การดูแลสุขภาพและบำบัดโรคตามพุทธบัญญัติของพระสงฆ์อรัญวาสีในจังหวัดเชียงใหม่

The Public Health Care and Healing Based on Buddhist Discipline of the Forest Monks in Chiang Mai Province

Name: พระพชรญาณ วชิรญาโณ (พรบันดาลสุข)

keyword: การดูแลสุขภาพและบำบัดโรคตามพุทธบัญญัติ

; การดูแลสุขภาพ

; บำบัดโรค

; พุทธบัญญัติ

; พระสงฆ์อรัญวาสี

Abstract: การศึกษาวิจัย เรื่อง การดูแลสุขภาพและการบำบัดโรคตามพุทธบัญญัติของพระสงฆ์อรัญวาสีในจังหวัดเชียงใหม่ มีวัตถุประสงค์ ๓ ข้อ คือ (๑) เพื่อศึกษาแนวคิดการดูแลสุขภาพการบำบัดรักษาโรคตามแพทย์แผนไทยและพระไตรปิฎก (๒) เพื่อศึกษาการดูแลสุขภาพและการบำบัดรักษาโรคของพระสงฆ์อรัญวาสีในจังหวัดเชียงใหม่ (๓) เพื่อศึกษาวิเคราะห์การดูแลสุขภาพและบำบัดโรคของพระสงฆ์อรัญวาสีในจังหวัดเชียงใหม่ ตามแนวในพระไตรปิฎก ผลการวิจัยพบว่า การดูแลสุขภาพและการบำบัดโรคตามแพทย์แผนไทยและพระไตรปิฎก มี ๒ ชนิด คือ การดูแลสุขภาพและการบำบัดโรคทางกาย กับ การดูแลสุขภาพและการบำบัดโรคทางใจ การดูแลและบำบัดรักษาโรคทางกายนั้นไปประกอบไปด้วย ปัจจัย ๔ ได้แก่ ๑. จีวร (ผ้านุ่งห่ม) ๒.บิณฑบาต (อาหาร) ๓. เสนาสนะ (ที่อยู่อาศัย,ที่นั่งที่นอน) ๔. คิลานปัจจัยเภสัชบริขาร หรือ เภสัชยาและอุปกรณ์รักษาโรคการใช้ยาสมุนไพรชนิดต่างๆ ที่ปรากฏในพระไตรปิฎก และมีการดูแลบำบัดรักษาด้วยวิธีทางการแพทย์แผนไทยเทคนิคต่างๆ เป็นต้น ส่วนการดูแลสุขภาพและการบำบัดโรคทางใจ เป็นการใช้บำเพ็ญทางจิต โดยใช้หลักธรรมโอสถ ประกอบด้วย สติปัฏฐาน ๔ สัมมัปธาน ๔ อินทรีย์ ๕ พละ ๕ อิทธิบาท ๔ มรรคมีองค์ ๘ สัญญา ๑๐ และไตรลักษณ์ เป็นต้น เป็นการปฏิบัติเพื่อให้เกิดสติและสมาธิ ระงับความฟุ้งซ่าน ไม่ให้ ตกเป็นเป็นทาสกิเลส สามารถกำจัดทุกข์ที่เกิดขึ้นและเข้าสู่มุ่งหมายสูงสุดในชีวิต ส่วนการดูแลสุขภาพและการบำบัดโรคของพระสงฆ์อรัญวาสีในเชียงใหม่ พระสงฆ์อรัญวาสีได้มีการดูแลสุขภาพและบำบัดโรค ด้วยการออกกำลังกายกับใช้ยาตำราสมุนไพรแผนแพทย์ไทยชนิดต่างๆ การออกกำลังกาย เช่น เดินบิณฑบาต,ทานอาหารที่มีประโยชน์ ชำระร่างกายและของใช้ทุกอย่างให้สะอาดห่างจากอบายมุขชนิดต่างๆ และทำงานในวัด ส่วนการใช้ยาสมุนไพรตามตำราทั่วไป เช่น รากไม้,ลูกผลไม้,ใบยอดไม้,ต้นกิ่งไม้ชนิดต่างๆ นำมาทำเป็นยาแผนโบราณแก้โรคในร่างกายต่างๆ และมีการดูแลสุขภาพและบำบัดโรคด้วย การเจริญสมาธิภาวนา ซึ่งถือว่าเป็นวิธีที่ทำให้ได้รับบุญมากที่สุด และบุญที่เกิดขึ้นนี้ช่วยรักษาอาพาธให้หายได้เช่นกัน สวดมนต์ไหว้ นั่ง ยืน เดินจงกรม เป็นวิธีกำจัดจิตใจไม่ฟุ้งซ่านไปที่อื่น มีสติกับตัวเองตลอด แม้สิ่งต่างๆจะมากระทบกับตัวเองก็ตาม เป็นวิธีที่ได้ผลดีสูงสุดในชีวิต ในการดูแลสุขภาพและการบำบัดโรคทางใจ การดูแลสุขภาพและบำบัดโรคของพระสงฆ์อรัญวาสีในจังหวัดเชียงใหม่ ตามแนวในพระไตรปิฎก มีการดูแลสุภาพและบำบัดโรคของตัวเอง ตามแนวในพระไตรปิฎก ได้มีการดูแลและบำบัดโรคตามที่พุทธบัญญัติในพระไตรปิฎกเป็นหลัก ดังนั้นโรคในพระพุทธศาสนา ที่กำหนดไว้มีทั้งโรคทางกาย และโรคทางใจที่พระสงฆ์ได้นำมาดูแลและบำบัดรักษา โรคทางกายได้มีการดูแลบำบัดรักษาด้วยยาสมุนไพรทั่วไป และอาศัยด้วยการออกกำลังกายควบคู่กันไป ส่วนการโรคทางใจ พระสงฆ์ดูแลบำบัดรักษาด้วยการสวดมนต์ไหว้พระ รักษาศีล ปฏิบัติธรรมกรรมฐาน เช่น นั่งภาวนาจิต เดินจงกรม และการบำบัดรักษาด้วยหลักธรรมโอสถ นั้น คือ สติปัฏฐาน ๔, สมาธิ, อิทธิบาท ๔, สัญญา ๑๐, มรรคมีองค์ ๘, โพชฌงค์ ๗, เป็นต้น เป็นดูแลรักจิตใจไม่ให้กระวนกระวาย ไม่ให้ฟุ้งซ่านกับสิ่งต่างๆ ให้สมาธิ

