รูปแบบพุทธจิตวิทยาเพื่อสร้างเสริมสุขภาวะทางปัญญาของจิตอาสา ในกลุ่มผู้ปฏิบัติธรรม

A Model of Buddhist Psychology for Enhancing Intellectual Health of Volunteer in Meditation Practitioners

Name: ปมณฑ์ณัฐ จงวัฒนานุกูลกิจ

keyword: ผู้ปฏิบัติธรรม

; สุขภาวะทางปัญญา

; จิตอาสา

Abstract: ดุษฎีนิพนธ์เล่มนี้มีวัตถุประสงค์ ๓ ประการ คือ ๑) เพื่อศึกษาสภาพคุณลักษณะสุขภาวะทางปัญญาของจิตอาสาที่เป็นแนวปฏิบัติที่ดี ๒) เพื่อวิเคราะห์กระบวนการสร้างเสริมสุขภาวะทางปัญญาตามหลักพุทธจิตวิทยาของจิตอาสากลุ่มผู้ปฏิบัติธรรม และ ๓) เพื่อนำเสนอรูปแบบการสร้างเสริมสุขภาวะทางปัญญาตามหลักพุทธจิตวิทยาสำหรับจิตอาสาในกลุ่มผู้ปฏิบัติธรรม การวิจัยครั้งนี้ใช้เทคนิคการวิจัยอนาคตแบบเดลฟายและชาติพันธุ์วรรณนา (Ethnographic Delphi Future Research: EDFR) ผู้ให้ข้อมูลสำคัญและผู้เชี่ยวชาญในการตรวจสอบรูปแบบ คือ พระอาจารย์สอนวิปัสสนากรรมฐาน แม่ชีและอาจารย์วิทยากรสอนวิปัสสนากรรมฐาน และจิตอาสาในศูนย์ปฏิบัติธรรม จำนวน ๑๙ รูป/คน โดยเป็นบุคคลที่มีความเชี่ยวชาญในด้านการปฏิบัติธรรม ได้จากการเลือกแบบเจาะจง (purposive sampling) เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยคือ เป็นแบบสัมภาษณ์และแบบสอบถามที่ผู้วิจัยสร้างขึ้น วิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพด้วยการวิเคราะห์เนื้อหาและการสร้างข้อสรุปแบบอุปนัย และวิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณด้วยสถิติแบบบรรยาย และนำเสนอผลการวิจัยด้วยแผนภาพอนาคตภาพควบคู่กับผลการวิเคราะห์ทั้งเชิงคุณภาพและเชิงปริมาณ ผลการวิจัยมีดังนี้ ๑. สภาพคุณลักษณะสุขภาวะทางปัญญาของจิตอาสาที่เป็นแนวปฏิบัติที่ดี คือ เป็นผู้รักในงานจิตอาสาและการปฏิบัติธรรม มีความขยันและเอาใจใส่ในงานจิตอาสา เป็นผู้รู้จักใช้เหตุผลในการช่วยงานปฏิบัติธรรม จิตอาสามีความตั้งใจเสียสละอยากช่วยเหลือผู้คน และในทางพระพุทธศาสนาจะต้องมีปัญญาอันจะทำให้มีสติเพื่อช่วยให้สามารถแก้ปัญหาเฉพาะหน้าได้ดี ๒. กระบวนการสร้างเสริมสุขภาวะทางปัญญาตามหลักพุทธจิตวิทยาของจิตอาสากลุ่มผู้ปฏิบัติธรรม มี ๔ ขั้นตอน คือ ขั้นที่ ๑ รักในงานจิตอาสาและการปฏิบัติธรรม ขั้นที่ ๒ หมั่นเพียรในการปฏิบัติงานจิตอาสา ขั้นที่ ๓ เอาใจใส่ในงานจิตอาสา และขั้นที่ ๔ ใช้ปัญญาแก้ปัญหางานปฏิบัติธรรม โดยจิตอาสาที่ผ่านกระบวนการพุทธจิตวิทยาทั้ง ๔ ขั้นนี้ จะเป็นผู้ที่มีสุขภาวะทางปัญญาที่เอื้อต่อการเป็นจิตอาสาในศูนย์ปฏิบัติธรรม ๓. รูปแบบพุทธจิตวิทยาเพื่อสร้างเสริมสุขภาวะทางปัญญาของจิตอาสาในกลุ่มผู้ปฎิบัติธรรม มีองค์ประกอบ ๕ ด้าน คือ (๑) ด้านสุขภาวะทางปัญญาของจิตอาสา (๒) ด้านหลักธรรมที่ช่วยเสริมสร้างสุขภาวะทางปัญญา (๓) ด้านพฤติกรรมของจิตอาสาที่มีสุขภาวะทางปัญญา (๔) ด้านปัจจัยที่ส่งผลให้เกิดสุขภาวะทางปัญญา และ (๕) ด้านสุขภาวะทางปัญญากับการพัฒนาตนของจิตอาสา ผลการวิเคราะห์รูปแบบพุทธจิตวิทยาเพื่อสร้างเสริมสุขภาวะทางปัญญาของจิตอาสาในกลุ่มผู้ปฎิบัติธรรมด้วยเทคนิคการวิจัยอนาคตแบบเดลฟายและชาติพันธุ์วรรณนา (EDFR) พบว่า ความคิดเห็นของผู้ทรงคุณวุฒิมีความสอดคล้องกัน พิจารณาได้จาก ค่าพิสัยระหว่างควอไทล์ (Q3-Q1) มีค่าไม่เกิน ๑.๕๐ ค่าความแตกต่างระหว่างมัธยฐานและฐานนิยม มีค่าไม่เกิน ๑.๐๐ แสดงให้เห็นว่า แนวคิดเห็นของผู้ทรงคุณวุฒิเกี่ยวกับรูปแบบพุทธจิตวิทยาเพื่อสร้างเสริมสุขภาวะทางปัญญาของจิตอาสาในกลุ่มผู้ปฏิบัติธรรมในอนาคต สอดคล้องกัน (Consensus) เมื่อพิจารณาค่ามัธยฐาน (Median) และค่าเฉลี่ย (Mean) พบว่า โดยส่วนใหญ่กลุ่มผู้ทรงคุณวุฒิเห็นด้วยในระดับมากที่สุด อนาคตภาพของรูปแบบพุทธจิตวิทยาเพื่อสร้างเสริมสุขภาวะทางปัญญาของจิตอาสาในกลุ่มผู้ปฏิบัติธรรมในอนาคตแบ่งเป็น ๓ ระยะ คือ ในปี พ.ศ.๒๕๖๓ จิตอาสาส่วนใหญ่จะเข้าร่วมกิจกรรมด้วยความสมัครใจ (Volunteer Attending) ในปี พ.ศ.๒๕๖๕ เริ่มมีกระบวนการคัดกรองจิตอาสาอย่างเป็นระบบ (Volunteer Screening) และในปี พ.ศ.๒๕๖๗ จะเกิดเครือข่ายจิตอาสาที่มีสุขภาวะทางปัญญา (Volunteer Networking) ที่ไปทำหน้าที่จิตอาสาในศูนย์ปฏิบัติธรรมตามโมเดลอนาคตภาพ เรียกว่า 3V Model

มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. ส่วนหอสมุดกลาง

Address: พระนครศรีอยุธยา

Email: library@mcu.ac.th

Name: สิริวัฒน์ ศรีเครือดง

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: ลำพอง กลมกูล

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Created: 2562

Modified: 2563-09-28

Issued: 2563-09-24

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

DegreeName: พุทธศาสตรดุษฎีบัณฑิต

Level: ปริญญาเอก

Descipline: สาขาวิชาพุทธจิตวิทยา

Grantor: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

©copyrights มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	MCU63012011.pdf	5.51 MB	23	2025-04-14 11:13:57

ใช้เวลา

0.021143 วินาที