แนวทางการจัดดุลยสัมพันธ์ของระบบภายในร่างกายมนุษย์เชิงพุทธบูรณาการ

The Buddhist Integrated Approach to the Equilibrium of the Human Body Systems

Name: สานุ มหัทธนาดุลย์

keyword: ดุลยสัมพันธ์

; แนวพระพุทธศาสนา

; แนวการแพทย์

Abstract: วิทยานิพนธ์นี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพมีวัตถุประสงค์ ๓ ประการ ได้แก่ (๑) เพื่อศึกษาระบบภายในร่างกายมนุษย์ตามแนวพระพุทธศาสนาและตามแนวการแพทย์ (๒) เพื่อศึกษาการจัดดุลยสัมพันธ์ของระบบภายในร่างกายมนุษย์ตามแนวพระพุทธศาสนาและตามแนวการแพทย์ (๓) เพื่อนำเสนอแนวทางการจัดดุลยสัมพันธ์ของระบบภายในร่างกายมนุษย์เชิงพุทธบูรณาการ ผลการวิจัยพบว่า พุทธชีวทัศน์มององค์ประกอบแห่งชีวิตว่าเป็นองค์รวมที่ประกอบด้วยรูปธรรมและนามธรรมคือรูปนาม และมองร่างกายมนุษย์ว่ามีลักษณะเฉพาะของรูปขันธ์ ธาตุ ๔ และสามัญญลักษณะ โดยมีพัฒนาการตั้งแต่กลละไปจนถึงร่างกายที่เจริญเติบโตสมบูรณ์มีอวัยวะครบถ้วนในที่สุด ก่อเกิดเป็นโครงสร้างของร่างกายอันประกอบไปด้วยระบบภายในร่างกายมนุษย์ตามความสัมพันธ์ระหว่างธาตุ ๖ คือธาตุดิน ธาตุน้ำ ธาตุไฟ ธาตุลม ธาตุอากาศ และธาตุวิญญาณ ระบบเหล่านี้มีลักษณะและการทำงานที่แตกต่างกันไปตามธาตุแต่ละธาตุ ส่วนการแพทย์ในวิทยาการสมัยใหม่ก็มีมุมมองที่คล้ายคลึงกันโดยมององค์ประกอบแห่งชีวิตว่าเป็นองค์รวมเช่นเดียวกันโดยร่างกายมนุษย์เป็นผลผลิตที่มาจากวิวัฒนาการอันยาวนาน โดยมีพัฒนาการตั้งแต่ระดับเคมีในร่างกายไปจนถึงระดับของสิ่งมีชีวิต เป็นโครงสร้าง และเป็นระบบอวัยวะภายในร่างกายทั้ง ๑๑ ระบบ มีระบบปกคลุมร่างกาย และระบบกระดูก เป็นต้น พระพุทธศาสนามองว่าระบบภายในร่างกายมนุษย์มิอาจดำรงอยู่ได้ด้วยตัวเองโดยลำพัง หากแต่ต้องพึ่งพาอาศัยปัจจัยเกื้อกูลทั้งภายในและภายนอกร่างกายในการอุปการะให้ระบบเหล่านั้นสืบต่อได้ตามหลักปฏิจจสมุปบาท เมื่อปัจจัยเหล่านี้สัมพันธ์กันอย่างพอดี ดุลยสัมพันธ์จึงจะเกิดขึ้นได้ ดังนั้น การจัดดุลยสัมพันธ์ของระบบภายในร่างกายมนุษย์ จึงเป็นข้อปฏิบัติที่พอดีต่อปัจจัยเกื้อกูลต่อชีวิตเหล่านั้นตามหลักทางสายกลางซึ่งเกี่ยวเนื่องกับ ๖ องค์ประกอบคือ ลมหายใจเข้าออก มหาภูตรูป อาหารที่กลืนกิน ไฟธาตุ อิริยาบถ และวิญญาณธาตุ ส่วนการแพทย์ในวิทยาการสมัยใหม่มองว่าปัจจัยภายนอกร่างกายคือ อากาศ อาหาร และอุณหภูมิ ฯลฯ มีผลต่อความอยู่รอดของชีวิต ดังนั้นระบบชีวิตจึงต้องรักษาสมดุลพลวัตกับสิ่งแวดล้อมภายนอกซึ่งสอดคล้องกับทฤษฎีภาวะธำรงดุลและทฤษฎีดุลยสัมพันธ์ของการแพทย์ทางหลัก นอกจากนั้น การแพทย์ทางเสริมและทางเลือกมีการจัดดุลยสัมพันธ์ของระบบภายในร่างกายมนุษย์ด้วย ๑๘ วิธีบำบัด มีลมหายใจบำบัดเป็นต้น และมีการแพทย์แผนไทยเป็นที่สุด แนวทางการจัดดุลยสัมพันธ์ที่สอดคล้องกับการดำรงชีวิตตามหลักความสมดุลสามารถจัดได้ในมิติสัมพันธ์ของดุลยภาพชีวิตทั้ง ๔ ระดับ คือ ดุลยภาพร่างกาย ดุลยภาพพฤติกรรม (ศีล) ดุลยภาพจิตใจ และดุลยภาพปัญญา ตามลำดับ ตามรูปแบบของ “แบบจำลองบาลานซ์: ๖ องค์ประกอบแห่งความสมดุลของระบบภายในร่างกายมนุษย์” ซึ่งประกอบไปด้วยองค์ประกอบสำคัญทั้ง ๖ คือ (๑) มหาภูตรูป (๒) ลมหายใจเข้าออก (๓) อิริยาบถ (๔) ไฟธาตุ (๕) อาหารที่กลืนกิน (๖) วิญญาณธาตุ

