Abstract:
การศึกษาภูมิปัญญาท้องถิ่น โดยการใช้สมุนไพรพื้นบ้านในการดูแลรักษาช้างของชาวกูยสุรินทร์ มีวัตถุประสงค์ของการศึกษา 2 ประการ ได้แก่ 1) เพื่อศึกษาภูมิปัญญาท้องถิ่นโดยการใช้สมุนไพรพื้นบ้านในการดูแลรักษาช้างของชาวกูยสุรินทร์ และ 2) เพื่อศึกษาแนวทางการอนุรักษ์และส่งเสริมภูมิปัญญาท้องถิ่นโดยใช้สมุนไพรพื้นบ้านในการดูแลรักษาช้างของชาวกูยสุรินทร์ ในการทำการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเองครั้งนี้ ได้กำหนดให้ผู้ให้ข้อมูลในการศึกษาโดยวิธีการสุ่มแบบเจาะจงเฉพาะผู้ที่ให้ข้อมูลสำคัญ ประกอบด้วย 1) เจ้าของช้าง 2) ควาญช้าง 3) หมอช้างหรือผู้ที่ทำการรักษาช้างด้วยสมุนไพรพื้นบ้าน และ 4) สัตวแพทย์ ใช้ระยะเวลาตั้งแต่ต้นเดือนตุลาคม พ.ศ. 2557 ถึงเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2559 เป็นการวิจัยเชิงสำรวจโดยใช้วิธีการวิจัยเชิงคุณภาพ ใช้การสัมภาษณ์ทั้งแบบมีโครงสร้างและแบบไม่มีโครงสร้าง การสังเกตแบบไม่มีส่วนร่วม และการจัดสนทนากลุ่ม รวมถึงการเก็บข้อมูลภาคสนามในพื้นที่ศึกษา โดยใช้อุปกรณ์ในการเก็บรวบรวมข้อมูล ได้แก่ แบบสัมภาษณ์ แบบสังเกต และแบบบันทึกการจัดกลุ่มสนทนากลุ่ม
ผลการศึกษา
1. ภูมิปัญญาท้องถิ่นโดยการใช้สมุนไพรพื้นบ้านในการดูแลรักษาช้างของชาวกูยสุรินทร์ อาการเจ็บป่วยของช้างที่พบบ่อยที่สุดมี 4 โรค ดังนี้ 1) ตาอักเสบนำผสมเกลือหรือดินปืนเล็กน้อย เพื่อลดการระคายเคือง จากนั้นรักษาโดยใช้ใบกระโดนแห้งหรือใบอ่อนยอดต้นกลันฟ๊าดเคี้ยวให้ยาออกฤทธิ์แล้วเป่าไปที่ตาของช้างทั้งสองข้าง 2) ท้องอืดและท้องผูกรักษาโดยใช้สมุนไพรที่แตกต่างกันออกไป ได้แก่ ว่านพระชนะ ต้นข่อย เถาตดหมา รากกระถิน (ที่มีหนาม) หมากแห้ง และกระเทียม 3) แผลช้างรักษาโดยใช้ปลาร้า น้ำตาลทรายแดงและมะพร้าวแก่ขูดผสมเข้าด้วยกันแล้วปิดทับบริเวณบาดแผล และ 4) แผลลึกซึ่งถูกแทงด้วยงารักษาโดยนำไก่สดมาถอนขนเลาะเอากระดูกออกสับทั้งตัวยัดเขาไปในบาดแผล
2. แนวทางอนุรักษ์และส่งเสริมภูมิปัญญาท้องถิ่นโดยใช้สมุนไพรพื้นบ้านในการดูแลรักษาของชาวกูยสุรินทร์มี 3 แนวทาง คือ 1) การปล่อยช้างในพื้นที่ที่มีสมุนไพร 2) การอนุรักษ์สมุนไพรในการรักษาช้าง 3) การจัดทำหนังสือส่งเสริมการอ่านเพื่อรวบรวมภูมิปัญญาท้องถิ่น โดยการใช้สมุนไพรพื้นบ้านในการดูแลรักษาช้างของชาวกูยสุรินทร์
The objectives of this research were to study Kui folk wisdom of healing elephants by using local herbs, study ways to conserve and promote the folk wisdom. This were a qualitative research with field data collection via observation, interviews and group discussion. Informants included elephant owners, mahouts, folk elephants healers and veterinarians. Information was presented via descriptive analysis.
The results of this research indicated that :
1. Research results showed four illnesses and injuries commonly found in elephants which can be treated using local herbs. The illnesses and injuries are 1) eye infection can be treated by chewing dried tummy-wood leaves or the young leaves of a Glun-fard plant until crushed and blow into the elephants, 2) constipation and indigestion can be treated by administering a combination of Phra-Chana curcuma, Siamese rough bush, Ma Kha Tae, Skunk vine, white popinac riits, dried betel nuts and garlic, 3) elephants with wounds can be treated mixing and applying a mixture of pickled fish, brown sugar and mature coconut meat onto the world, and 4) stab wounds from tusk can be treated by chopping a deboned and de-feathered chicken and filling the wound.
2. The conservation of Kui folk wisdom in using local herbs to treat elephants is allowing elephants to roam the forests to search for herbs and readjust themselves and making proper records. Folk wisdom in using local herbs to treat elephants can be promoted by creating documents combining Kui folk wisdom and knowledge of using local herbs to treat elephants.