ศึกษาการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนาในภาวนาสูตร

A Study of the Insight Meditation Practice in the Bhāvanā Sutta

Name: พระครูวิเวกธรรมาภิราม (สงัด วิเวโก)

keyword: วิปัสสนาภาวนา

; ภาวนาสูตร

; การปฏิบัติวิปัสสนา

Abstract: วิทยานิพนธ์นี้ มีวัตถุประสงค์ 3 ประการ คือ เพื่อศึกษาเนื้อหาหลักธรรมของภาวนาสูตร เพื่อศึกษาหลักการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนาในคัมภีร์พุทธศาสนาเถรวาท และเพื่อศึกษาแนวทางการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนาในภาวนาสูตร โดยศึกษาข้อมูลจากคัมภีร์พุทธศาสนาเถรวาทและเอกสารอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง รวบรวม สรุป วิเคราะห์ เรียบเรียงบรรยายเชิงพรรณนา ตรวจสอบโดยผู้เชี่ยวชาญ จากการศึกษาพบว่า ภาวนาสูตร เป็นสูตรที่มาในพระสุตตันตปิฎก ซึ่งปรากฏอยู่ 2 แห่ง คือ สูตรที่ 1 มาในสังยุตตนิกาย มหาวารวรรค ว่าด้วยการเจริญสติปัฏฐาน เห็นกายในกาย เห็นเวทนาในเวทนา เห็นจิตในจิต และเห็นธรรมในธรรม มีความเพียร มีสัมปชัญญะ มีสติ เพื่อกำจัดอภิชฌา และโทมนัสในโลก ส่วนสูตรที่ 2 มาใน อังคุตตรนิกาย สัตตกนิบาต ว่าด้วยผลของการเจริญภาวนาบรรยายโวหารแบบมีอุปมาอุปมัยประกอบ เมื่อหมั่นประกอบภาวนาอยู่ จิตก็หลุดพ้นจากอาสวะ และสังโยชน์ทั้งหลายย่อมระงับ ดับไปโดยไม่ยาก หลักการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนาในคัมภีร์พุทธศาสนาเถรวาทมีเนื้อหาหลักธรรมประกอบ ด้วย (1) อาตาปี มีความเพียร (2) สมฺปชาโน มีสัมปชัญญะ (3) สติมา มีสติ ในการเจริญสติปัฏฐาน ต้องมีสติเป็นประธานประชุมลงใน 4 ฐาน คือกาย เวทนา จิตและธรรม อันเป็นเหตุให้เกิดวิปัสสนาญาณเห็นแจ้งหยั่งรู้สภาวธรรม อันเป็นอารมณ์ทางกาย ทางใจ หรือรูป นามตามความเป็นจริงว่าสภาวธรรมทั้งหลายไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา ไม่ใช่สัตว์ บุคคล บุรุษหรือสตรี และมีสภาพไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา ไม่สวยงาม ไม่น่ารัก ไม่น่าปรารถนา ถ่ายถอนตัณหาอุปาทาน ความยึดมั่นถือมั่น ทั้งที่เป็นรูปขันธ์ และนามขันธ์ ทำให้จิตบริสุทธิ์หลุดพ้นจากอาสวะกิเลสทั้งปวง แนวทางการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนาในภาวนาสูตรมีฐานในการเจริญภาวนาอยู่ 4 ฐาน คือ (1) ผู้มีสมถยานิกะอ่อน มีตัณหาจริตอ่อน พิจารณากายานุปัสสนาสติปัฏฐานเป็นทางแห่งความบริสุทธิ์ (2) ผู้มีสมถยานิกะแก่กล้า มีตัณหาจริตแก่กล้า พิจารณาเวทนานุปัสสนาเป็นทางแห่งความบริสุทธิ์ (3) ผู้มีวิปัสสนายานิกะอ่อน มีทิฏฐิจริตอ่อนพิจารณาจิตตานุปัสสนาเป็นอารมณ์แห่งความบริสุทธิ์ (4) ผู้มีวิปัสสนายานิกะแก่กล้า มีทิฏฐิจริตแก่กล้าพิจารณาธัมมานุปัสสนาเป็นทางแห่งความบริสุทธิ์ ถ้าปราศจาก 4 ฐานนี้แล้ว ไม่มีเวไนยสัตว์หมู่เหล่าใดสามารถบรรลุธรรมได้ "

Abstract: This thesis has three objectives; to study the doctrine and dhamma taught in Bhāvanā Sutta, to study the Insight Maditation Practice in Theravāda Buddhist Scriptures and to study the Insight Maditation Practice as taught in Bhavana Sutta. Clarified data are taken from the Theravada Buddhist scriptures and other related documents, then composed, summarized, analyzed, explained in details, corrected and verified by Buddhist scholars. From the study it found that; Bhāvanā Sutta is mentioned in two places, the first sutta is in Saṃyuttanikāya Mahāvāravakka, concerned with the Foundations of Mindfulness which are the contemplation of body, the contemplation of feeling, the contemplation of mind, and the contemplation of mind-objects, with effort Sampajañña and Sati for elimination of covetousness (Abhijjhā) and displeasure (Domanassa). The second Sutta is in Angkuttaranikāya Sattakanipada, descriptive phase and comparing form. When meditation is done again and again, defilement will be away and Saṃyojanas will be eliminated. The the Insight Maditation Practice in Theravada Buddhist stated the dhamma principles composed of Ᾱtāpī, knowing oneself, Sampajano, the recollection of the present temperament, Satimā, having continuous mindfulness in Satiphaṭṭhāna Bhāvanā. Sati is the subject of the Four Foundations of body, feeling, mind and mind-objects. Then causing the Vipassanā Ñāṇa in enlightening of the dhamma state which is the emotion from body, mind or form and name as they really are till realization of the impermanence, suffering, non-self, without animal, person, man or woman, nothing beautiful, nothing quite, then craving and clinging both form and name will be extinguished. Mind will be purified and away from all defilements. The way of Insight Meditation Practice in Bhāvana Sutta has the Foundation of Mindfulness in four bases namely; (1) Kāyānupassanā Satipaṭṭhāna is the way of purifying, suited for light Tanhā Carita, light Samathayānika (2) Vedanānupassanā Satipaṭṭhāna is the way of purifying, suited for strong Taṇhā Carita, strong Samathayānika (3) Cittānuppassanā Satipaṭṭhāna is the way of purifying, suited for light Diṭṭhi Carita, light Vipassanāyānika (4) Dhammānupassanā Satipaṭṭhāna is the way of purifying, suited for strong Dhitti Carita, strong Vipassanāyānika. Without these four foundations nobody attains dhamma.

Mahachulalongkornrajavidyalaya University. Center Library

Address: AYUTTHAYA

Email: library@mcu.ac.th

Name: พระครูโกมุทสิทธิการ (พิทักษ์ วัยวงศ์วิทย์)

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: ณัทธีร์ ศรีดี

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Created: 2558

Modified: 2568-09-25

Issued: 2561-07-19

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

DegreeName: พุทธศาสตรมหาบัณฑิต

Level: ปริญญาโท

Descipline: สาขาวิชาวิปัสสนาภาวนา

Grantor: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

©copyrights มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	MCU580208017.pdf	3.37 MB	11	2022-03-08 16:27:46

ใช้เวลา

0.027706 วินาที