การพัฒนาศูนย์เรียนรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่นในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม อำเภอสามชัย จังหวัดกาฬสินธุ์

Development of a local wisdom learning center for environmental and natural resources conservation in Samchai District Kalasin Province

Name: จุฑามาศ วิลาศรี

keyword: การอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ

ThaSH: การจัดการความรู้

Classification :.DDC: 354.334

Abstract: การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาบริบทชุมชนและภูมิปัญญาท้องถิ่นในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม อำเภอสามชัย จังหวัดกาฬสินธุ์ 2) ศึกษาแนวทางการสร้างศูนย์เรียนรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่นในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม 3) สร้างและพัฒนาศูนย์เรียนรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่นในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม 4) ศึกษาเปรียบเทียบความรู้ ความตระหนักและทักษะการใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่นในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมของประชาชนหลังเข้าเรียนรู้จากศูนย์เรียนรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่น จำแนกตามปัจจัยส่วนบุคคล การวิจัยนี้เป็นการวิจัยและพัฒนา มี 4 ระยะ ดังนี้ ระยะที่ 1 ศึกษาบริบทชุมชนและภูมิปัญญาท้องถิ่น ผู้ให้ข้อมูลสำคัญที่ได้จากการเลือกแบบเจาะจงจากผู้มีบทบาทในการใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่นในการอนุรักษ์ทรัพยากร ธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมในอำเภอสามชัยจากกำนัน ผู้ใหญ่บ้าน นายกองค์การบริหารส่วนตำบล ผู้อำนวยการโรงเรียน ผู้อำนวยการโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล ประธานอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน และปราชญ์ชุมชน จำนวน 64 คน เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยเป็นแบบสัมภาษณ์แบบกึ่งโครงสร้าง วิเคราะห์ข้อมูลด้วยการวิเคราะห์เนื้อหา ระยะที่ 2 ศึกษาแนวทางการสร้างศูนย์เรียนรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่น ผู้ให้ข้อมูลสำคัญที่ได้จากการเลือกแบบเจาะจงจากผู้อำนวยการโรงเรียน ผู้อำนวยการโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพ อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านที่มีบทบาทด้านภูมิปัญญาท้องถิ่น และปราชญ์ชุมชน จำนวน 65 คน เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยเป็นแบบสัมภาษณ์แบบกึ่งโครงสร้าง วิเคราะห์ข้อมูล ด้วยการวิเคราะห์เนื้อหา ระยะที่ 3 สร้างและพัฒนาศูนย์เรียนรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่น ผู้ให้ข้อมูลสำคัญที่ได้จากการเลือกแบบเจาะจงจากผู้ทรงคุณวุฒิด้านการสร้างศูนย์เรียนรู้ ด้านภูมิปัญญาท้องถิ่นและการประยุกต์ใช้ จำนวน 24 คน เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยเป็นประเด็นคำถามสำหรับการสนทนากลุ่มและแบบบันทึก และแบบประเมินคุณภาพศูนย์เรียนรู้ วิเคราะห์ข้อมูลด้วยการวิเคราะห์เนื้อหา ค่าเฉลี่ยและส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน ระยะที่ 4 ศึกษาผลการเรียนรู้จากการใช้ศูนย์เรียนรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่น