Abstract: This dissertation is a qualitative research of 3 objectives, namely;- 1. to study the human body systems according to the Buddhist way and the medicine way, 2. to study the equilibrium of the human body systems according to the Buddhist way and the medicine way, 3. to propose the Buddhist integrated approach to the equilibrium of the human body systems. From the research, it is found that in the Buddhist viewpoint about the life, the life composition is regarded as holism consisting of the corporeality and the mentality, and the human beings’ bodies are regarded as being possessed of the characteristics of the corporeality (Rũpakhandha), the 4 elements and the common characteristics with the development from Kalala to Kaya which has developed and completely grown up with every kind of organs. At last, there is a structure of the body and the human body systems according to the relationship among the six elements: the earth-element, the water-element, the fire-element, the air-element including the space-element and the consciousness-element. These systems are of different characteristics and working according to each element. However, the medicine in the modern science is of the similar viewpoint that the life composition is regarded as holism and the human beings’ bodies are the products coming from the long evolution with the development beginning from the chemical level up to the organism level. They are the structure and the 11 human organ systems. Such as the Integumentary System and the Skeletal System etc. In the Buddhist viewpoint, the human body systems cannot maintain by themselves, but they have to depend on the supporting factors both internal and external to cause those systems to maintain for ever according to the principle of Paṭiccạsamuppãda. When these factors are of suitable relationship, the equilibrium will arise. Therefore, in Buddhism, there is a way of setting up the equilibrium of the human body systems by using the items of the practice suitable for those life-supporting factors according to the principle of the Middle Path concerning with the six components, namely;- the in-breath and the out-breath, Mahãbhũtarũpa, The edible food, The fire-element, The posture, and Viññãṇa-Dhãtu. However, the medicine in the modern science is of the point that the external factors are the air, the food, the temperature etc. are of the results to the survival of life. So, the life system must maintain the dynamic balance with the external environments according to the homeostasis theory and the equilibrium theory of mainstream medicine. Beside this point, in the Complementary and Alternative Medicine (CAM), there is a way of setting up the equilibrium of the human body systems in 18 therapeutic methods, - the Breath Therapy etc. with the Traditional Thai Medicine in the end. The approach to the equilibrium of the human body systems harmonizing with the living according to the principle of balance can be setting up in the relationships of the life equilibrium of 4 levels, namely;- the physical equilibrium, the moral equilibrium, the emotional equilibrium and the wisdom equilibrium respectively. It is true to the model named:- BALANCE Model: The Six Components to The Equilibrium of The Human Body Systems, consisting of the six vital components, namely;- 1. Mahãbhũtarũpa, 2. The in-breath and the out-breath, 3. The posture, 4. The fire-element, 5. The edible food, 6. Viññãṇa-Dhãtu.

มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. สำนักหอสมุดและเทคโนโลยีสารสนเทศ

Address: กรุงเทพมหานคร

Email: library@mcu.ac.th

Name: พระสุธีธรรมานุวัตร

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: พระมหาสุทิตย์ อาภากโร (อบอุ่น)

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: ปุณวัสส์ กิตติมานนท์

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Created: 2557

Modified: 2561-09-25

Issued: 2561-09-25

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

DegreeName: พุทธศาสตรดุษฎีบัณฑิต (พระพุทธศาสนา)

Level: ปริญญาเอก

Descipline: สาขาวิชาพระพุทธศาสนา

Grantor: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

©copyrights มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	MCU570102015.pdf	5.4 MB	88	2024-01-23 00:10:47

ใช้เวลา

0.021967 วินาที