การฟื้นฟูและรักษาความสมดุลสุขภาพกายและจิตตามหลักพระพุทธศาสนานิกายวัชรยาน

Rehabilitation and Curing for the Physical and Mental Balance according to Vajrayana Buddhism

Name: สุทธิพันธ์ ถนอมพันธ์

keyword: ความสมดุลสุขภาพกายและจิต

; พระพุทธศาสนานิกายวัชรยาน

Abstract: การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ ๓ ประการ คือ ๑. เพื่อศึกษาการฟื้นฟูและรักษาความสมดุลสุขภาพกายและจิตในตะวันออกและตะวันตก ๒. เพื่อศึกษากระบวนการและผลลัพธ์ การฟื้นฟูและรักษาความสมดุลสุขภาพกายและจิตตามหลักพระพุทธศาสนานิกายวัชรยาน ๓. เพื่อวิเคราะห์กระบวนการและผลลัพธ์การฟื้นฟูและรักษาความสมดุลสุขภาพกายและจิตตามหลักพระพุทธศาสนานิกายวัชรยาน โดยเป็นการศึกษาเชิงวิเคราะห์เอกสาร (Documentary Research) และการเก็บข้อมูลภาคสนามโดยการสำรวจหาหลักฐานการฟื้นฟูและรักษาความสมดุลสุขภาพกายและจิต ในชุมชนทิเบตเมืองธรรมศาลา รัฐหิมาจัล ประเทศอินเดีย ผลการศึกษาพบว่า การฟื้นฟูและรักษาความสมดุลสุขภาพกายและจิตในตะวันออกและตะวันตกมีพัฒนาการมาจากการแพทย์แผนโบราณของชนเผ่า โดยมีการใช้สมุนไพรควบคู่การบูชาเทพเจ้าตามความเชื่อทางศาสนาและวัฒนธรรมประเพณี และได้พัฒนาวิทยาการทางการแพทย์และเภสัชอย่างต่อเนื่อง โดยทางตะวันออกพัฒนาเป็นศาสตร์อายุรเวท การแพทย์แผนจีน และการแพทย์เชิงพุทธ ทางตะวันตกได้พัฒนาเป็นการแพทย์สมัยใหม่ ในกระบวนการฟื้นฟูและรักษาความสมดุลสุขภาพกายและจิตตามหลักพระพุทธศาสนา นิกายวัชรยาน แพทย์ทิเบตจะทำการเยียวยาตาม พระโพธิสัตว์มรรค ซึ่งแบ่งกระบวนการออกเป็น ๒ แบบคือ กระบวนการรักษาความสมดุลสุขภาพกายและจิต ตามหลักพระพุทธศาสนา นิกายวัชรยาน เพื่อสุขภาพที่ดี และกระบวนการฟื้นฟูความสมดุลสุขภาพกายและจิต ตามหลักพระพุทธศาสนา นิกายวัชรยาน ในภาวะเจ็บป่วย กระบวนการแรก เป็นการให้คำแนะนำด้าน อาหาร พฤติกรรมในการใช้ชีวิต แก่ผู้ที่มีภาวะสุขภาพปกติ และกระบวนหลังจะเป็นการฟื้นฟูความสมดุลระดับตรีธาตุในร่างกายและจิตใจของผู้ป่วย ในด้านอาหาร พฤติกรรมการใช้ชีวิต การใช้ยาสมุนไพร และการรักษาแบบอื่น ผลลัพธ์ที่เกิดจากกระบวนการทั้งสองแบบ จะส่งผลต่อ ๓ ด้านคือ ๑. มีร่างกายที่ไม่เจ็บป่วย หรือหายป่วยจากโรค และมีสุขภาพที่ดีทั้งทางกายและใจ ๒. มีอายุยืนยาว และ ๓. ชีวิตมีความสุขสงบ เมื่อวิเคราะห์กระบวนการและผลลัพธ์การฟื้นฟูและรักษาความสมดุลสุขภาพกายและจิตตามหลักพระพุทธศาสนา นิกายวัชรยาน พบว่า มีทั้งความเหมือนและความแตกต่างกับการดูแลสุขภาพในระบบการแพทย์สมัยใหม่ ในความเหมือนทางกระบวนการนั้น พบว่า มี ๒ หัวข้อ ที่เหมือนกัน คือ ๑) กระบวนการของการแพทย์ทั้งสองระบบ มีขั้นตอนทั้งหมด ๔ ขั้นตอน ซึ่งมีลักษณะคล้ายกับขั้นตอนในหลักอริยสัจ ๔ ได้แก่ การตรวจโรค การหาสาเหตุของโรค ภาวะที่หายจากโรค การรักษาด้วยยาและการบำบัดโรค๒) องค์ประกอบของการดูแลสุขภาพ ประกอบด้าน ๔ ด้านคือ การส่งเสริมสุขภาพ การป้องกันโรค การรักษาโรค และการฟื้นฟูสมรรถภาพของร่างกาย ความแตกต่างทางกระบวนการนั้นพบว่า มีความแตกต่างใน ๒ หัวข้อคือ ๑) แพทย์ทิเบตทำการตรวจรักษาโรคด้วยตนเอง ไม่ได้พึ่งพาอุปกรณ์ทางการแพทย์ เทคโนโลยี หรือทีม สหวิชาชีพ ๒) ในการรักษาโรคมีการใช้ความรัก เมตตา และการปฏิบัติธรรมมาเยียวยาผู้ป่วยอย่างครบองค์รวม ด้านผลลัพธ์ของการดูแลสุขภาพพบว่า มีความเหมือนใน ๒ หัวข้อ คือ ๑) การแพทย์ทั้งสองระบบได้มีการตั้งผลลัพธ์ทางสุขภาพในเรื่อง สุขภาพที่ดี มีอายุยืนยาว และความผาสุก ๒) มิติของผลลัพธ์สุขภาพเกิดขึ้นในระดับบุคคล ครอบครัวและชุมชน สังคม ประเทศชาติและสากลโลก ในความแตกต่างทางผลลัพธ์ พบว่า ในการแพทย์แผนทิเบตผลลัพธ์ทั้งสามด้านจะเกิดขึ้นอย่างเชื่อมโยงกันและกัน ทั้งในคนไข้และแพทย์ผู้รักษาด้วยเป็นการสร้างพลังแห่งการเยียวยาภายในตัว ต่างจากระบบการแพทย์สมัยใหม่ที่เน้นการรักษาที่ตอบสนองความต้องการทางกายภาพของคนไข้ โดยนำเทคโนโลยี อุปกรณ์ทางการแพทย์ที่ทันสมัยมาใช้ตามการรักษาแบบผู้เชี่ยวชาญเฉพาะทาง ขอเสนอแนะ ควรนำหลักการปฏิบัติของ นิกายวัชรยาน มาประยุกต์ใช้ในการดูแลกลุ่มผู้ป่วยที่มีความทุกข์ทรมานจากโรค เช่น โรคมะเร็ง ระยะสุดท้าย และควรสนับสนุนเป็นนโยบายทางการดูแลสุขภาพของชาติในรูปแบบเชิงบูรณาการที่มุ่งเน้นการสร้างค่านิยมและความตระหนักในความสมดุลทางสุขภาพที่เริ่มจากครอบครัว ให้เกิดคุณภาพชีวิตที่ดีของประชาชน

