การศึกษาภิกขุปาฏิโมกข์ในพระพุทธศาสนาเถรวาท

A Study of the Bhikkhupatimokkha in Theravada Buddhism

Name: พระบุญเกิด อิทฺธิมนฺโต (ชูบุตร)

Abstract: วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ มีวัตถุประสงค์การศึกษา ๓ ประการ คือ (๑) เพื่อศึกษาภิกขุปาฏิโมกข์ในพระพุทธศาสนาเถรวาท (๒) ศึกษาสภาพและปัญหาภิกขุปาฏิโมกข์ของพระสงฆ์ในปัจจุบัน และ (๓) เพื่อศึกษาแนวทางส่งเสริมภิกขุปาฏิโมกข์ของพระสงฆ์ในปัจจุบัน ผลการศึกษา พบว่า ภิกขุปาฏิโมกข์ในพระพุทธศาสนาเถรวาทพบว่ามีการกำเนิดและพัฒนาการภิกขุปาฏิโมกข์ในพระพุทธศาสนาเริ่มตั้งแต่สมัยพระพุทธเจ้าวิปัสสีพระพุทธองค์ได้ทรงแสดงโอวาทปาฏิโมกข์ ๖ เดือนต่อหนึ่งครั้ง แต่การบัญญัติสิกขาบทยังไม่มีการบัญญัติส่วนการทำอุโบสถก็ทำในที่แห่งเดียวเท่านั้น คือ ในอุทยานเขมมฤคทายวัน ต่อมาถึงสมัยพุทธกาลจึงได้มีการบัญญัติภิกขุปาฏิโมกข์ไว้ และทรงแสดงเพียงครั้งเดียวต่อจากนั้นก็ทรงให้สาวกเป็นผู้แสดงภิกขุปาฏิโมกข์ในพระพุทธศาสนาเถรวาท คือ ข้อวินัยของพระภิกษุที่เกี่ยวเนื่องด้วยภิกขุปาฏิโมกข์ คำว่า ภิกขุปาฏิโมกข์ หมายถึง สิกขาบทที่พระพุทธเจ้าทรงบัญญัติแก่ภิกษุทั้งหลาย หรือศีลของภิกษุสงฆ์ ซึ่งทำให้บุคคลผู้รักษา คุ้มครองศีลดีแล้ว ย่อมไม่ตกไปสู่อบาย ความสำคัญของภิกขุปาฏิโมกข์ คือ มีความสำคัญต่อความเป็นอยู่ของพระภิกษุ ทำให้พระภิกษุให้ได้ระลึกถึงศีล ของตน อันจักเป็นประโยชน์ต่อพระภิกษุให้ได้ศึกษาทบทวนพระวินัยที่เป็นหลักปฏิบัติ ประเภทของปาฏิโมกข์ มี ๒ ประการ คือ โอวาทปาฏิโมกข์ กับ อาณาปาฏิโมกข์ เนื้อหาส่วนใหญ่เกี่ยวกับศีลของภิกษุ และนางภิกษุณี การปรับอาบัติ บทลงโทษ และอานิสงส์ของการเข้าร่วมสังฆกรรมการสวดและฟังภิกขุปาฏิโมกข์ สภาพและปัญหาภิกขุปาฏิโมกข์ของพระสงฆ์ในปัจจุบัน พบว่า สภาพและปัญหาภิกขุปาฏิโมกข์ของพระสงฆ์ในปัจจุบันมีความเปลี่ยนแปลงไปจากอดีต และสภาพของสังคมตามยุคสมัย เช่น ด้านวัดหรืออุโบสถ ผู้สวด พระสงฆ์ เอกสารตำรา และการเผยแพร่ ก็มีจำนวน มากขึ้น เพียงพอสำหรับการทำสังฆกรรม แต่มีบางวัดที่ไม่เพียงพอในหลายๆด้านส่วนใหญ่เป็นสถานที่อยู่ในชนบท และปัญหาที่สำคัญของภิกขุปาฎิโมกข์ คือ ด้านผู้สวด ยังมีจำนวนน้อยและนับวันจะลดลงเรื่อยๆ ส่วนของเอกสารตำรา ยังมีจำนวนที่ไม่เพียงพอต่อการศึกษา ส่งผลให้การเผยแพร่ กระทำได้น้อยลง ซึ่งอาจทำให้พระสงฆ์ส่วนหนึ่งไม่รู้ในภิกขุปาฏิโมกข์ และข้อปฏิบัติอาจไม่ถูกต้องตามพุทธบัญญัตติของพระพุทธองค์ได้ แนวทางส่งเสริมภิกขุปาฏิโมกข์ของพระสงฆ์ในปัจจุบัน พบว่า มีอยู่ ๕ ด้าน คือ (๑) ด้านวัด ควรมีการส่งเสริมด้านความสะอาด และ การตกแต่งสถานที่ เป็นต้น (๒) ด้านผู้สวด ควรฝึกอบรมให้พระสงฆ์มีการสวดเพิ่มมากขึ้น (๓) ด้านพระสงฆ์ ควรมีการฝึกอบรมให้พระสงฆ์เห็นความสำคัญของภิกขุปาฏิโมกข์ และอานิสงส์ที่พึงจะได้รับ (๔) ด้านตำรา ควรมีการส่งเสริมจัดหาตำราเอกสารที่เกี่ยวกับภิกขุปาฏิโมกข์ ตลอดจนทำสื่ออินเทอร์เน็ต และงานวิจัยมากขึ้น และ (๕) ด้านการเผยแพร่ ควรส่งเสริมให้บุคคลที่มีความเกี่ยวข้องโดยเฉพาะพระสงฆ์ได้เข้ามามีบทบาทในการเผยแพร่ภิกขุปาฏิโมกข์ไปสู่พระสงฆ์ด้วยกัน และพุทธศาสนิกชนทั้งหลายทั่วไปให้เข้าใจถึงการทำสังฆกรรมภิกขุปาฏิโมกข์หรือข้อวัตรปฏิบัติที่ถูกต้อง เพื่อดำรงไว้ซึ่งหลักพระวินัยในพระพุทธศาสนาสืบไป