Abstract: The purposes of this research were 1) to study the concept and process of health care and therapy through the Thai traditional treatment in Buddhist Tipitaka, 2) to study the health care and therapy of forest monks in Chiang Mai province and 3) to analyze the health care, therapy and treatment methods of forest monks in Chiang Mai province in line with Tipitaka. The result revealed that there are two types of health care and therapy through Thai traditional treatment and Buddhist Tipitaka, which are the physical health care and therapy and the mental health care and therapy. The physical care and therapy relies on four different necessities which are 1) clothes (monk’s robes) 2) food 3) shelter and 4) medicine. As for mental care and therapy, it requires meditation and Dhamma practice through Satiphattana 4 (the Four Foundation of Mindfulness), Four Right Exertions, Indriya 5, Five Strenghts, Iddhipada 4, etc. It is the way to gain concentration and consciousness. It is the way to get rid of temptation, tantrum and any causes of unhappiness. For forest monks in Chiang Mai province, they have adopted a few different methods for health care and therapy which are physical exercises combining together with the traditional medicine or herbs. The physical exercises include morning alms round, nutrition and daily hygienic watch (via taking shower twice a day; in morning and evening), cleaning up chapel, sweeping the floor. The traditional herbs include the usage of medicine from the plants’ roots, leaves, branches and other parts. The use of these traditional Thai herbs needs to be implemented together with the Buddhist’s general practice like daily chanting, sitting, squatting, and walk meditation to get rid of the unhappy feelings or tantrum. It is proved that some paralyzed monks were healed by the treatment of this method. The health care and therapy of forest monks in Chiang Mai province, in line with Tipitaka, has been conducted as stated in Tipitaka. Therefore, both physical and mental illness have been treated altogether by the use of traditional Thai medicine and Buddhist practice such as meditation and daily exercises as much as the Buddhist rules and disciplines allow (through daily cleaning of the monastery).

มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. สำนักหอสมุดและเทคโนโลยีสารสนเทศ

Address: พระนครศรีอยุธยา

Email: library@mcu.ac.th

Name: พระสมนึก จรโณ

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: พิสิฏฐ์ โคตรสุโพธิ์

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Created: 2561

Modified: 2562-09-30

Issued: 2562-09-30

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

DegreeName: พุทธศาสตรมหาบัณฑิต

Level: ปริญญาโท

Descipline: สาขาวิชาพระพุทธศาสนา

Grantor: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

©copyrights มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	MCU620202138.pdf	4.4 MB	65	2025-10-13 11:33:40

ใช้เวลา

0.020315 วินาที