาพ ผลการประเมินโดยผู้ทรงคุณวุฒิ พบว่า รูปแบบมีค่าดัชนีความสอดคล้องถูกต้องทุกรายการ (IOC = 0.8-1.00) 3) การเปรียบเทียบผลการพัฒนาความสามารถตามรูปแบบ พบว่า ผู้ป่วยเบาหวานกลุ่มทดลอง มีความรู้ ความตระหนักและพฤติกรรมหลังการใช้สมุนไพรพื้นบ้านสูงกว่าก่อนการพัฒนาตาม รูปแบบ และสูงกว่ากลุ่มควบคุมทุกด้านอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 โดยหลังการพัฒนาตามรูปแบบ กลุ่มทดลองมีระดับน้ำตาลในเลือดลดลงกว่าก่อนการพัฒนา และลดลงกว่ากลุ่มควบคุม อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 4) ผลการประเมินคุณภาพการจัดกิจกรรมตามรูปแบบการพัฒนาความสามารถการใช้สมุนไพรพื้นบ้านในการเสริมสร้างสุขภาพของผู้ป่วยเบาหวาน พบว่า มีคุณภาพโดยรวมอยู่ในระดับมาก โดยกิจกรรมที่มีคุณภาพมากที่สุด ได้แก่ การสร้างทักษะโดยฝึกปฏิบัติการทำยาและอาหารด้วยสมุนไพร และการเพิ่มความรู้โดยการบรรยายของผู้รู้และใช้สื่อ

มหาวิทยาลัยราชภัฏวไลยอลงกรณ์ ในพระบรมราชูปถัมภ์. สำนักวิทยบริการและเทคโนโลยีสารสนเทศ

Address: ปทุมธานี

Email: arit@vru.ac.th

Name: สุวารีย์ ศรีปูณะ.

Role: ประธานที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์.

Created: 2563

Modified: 2563-11-12

Issued: 2563-11-12

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

CallNumber: วพ 613.1 ป344ร 2560

tha

DegreeName: ปรัชญาดุษฎีบัณฑิต

Level: Doctoral Degree

Descipline: สาขาวิชาสิ่งแวดล้อมศึกษา

Grantor: มหาวิทยาลัยราชภัฏวไลยอลงกรณ์ฯ

©copyrights มหาวิทยาลัยราชภัฏวไลยอลงกรณ์ฯ

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	Lib-Di-Prapasri Tanakool-2560-8608882-12-11-63.pdf	7.54 MB	79	2025-06-30 14:02:38

ใช้เวลา

0.023484 วินาที