Abstract: This thesis has 3 purposes : (1) to study Bhikkhupatimokkha in Theravada Buddhism (2) to study statuses and problems of Bhikkhupatimokkha faced by Buddhist monks at present and (3) to study ways to promote Bhikkhupatimokkha for Buddhist monks at present. The results of the study are summarized as follows : Bhikkhupatimokkha in Theravada Buddhism was found to have originated and evolved since the Reign of the Buddha named Vipassi who delivered the sermon of Bhikkhupatimokkha one time in every six months when Sikkhabod or written conventions or standards had not been established and at only one venue named Utayanakhemmrukhadayawan Reserved Park. Later on, during the Gautama Buddha’s time, Bhikkhupatimokkha was established and delivered only once by the Buddha and then it was delegated to his followers. The term “Bhikkhupatimokkha” refers to the written conventions or standards the Buddha set up for all Buddhist monks; its significance was to remind the monks of their Precepts and to be able to recite Vinaya or Disciplines which were their major Practice Guidelines as monks. There are two types of Bhikkhupatimokkha : Ovadapatimokkha and Anapatimokkha, That main content of the Bhikkhupatimokkha deals with male and female monks’ Precepts, Punishments, Benefits of Listening to or Reciting of Bhikkhupatimokkha. On the statuses and problems related to Bhikkhupatimokkha faced by Buddhist monks at present and it was found that there were some changes in Bhikkhupatimokkha which made it different from the Buddha’s time depending on social conditions, such as monasteries or ordination halls, deliverers, monks, documents and texts, and disseminations, whether or not they are sufficiently available for monks to perform Sangha activities and rituals; however, shortages of facilities prevailed in many monasteries, especially in rural communities that could cause problems. The main problem involved decreasing number of Bhikkhupatimokkha deliverers, insufficient documents and texts which affected channels of disseminations and thus resulted in monks’ ignorance or poor knowledge of Bhikkhupatimokkha and deviations from the Buddha’s conventions and standards. Ways to promote the recitations of Bhikkhupatimokkha could be divided into 5 categories: (1) Monasteries: cleanliness and orderliness of the place should be maintained on the Bhikkhupatimok recitation day, (2) Recitation Deliverers: Monks should be trained to prevent shortage problems, (3) Monks: They should be trained to realize the significance and benefits of listening to and reciting of Bhikkhupatimokkha, (4) Texts: more publications, internet media and research studies should be encouraged and (5) Disseminations: Monks should play a more active role in publicizing Bhikkhupatimokkha among themselves and for the public to preserve the Buddha’s Vinaya or Disciplines as long as possible.

มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. สำนักหอสมุดและเทคโนโลยีสารสนเทศ

Address: กรุงเทพมหานคร

Email: library@mcu.ac.th

Name: พระเมธีสุตาภรณ์

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: สุรพงษ์ คงสัตย์

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Created: 2555

Issued: 2558-08-09

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

DegreeName: พุทธศาสตรมหาบัณฑิต

Level: ปริญญาโท

Descipline: สาขาวิชาพระพุทธศาสนา

Grantor: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

©copyrights มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

ใช้เวลา

0.021274 วินาที