ศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างตีรณปริญญากับวิปัสสนาญาณในการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนา

A Study of the Relationship between the Investigating Knowledge and the Insight Knowledge in Insight Meditation Practice

Name: พระครูสุวรรณธีรวงศ์ (ทองดี ธีรวํโส)

keyword: ตีรณปริญญา

; วิปัสสนาญาณ

; วิปัสสนาภาวนา

Abstract: วิทยานิพนธ์นี้ มีวัตถุประสงค์ 3 ประการ คือ เพื่อศึกษาการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนา เพื่อศึกษาตีรณปริญญาและวิปัสสนาญาณ 16 และเพื่อศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างตีรณปริญญากับวิปัสสนาญาณในการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนา โดยศึกษาข้อมูลจากคัมภีร์พุทธศาสนาเถรวาทและเอกสารอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง รวบรวม สรุป วิเคราะห์ เรียบเรียงบรรยายเชิงพรรณนา ตรวจสอบโดยผู้เชี่ยวชาญ จากการศึกษาพบว่า วิปัสสนาภาวนา คือ การปฏิบัติเพื่อให้เกิดปัญญาเห็นแจ้งในไตรลักษณ์ ตามหลักมหาสติ-ปัฏฐาน โดยการกำหนดรู้ กาย เวทนา จิต ธรรม หรือโดยย่อได้แก่ การกำหนดรู้รูปนาม อันเป็นผลก่อให้เกิดวิปัสสนาญาณตามลำดับ ตีรณปริญญา กำหนดรู้ด้วยการพิจารณา เป็นปริญญาต่อเนื่องมาจากญาตปริญญาและส่งผลให้เกิดปหานปริญญา คัมภีร์อรรถกถาปปัญจสูทนี มัชฌิมนิกาย มูลปัณณาสก์ ว่า พิจารณา กลาปะเป็นต้น มีอนุโลมญาณเป็นที่สุด แต่ไม่เด่นชัดนัก ที่เด่นชัดปรากฏโดยทั่วไปคือ กลาปสัมมสน-ญาณ และอุทยัพพยญาณเป็นภูมิของตีรณปริญญา วิปัสสนาญาณ หมายถึงการพิจารณารูปนามเป็นไตรลักษณ์ ไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา ตั้งแต่การพิจารณาที่นามรูปปริจเฉทญาณ เป็นต้น มีปัจจ-เวกขณญาณเป็นที่สุด ความสัมพันธ์ระหว่างตีรณปริญญากับวิปัสสนาญาณ ปัญญาพิจารณาเป็นไปในกลาป-สัมมสนญาณ เป็นต้น มีอนุโลมญาณเป็นที่สุด คือ พิจารณาเห็นการเกิดขึ้นและดับไป ทำลายไป เป็นของน่ากลัว ทำให้ละเสีย แตกสลาย ทำลายไป เต็มไปด้วยทุกข์โทษต่าง ๆ เป็นของน่าเบื่อหน่าย จึงใคร่พ้นไปเสียจากรูปนามเหล่านี้ เมื่อจิตรู้เท่าทันรูปนามอารมณ์ที่ถูกรู้จะดับไป หายไป แต่จิตปราศจากความสะดุ้งกลัวในรูปนาม ปราศจากการเห็นโทษของรูปนาม ปราศจากความเบื่อหน่ายในรูปนาม ปราศจากความหลุดพ้นจากรูปนาม ปราศจากทุกข์ ปราศจากสุข ปราศจากความยินดี ปราศจากความยินร้าย มีเพียงจิตที่เป็นกลางวางเฉยต่อทุก ๆ อารมณ์ และกำหนดรู้ได้ดีเสมอกันจนก้าวเข้าสู่อนุโลมญาณตามลำดับ "

Abstract: This thesis has three objectives; of the insight meditation practice, to study of investigating knowledge and the sixteen insight knowledge, and to study of the relationship between the investigating knowledge and insight knowledge in insight meditation practice. Clarified data are taken from the Theravada Buddhist scriptures and other related documents, then composed, summarized, analyzed, explained in details, corrected and verified by Buddhist scholars. From the study it found that; Insight meditation development was the practice for wisdom development in order to realize three common characteristics of all formations based on the principle of four foundation of mindfulness (Mahāsatipaṭṭhāna) through contemplation on body, feeling, mind and mental objects. These objects of contemplation were summarized into the Metter (Rūpa) and Mind (Nāma) contemplating which leaded to insight knowledge respectively. Investigating knowledge was contemplation with clear observing. It was knowledge after the full knowledge as the known and causing the rise of the full knowledge as abandoning. Papancasūdanī commentary explained that it was contemplation on lump (Kalāpa) etc. with conformity-knowledge (Anulomañāṇa) as final but it was not quite clear. the clear and domain were knowledge of comprehending mentality-materiality as impermanent, unsatisfactory and not-self (Sammasanañāṇa) and knowledge of contemplation on rise and fall which were the bases of investigating knowledge, so insight knowledge signified to the observing name and forms with three common characteristics; impermanence, suffering and non-self which started from knowledge of the delimitation of mentality-materiality and so on at the beginning and reached to final knowledge, that was knowledge of reviewing at the end. The relationship between investigating knowledge and insight knowledge the wisdom considered in Kalāpa Sammasanañāna and has Anulomañāna as final which is the consideration of the rising and falling destroying scary broken and full of punishment boring and would like to escape from these form and name. When mind see through a trick of form and name the knotting temperament will be disappear. Mind become unfear in form and name, without seeing the penalty of form and name, without boring in form and name, without release in form and name, without suffering without happiness, without pleasure, without displeasure. There is only mind which being equanimity to all temperament and knotting very well until enter to Anulomanāna respectively.

Mahachulalongkornrajavidyalaya University. Center Library

Address: AYUTTHAYA

Email: library@mcu.ac.th

Name: พระมหาสันติ นาควโร (สันติธรางกูร)

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: สุเทพ พรมเลิศ

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Created: 2558

Modified: 2568-10-06

Issued: 2561-07-19

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

DegreeName: พุทธศาสตรมหาบัณฑิต

Level: ปริญญาโท

Descipline: สาขาวิชาวิปัสสนาภาวนา

©copyrights มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	MCU580208028.pdf	3.04 MB	5	2025-10-08 11:43:28

ใช้เวลา

0.034178 วินาที