Abstract: This research consists of 3 objectives as: 1) to study the concept of rehabilitation and curing for balanced of physical and mental health in the Asia and the West. 2) To study the process and outcome of rehabilitation and curing for balanced of physical and mental in line of Vajrayana buddhism. and 3) To analyze process and outcome of rehabilitation and curing for balanced in line of Vajrayana Buddhism. The research was conducted by the documentary research method; data collection by a survey for evidence based in Dharamshala: community of Tibetan, Kangra, Himachal Pradesh, India. The findings indicate that, the concept of rehabilitation and curing balanced of physical and mental health in the Asia and West had developed from traditional medicine of primitives by healing with herbs and worship God; based on religious and cultural beliefs. Medical and pharmaceutical have continue to be developed ; In the Asia developed into Ayurvedic, Traditional Chinese Medicine and Buddhist medicine and the West developed into modern medicine. The process of rehabilitation and curing for balanced of physical and mental in line Vajrayana Buddhism was the Bodhisattva’s path healing by Tibetan doctors ; divided into 2 aspects as 1) The process of promoting for balanced physical - mental health. 2) The process of rehabilitation and maintaining for balanced physical-mental health. The first process is giving dietary, habit and behaviors lifestyles advices for healthy personals. The Second process is rehabilitation and balance of three humors in body and mind patients by dietary, habit and behaviors lifestyles advice, herbal medicine and other treatments. The results from 2 patterns of process; consisted of 3 effects: 1) wellbeing; recovery from illness 2) longevity and 3) peaceful life. The data analyzed of process and outcome of rehabilitation and curing for balanced of physical and mental in line of Vajrayana buddhism illustrated there were the similarity and the difference from modern medical science. The similarity of process were 2 topics 1) Total 4 steps of process like characteristic steps of 4 Nobel Truths i.e. illness diagnosis, prognosis, recovery and medicine to cure treatment.2) Health care service was consisted of 4 components : Promotive, Preventive, Curative and Rehabilitative. The difference of process were 2 topics 1) Tibetan doctors performed self-healing; not rely on medical equipment/technology/ multidisciplinary team 2) Tibetan medical used love, compassion and Dharma practices for holistic healing. The similarity of outcome were 2 topics 1) Defining result: wellbeing; recovery from illness 2) longevity and 3) peaceful life. 2) Management levels outcome of health : from individual, family /community to national/world. The difference of outcomes : three outcomes of health by Tibetan medical were inter-linked affect in patients and healer due to power of body and mind healing. On the other hand, the modern medical system focused to meet the physical needs of patients by using new technology in specialization therapy. Therefore, it is suggested that, should apply principle of Vajrayana to care suffering–diseases patients, e.g., palliative, cancer. It should be advocated as a national health care policy in a form of integrity. Focus on creating values and awareness in balance of health; starts with the family to provide good quality of life for the people.

มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. สำนักหอสมุดและเทคโนโลยีสารสนเทศ

Address: จังหวัดพระนครศรีอยุธยา

Email: library@mcu.ac.th

Name: พระครูสุนทรสังฆพินิต

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: เทพประวิณ จันทร์แรง

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: สมหวัง แก้วสุฟอง

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Created: 2561

Modified: 2562-09-26

Issued: 2562-09-26

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

DegreeName: พุทธศาสตรดุษฎีบัณฑิต (พระพุทธศาสนา)

Level: ปริญญาเอก

Descipline: สาขาวิชาพระพุทธศาสนา

Grantor: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

©copyrights มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	MCU62010299.pdf	19.08 MB	89	2025-01-15 15:22:42

ใช้เวลา

0.022382 วินาที