กลุ่มตัวอย่างเป็นผู้สมัครใจเข้าร่วมเรียนรู้ จำนวน 100 คน กำหนดขนาดกลุ่มตัวอย่างจากตารางของ ทาโร่ ยามาเน่ เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ 1) แบบทดสอบความรู้ที่มีค่าความเชื่อมั่นเท่ากับ 0.73 ค่าอำนาจจำแนกระหว่าง 0.70 ถึง 0.77 และค่าความยากง่ายระหว่าง 0.25 ถึง 0.77 2) แบบสอบถามความตระหนักที่มีค่าความเชื่อมั่นเท่ากับ 0.74 3) แบบสอบถามทักษะที่มีค่าความเชื่อมั่นเท่ากับ 0.74 วิเคราะห์ข้อมูลด้วย ค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน ค่าสถิติที และค่าสถิติเอฟ ผลการวิจัยพบว่า 1)บริบทชุมชนและภูมิปัญญาท้องถิ่นในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม อำเภอสามชัย จังหวัดกาฬสินธุ์ มี 4 ตำบล 47 หมู่บ้าน สภาพพื้นที่เป็นที่ราบสูงและภูเขาที่เป็นป่าโคก ประชาชนมีการดำรงชีวิตแบบวิถีชนบท ประกอบอาชีพเกษตรกรรมและอาศัยป่าโคกเป็นแหล่งอาหาร มายาวนานจนก่อให้เกิดภูมิปัญญาท้องถิ่นของชุมชนในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ได้แก่ ภูมิปัญญาท้องถิ่นในการอนุรักษ์ดิน น้ำ ป่าและภูมิปัญญาฮีตสิบสอง คองสิบสี่ ที่ต้องรักษาและสืบทอดให้ชนรุ่นหลังได้เรียนรู้และประยุกต์ใช้ในการดำรงชีวิต 2)แนวทางการสร้างศูนย์เรียนรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่นเป็นการรวบรวมเนื้อหาและนำเสนอความรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่นจากผู้เฒ่าผู้แก่ ปราชญ์ชุมชนด้านรากเหง้าวัฒนธรรมชุมชน ภูมิปัญญาท้องถิ่นในการอนุรักษ์ดินน้ำและป่าโดยการจัดทำเป็นหนังสือและสื่อความรู้อื่นๆ ให้ประชาชนนำไปใช้ได้สะดวก กำหนดวัตถุประสงค์เพื่อการนำไปใช้ได้อย่างเป็นรูปธรรม กำหนดองค์ประกอบที่ประกอบด้วยฐานการเรียนรู้ในเรื่องการอนุรักษ์ดิน น้ำ และป่าที่มีกิจกรรมให้ความรู้ในแต่ละด้านอย่างครบถ้วน 3)ศูนย์เรียนรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่นในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมมีหลักการที่เป็นการประยุกต์ใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่น ประกอบด้วยฐานการเรียนรู้ จำนวน 4 ฐาน คือ 1) บ้านเราสามชัย เป็นการเรียนรู้ด้านรากเหง้าวัฒนธรรมอำเภอสามชัยมาใช้ในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม 2) ภูมิปัญญาท้องถิ่นในการอนุรักษ์ดิน เป็นการเรียนรู้การฟื้นฟูสภาพดิน 3) ภูมิปัญญาท้องถิ่นในการอนุรักษ์น้ำ เป็นการเรียนรู้การแก้ปัญหาการขาดแคลนน้ำเพื่อการเกษตรด้วยภูมิปัญญาท้องถิ่น และ 4) ภูมิปัญญาท้องถิ่นในการอนุรักษ์ป่า เป็นการเรียนรู้โดยอาศัยความเชื่อเรื่องผีปู่ตา การบวชป่าเพื่อการอนุรักษ์ป่าไม้ มีป้ายสื่อความหมาย คู่มือการเรียนรู้ สื่อการเรียนรู้ กิจกรรมการเรียนรู้ของแต่ละฐาน ผลการประเมินคุณภาพศูนย์เรียนรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่นพบว่ามีคุณภาพในระดับดีมาก (ค่าเฉลี่ย = 4.62, ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน = 0.53) 4)ผลการเรียนรู้หลังการใช้ศูนย์เรียนรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่นพบว่าประชาชนที่มีเพศ อายุ และระดับการศึกษาที่แตกต่างกัน มีความรู้ ความตระหนักและทักษะการใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่นในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมไม่แตกต่างกันทั้งสามด้าน

