บทบาทของปราชญ์ชาวบ้านในการพัฒนาชนบทตามแนววิถีชุมชนเชิงพุทธในภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนใต้

The Role of Philosophers for Rural Development by Buddhist Community Folkway in Lower Northeastern

Name: พระมหาบุญเกิด กตเวที (มะพารัมย์)

keyword: ชุมชนเชิงพุทธ

; ปราชญ์ชาวบ้าน

Abstract: การวิจัยฉบับนี้มีวัตถุประสงค์ คือ 1) เพื่อศึกษาแนวคิด ทฤษฎีและหลักพุทธธรรมที่ เหมาะสมกับการพัฒนาชนบท 2) เพื่อศึกษาบทบาทของปราชญ์ชาวบ้านในการพัฒนาชนบทในภาค ตะวันออกเฉียงเหนือตอนใต้ และ 3) เพื่อนำเสนอรูปแบบการพัฒนาชนบทตามแนววิถีชุมชนเชิงพุทธ ในเขตพื้นที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนใต้ การศึกษาวิจัยเรื่องนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ (Quanlitiative Research) เก็บรวบรวมข้อมูลโดยการสัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth Interview) จากผู้ให้ข้อมูลหลัก (Key Informants) โดยใช้การเลือกแบบเจาะจง (Purposive Selection) จำนวน 33 รูป/คน การวิเคราะห์ข้อมูลที่ได้จากเอกสาร ใช้การวิเคราะห์เนื้อหา (Content analysis) นำเสนอข้อมูลด้วยวิธีการพรรณนา เพื่อจัดหมวดหมู่ของเนื้อหา (Category) แล้วนำมาสังเคราะห์เชิงระบบ (Systematic synthesis) เพื่อหาประเด็นร่วมหรือประเด็นหลักและอธิบายเนื้อหา ผลการวิจัยพบว่า 1. แนวคิด ทฤษฎีและหลักพุทธธรรม เกี่ยวกับการมีส่วนร่วมในการพัฒนาชนบท จากการศึกษา พบว่า บทบาทในการพัฒนาชนบทของปราชญ์ชาวบ้าน มี 3 ด้าน ประกอบด้วย 1) ด้านการสร้างความร่วมมือ 2) ด้านการใช้ภูมิปัญญาชาวบ้าน และ 3) ด้านความต่อเนื่องและความยั่งยืนส่วนรูปแบบในการพัฒนาชนบทตามแนววิถีชุมชนเชิงพุทธเป็นการบูรณาการระหว่างหลักอปริหานิยธรรมกับหลักการมีส่วนร่วมในการพัฒนาชนบท ใช้แนวคิดการมีส่วนร่วมตามแนวของ International Association for Public Participation 5 ด้าน ได้แก่ 1) ด้านการให้ข้อมูลข่าวสาร (Inform) 2) ด้านการรับฟังความคิดเห็น (Consult) 3) ด้านการเกี่ยวข้อง (Involve) 4) ด้านความร่วมมือ (Collaboration) 5) ด้านการเสริมอำนาจชุมชน (Empower) ส่วนหลักพุทธธรรมที่เหมาะสมในการบูรณาการกับการพัฒนาชนบทตามแนววิถีชุมชนเชิงพุทธ ได้แก่ หลักอปริหานิยธรรม 7 ประกอบด้วย 1) หมั่นประชุมเนืองนิตย์ 2) พร้อมเพรียงกันประชุม เลิกประชุม และทำกิจกรรมร่วมกัน 3) ไม่บัญญัติสิ่งที่มิได้บัญญัติไว้ ไม่ล้มล้างสิ่งที่บัญญัติไว้แล้ว 4) ให้ความเคารพและรับฟังความคิดเห็นของผู้ใหญ่ 5) ไม่ข่มเหงสตรี ไม่ลุอำนาจแห่งกิเลสตัณหา คือความอยากได้ อยากมี อยากเป็น 6) เคารพบูชาสักการะเจดีย์ ปูชนียสถาน และ 7) ทำอย่างไร พระอรหันต์ที่ยังไม่มา พึงมาสู่แว่น แคว้นของเรา และท่านที่มาแล้วพึงอยู่อย่างผาสุก 2. บทบาทของปราชญ์ชาวบ้านในการพัฒนาชนบทในภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนใต้ พบว่า การแก้ไขปัญหาต่างๆของชุมชนชนบทมักจะแก้ปัญหากันเองโดยภาครัฐเป็นเพียงผู้ให้ คำปรึกษาแต่การขับเคลื่อนเป็นภาระของประชาชนโดยตรง ซึ่งประชาชนในพื้นที่ส่วนใหญ่คุ้นเคยกับ การรับคำแนะนำจากปราชญ์ชาวบ้าน ซึ่งเป็นผู้ทรงภูมิปัญญาท้องถิ่น โดยมีผู้นำคือ 1) พ่อคำเดื่อง ภาษี 2) พ่อผาย สร้อยสระกลาง และ 3) พ่อสุทธินันท์ ปรัชญพฤทธิ์ เป็นผู้นำชุมชน และเป็นผู้ริเริ่ม ให้ชุมชนได้ คิด พูดคุยกันในการแก้ไขปัญหา โดยใช้กระบวนการเรียนรู้ร่วมกันทั้งชุมชน ซึ่งปราชญ์ ชาวบ้านทั้ง 3 ท่านถือว่าเป็นต้นแบบแห่งภูมิปัญญาท้องถิ่นโดยมีแนวคิดที่เป็นไปในบริบทเดียวกัน คือ วิถีการดำเนินชีวิตที่เน้นการพึ่งตนเอง ทำเกษตรธรรมชาติ เน้นการเกื้อกูลกันเองของธรรมชาติ ลดรายจ่ายเพิ่มรายได้และมุ่งเน้นการสร้างเครือข่ายปราชญ์ชาวบ้านและพหุภาคีภาคอีสานเพื่อให้เกิด การสร้างความร่วมมืออย่างกว้างขวางทั้งในชุมชนและนอกชุมชน โดยศึกษาในกรอบบทบาท 3 ด้าน ได้แก่ 1) ด้านการสร้างความร่วมมือ 2) ด้านการใช้ภูมิปัญญาชาวบ้าน และ 3) ด้านความต่อเนื่อง และความยั่งยืน มีกลยุทธ์ในการสร้าง ความร่วมมือคือ ได้แก่ 1) จัดให้มีการประชุมอย่างต่อเนื่องทั้ง ในเครือข่ายระดับพื้นที่และนอกพื้นที่ 2) จัดให้มีการนิเทศติดตามการดำเนินงานของเครือข่ายอย่าง สม่ำเสมอ 3) ให้การสนับสนุนการดำเนินงานของสมาชิกในเครือข่าย ในด้านข้อมูลวิชาการ วัตถุดิบ และการตลาดแก่สมาชิก และ 4) ดึงศักยภาพของบุคคล หน่วยงาน หรือองค์กรทั้งภาครัฐและเอกชน มามีส่วนร่วมในการดำเนินงาน 3. รูปแบบการพัฒนาชนบทตามแนววิถีชุมชนเชิงพุทธในเขตพื้นที่ภาคตะวันออก เฉียงเหนือตอนใต้ จากการวิจัยพบว่า แนวทางการพัฒนาชนบทในพื้นที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอน ใต้เป็นการผสมผสานระหว่างการยึดถือเอาตามแนวคิดของปราชญ์ชาวบ้านในพื้นที่ที่มีอิทธิพลต่อการ เป็นผู้นำชุมชนซึ่งบทบาทที่ปราชญ์ชาวบ้านดำเนินการอยู่นั้นแท้จริงแล้วเป็นการดำเนินการในบริบท ของวิถีชุมชนเชิงพุทธ ได้แก่การพร้อมเพรียงกันประชุม และเลิกประชุม ซึ่งการถ่ายข้อมูลข่าวสารของ ชุมชนชนบทนั้น มักจะได้รับการถ่ายทอดผ่านวิทยุชุมชน และหอกระจายเสียงมักจะตั้งอยู่ภายในวัด ซึ่งเป็นศูนย์รวมของชุมชน เมื่อมีการนัดประชุมเพื่อแจ้งข่าวสารแก่ประชาชนชาวบ้านในท้องถิ่นจึง มักจะนัดประชุมกันที่ศาลาการเปรียญของวัด ซึ่งนอกจากจะมีการแจ้งข่าวสารทางราชการแล้ว ยังมี การแจ้งข่าวสารการทำบุญในชุมชนท้องถิ่นอีกด้วย เช่น การทอดกฐิน ทอดผ้าป่า เป็นต้น ชาวบ้านจะ รวมกลุ่มจัดกิจกรรมโดยได้นำผลผลิตทางการเกษตรของแต่ละบ้านนำมาช่วยงานบุญของวัด วิถีชุมชน เชิงพุทธในบริบทนี้จึงแสดงให้เห็นผ่านกิจกรรมต่าง ๆ ของชุมชน ไม่ว่าจะเป็นการจัดประชุม การจัด กิจกรรมงานบุญต่าง ๆ ตามประเพณีในชุมชนชนบทนั้น ซึ่งมักจะผูกติดกับวัดในหมู่บ้านนั้น ๆ รวมทั้ง การส่งเสริมภูมิปัญญาท้องถิ่น โดยเฉพาะหลักคิดหรือแนวทางในการพัฒนาชุมชนชนบทของปราชญ์ ชาวบ้าน ซึ่งเป็นที่เคารพศรัทธาของคนในชุมชนซึ่งได้ดำเนินวิถีชีวิตเป็นแบบอย่างมาแล้วนับทศวรรษ ไม่ว่าจะเป็นการทำการเกษตรตามแนวปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ซึ่งท่านเหล่านั้นก็ได้พิสูจน์ให้เห็นแล้วว่าได้ผล ซึ่งล้วนแล้วแต่เป็นภูมิปัญญาจากปราชญ์ชาวบ้านทั้งสิ้น