Abstract: The objectives of this research were to 1) study community and local wisdom for environmental and natural resources conservation in Samchai district Kalasin province, 2) study the guidelines to construct a local wisdom center for environmental and natural resources conservation in Samchai district, 3) construct and develop a local wisdom center for environmental and natural resources conservation, 4) compare the knowledge, awareness, and skill of environmental and natural resources conservation of people after they use the local wisdom center classified by personal factor. This study used a research and development method involving 4 phases. Phase 1: Study community and local wisdom. Key informants involved were consisted of 64 people who used local wisdom for environmental and natural resources in Samchai district by purposive sampling. It included sub-district headmen, village headmen, head of sub-district administration organizations, school administrators, hospital administrators, heads of village health volunteer and community wisdom. The instrument used was sub-structured interviews. The results were analyzed by content analysis. Phase 2: Study guidelines to construct the local wisdom center. Key informants involved were knowledgeable and experienced individuals. They included 68 people who were school administrators, health promotion hospital administrators, local wisdom village health volunteer and community wisdom people. The instrument used was sub-structured. The results were analyzed by content analysis. Phase 3: Construct and develop local wisdom center. Key informants were 24 professionals from learning centers and professional of applied local wisdom. The instruments used were a question for focus group discussions. The results were analyzed by content analysis, mean, and standard deviation. Phase 4: Study the results of Local wisdom center Samples were 100 volunteers who learned at local wisdom centers. The instrument used were 1) a local wisdom knowledge test with a significance reliability of 0.73, discrimination ranging from 0.70 to 0.77 and difficulty ranging from 0.25 to 0.77, 2) a local wisdom awareness test with a significance reliability of 0.74 3) a local wisdom skill test with a significance reliability of 0.74. The results were analyzed by percentage, mean, standard deviation, t-test and F-test.The research findings were as follows: 1)Community and local wisdom for environmental and natural resources conservation. Samchai district, Kalasin province was 4 sub-districts 47 villages. It was an highland and mountain of forest. People there led simple lives following original customs and local ways, carrying out agriculture and using forest as a food source. They developed local wisdom to mix customs with environmental and natural resources conservation as conserve the soil, water, and forest. Environmental and natural resources conservation had 12 customs 14 rules. It was a dominant feature to pressure their youth to learn and apply this knowledge in their lives. 2)The guiding to construct local wisdom center was done by collecting information on local wisdom from elders, and local wisdom rooted in community culture. The local wisdom on how to conserve the soil, water, and forests was collected in a useful book on local wisdom and instructional media for people to use conveniently. Important factors for this center consisted of the learning the basics about soil, water, forests and the environment in all the learning activities. 3)The principles of the local wisdom center applied local wisdom for the conservation of environmental and natural resources. It was constructed by using 4 base lessons: (1) Samchai as their home base was the learning base of the Samchai community culture to conserve environmental and natural resources, (2) soil conservation local wisdom was based on learning how to recover the soil, (3) water conservation local wisdom was based on learning how to solve water problems for agriculture, (4) forest conservation local wisdom was based on involving its conservation with grandfather spirits, and forest ordination. All learning bases had informational signposts, handbooks, instructional media, and learning activities. The quality of the local wisdom was very good level. ( = 4.62, S.D. = 0.53). 4)After using local wisdom center, people of different gender, age and education level did not have differing levels of knowledge awareness or skills related to environmental and natural resources conservation.

มหาวิทยาลัยราชภัฏวไลยอลงกรณ์ ในพระบรมราชูปถัมภ์. สำนักวิทยบริการและเทคโนโลยีสารสนเทศ

Address: ปทุมธานี

Email: arit@vru.ac.th

Name: สุนทรี จีนธรรม.

Role: ประธานที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์.

Created: 2560

Modified: 2560-09-14

Issued: 2560-09-14

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

CallNumber: วพ 354.334 จ628ก 2559

tha

Spatial: กาฬสินธุ์

©copyrights มหาวิทยาลัยราชภัฏวไลยอลงกรณ์ฯ

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	8596899.pdf	8.25 MB	174	2024-10-25 14:15:51

ใช้เวลา

0.035872 วินาที