Abstract: Objectives of this research were 1. To study the appropriate concepts, theories and Buddhadhamma for rural development, 2. To study the roles of village scholars in rural development in lower North Eastern Region and 3. To propose a model for rural development according the Buddhist folkway in lower North Eastern Region. Methodology was the quantitative research collecting data from 33 key informants, purposefully selected. Data were analyzed by content analysis and descriptive interpretation. Findings were as follows: 1. The concept, theories and Buddhadhamma and the roles of village scholars in rural development consisted of 3 aspects; 1) encouraging participation, 2) village wisdom utilization and 3) continuity and sustainability. The model for rural development according to the Buddhist community folkway was the integration of Aparihaniyadhamma with participation in line with International Association for Public Participation in 5 aspects as (1) to inform, (2) to consult, (3) to involve, (4) to collaborate and (5) to empower. The appropriate Buddhadhamma for rural development according the Buddhist community folkway was Aparihaniyadhamma 7 as; (1) regular meeting, (2) meeting and adjournment and doing duties together in harmony, (3) not to establish new rules and abolish the old rules,(4) respect and listen to the elders, (5) women and girls of families must not be forced and abducted by greed and desires, (6) respect and worship community shrines and (7) find the way for Arahantas to come to the community and those who already had come be well protected and live happily. 2. The roles of village scholars in rural development in lower North East Region were problem solving directly by themselves, the state agencies only gave advices. People were used to the advices from the village scholars who were the community think-tanks, led by 1) father Kamdueng Pasi, 2) father Phai Soisraklang and 3) father Sutthinan Prachayapruek. These three scholars were community leaders who initiated the concept of community brainstorming, thinking together, solving problem together. They were considered the community base of wisdom. They emphasized the life style of self-reliance, organic and nature for nature sake agriculture, reducing expenditure and increasing income, network of community scholars and North East multi-partnership for wider both internal and external cooperation in 3 areas as 1) encouraging cooperation, 2) villagers’ wisdom utilization, 3) continuity and sustainability. The strategies for cooperation was (1) regular and continuous meetings of network in and outside of community, (2) regular demonstration and monitoring the functions of networks, (3) supporting members of networks with data, academics, raw materials and marketing and (4) utilizing the capability of person resources from, state and private sectors for cooperative operation. 3. The model of rural development according to the Buddhist community folkway in lower North Eastern Region was the integration between the concepts of the village scholars who were leaders in the development. In fact, the concept was the application of the Buddhist principles as regular meeting and adjourning. This information was broadcasted through community radio and community public address systems located in monasteries, the community centers. Regular meetings were held at monastery halls. This information dispatching systems were not only used to inform information from the government, but also to inform the community activities such as merit making, Katinatana and Phapa, yellow robes offering to the monks. Villagers would bring their agricultural products to share in merit making by way of Buddhism. This general context of community way of life Indicated that community traditions, cultures and social activities evolved at monasteries, promoting community wisdom which village scholars had set good examples for many decades. The village scholars had proved the success to villagers in many areas such as agriculture in line with the sufficiency economy philosophy and other development success that came from the village scholars’ wisdom.

มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. สำนักหอสมุดและเทคโนโลยีสารสนเทศ

Address: พระนครศรีอยุธยา

Email: library@mcu.ac.th

Name: พิเชฐ ทั่งโต

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: บุษกร วัฒนบุตร

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Created: 2558

Modified: 2561-08-24

Issued: 2561-08-24

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

DegreeName: พุทธศาสตรดุษฎีบัณฑิต

Level: ปริญญาเอก

Descipline: สาขาวิชารัฐประศาสนศาสตร์

Grantor: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

©copyrights มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	MCU580112018.pdf	3.47 MB	44	2025-07-13 11:42:18

ใช้เวลา

0.026138 วินาที