การศึกษาวิเคราะห์แนวคิดอิสรภาพแห่งจิตในพระพุทธศาสนานิกายเถรวาท

Name: พระมนัส กนฺตสีโล (มอพิมพ์)

keyword: พระพุทธศาสนานิกายเถรวาท

Abstract: บทคัดย่อ วิทยานิพนธ์เรื่องการศึกษาวิเคราะห์แนวคิดอิสรภาพแห่งจิตในพระพุทธศาสนานิกายเถรวาทนี้ มีวัตถุประสงค์ ๓ ประการ คือ ๑. ศึกษาอิสรภาพในพระพุทธศาสนานิกายเถรวาท ๒. ศึกษาอิสรภาพแห่งจิตในพระพุทธศาสนานิกายเถรวาท ๓. วิเคราะห์แนวคิดอิสรภาพแห่งจิตของนักปราชญ์ในพระพุทธศาสนานิกายเถรวาท งานวิจัยนี้เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพ โดยผู้วิจัยได้ศึกษาค้นคว้ารวบรวมข้อมูลจากคัมภีร์ในพระไตรปิฎก อรรถกถา คัมภีร์วิสุทธิมรรค คัมภีร์วิมุตติมรรคและเอกสารที่เกี่ยว แล้วจึงทำการวิเคราะห์ข้อมูลและนำเสนอข้อมูลที่ได้จากการวิจัย ผลการวิจัยพบว่า ๑). คำว่า “อิสรภาพ” ในภาษาไทย หมายถึง ความเป็นใหญ่ ความเป็นไทแก่ตัวเอง ซึ่งมีรากศัพท์มาจากคำว่า อิสฺสริย ในภาษาบาลี หมายถึงความเป็นใหญ่และความเป็นอิสระ ดังคำอุทานของพระพุทธเจ้าว่า “สพฺพํ อิสฺสริยํ สุขํ ความเป็นอิสระทั้งปวง ก่อให้เกิดสุข” พระอรรถกถาจารย์อธิบายเป็น ๒ นัย คือ ความเป็นพระราชาและความเป็นอิสระที่เกิดจากฌานอภิญญาหรือความเป็นอิสระที่เกิดจากนิโรธซึ่งมีเหตุมาจากการบรรลุมรรคผลนิพพาน นักปราชญ์ในพระพุทธศาสนานิกายเถรวาท ใช้คำว่า “อิสรภาพ” ในทางสภาวธรรม หมายถึงวิมุตติหรือความหลุดพ้นเป็นอิสระมีอยู่ ๕ ประเภท คือ ๑. วิกขัมภนวิมุตติ ๒.ตทังควิมุตติ ๓. สมุจเฉทวิมุตติ ๔. ปฏิปัสสัทธิวิมุตติ ๕. นิสสรณวิมุตติ สภาวลักษณะของอิสรภาพมี ๓ ประการ คือ ๑. สภาวลักษณะที่หลุดพ้นเป็นอิสระจากกิเลสด้วยจิต เรียกว่า “เจโตวิมุตติ” ๒. สภาวลักษณะที่หลุดพ้นเป็นอิสระจากกิเลสด้วยปัญญา เรียกว่า “ปัญญาวิมุตติ” ๓. สภาวลักษณะที่หลุดพ้นเป็นอิสระจากกิเลสด้วยจิตและปัญญา เรียกว่า“อุภโตภาควิมุตติ” ๒). อิสรภาพแห่งจิต ได้แก่ จิตที่หลุดพ้นเป็นอิสระจากกิเลสอันเกิดมาจากการฝึกอบรมความประพฤติสุจริตทางกาย วาจา ประกอบอาชีวะเลี้ยงชีวิตโดยชอบธรรม และลดละเครื่องอุปโภคบริโภค ไม่ตกเป็นทาสของบริโภคนิยม จัดเป็นอิสรภาพทางกายและอิสรภาพทางสังคม การฝึกจิตใจให้เข้มแข็ง มั่นคงแน่วแน่ ควบคุมตนเองได้ดี มีสมาธิ มีกำลังใจสูง มีจิตที่สงบผ่องใส เป็นสุข เป็นอิสระ บริสุทธิ์ปราศจากสิ่งที่มารบกวนให้เศร้าหมอง ปรับปรุงจิตให้มีคุณภาพและสมรรถภาพสูงขึ้นถึงขั้นที่ว่าจิตมีเอกภาพ จัดเป็นอิสรภาพทางจิต ความเป็นอิสระหมดจดแห่งทิฏฐิ ที่เกิดจากการฝึกอบรมปัญญาให้เกิดความรู้ความเข้าใจในสิ่งทั้งหลายตามความเป็นจริงจนถึงความหลุดพ้นมีจิตใจเป็นอิสระเสรีและมีความสงบพบกับสันติภาพอย่างแท้จริง จัดเป็นอิสรภาพทางปัญญา ๓). แนวคิดอิสรภาพแห่งจิตของนักปราชญ์ในพระพุทธศาสนานิกายเถรวาทนั้น ได้มีการใช้ภาษาไทยที่แตกต่างกันไปตามศัพท์บัญญัติทางภาษาศาสตร์ พระธรรมโกศาจารย์ (พุทธทาสภิกขุ) ใช้คำว่า จิตที่ว่างเป็นอิสระจากสิ่งทั้งปวง พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ. ปยุตฺโต) ใช้คำว่า จิตที่หลุดพ้นเป็นอิสระจากกิเลส พระราชวุฒาจารย์ (หลวงปู่ดูลย์ อตุโล) ใช้คำว่า จิตที่ปล่อยวางความยึดถือในจิต จิตก็เป็นอิสระ พระโพธิญาณเถระ (หลวงพ่อชา สุภทฺโท) ใช้คำว่า ใจที่ว่างและอิสระจากกิเลสความชั่วทั้งหลาย พระธรรมวิสุทธิมงคล (บัว ญาณสัมปันโน) ใช้คำว่า จิตที่บริสุทธิ์เป็นอิสระจากกิเลส แต่ในทางปรมัตถ์หรือในทางสภาวธรรมแล้ว “อิสรภาพแห่งจิต” มีความหมายที่แท้จริงเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน คือสภาวธรรมของจิตที่หลุดพ้นเป็นอิสระจากกิเลส

Abstract: ABSTRACT The objectives of the research titled “An Analytical study of the Concept of the Freedom of mind in Theravada Buddhism” were on 3 folds: 1) to study the Freedom in Theravada Buddhism, 2) to study the Freedom of Mind in Theravada Buddhism and 3) to analytical study the Freedom of Mind of philosophers in Theravada Buddhism. This study was a qualitative research by collecting data from Tipitaka, commentaries, Visuddhimagga scriptures, Vimuttimagga scriptures as well as related documents, then analyze data and present data as results of research. The results of the research: 1).The term “Freedom” in Thai means marvelous thing, liberty of oneself. The root of word is from “Issariya” in Pali means marvelous thing and freedom as the solemn utterances of the Buddha said “Suppang Issariyang Sukhang all of freedoms cause to happiness” Phra Atthakathajarn (the commentator) described as 2 concepts: the King and liberty occurred from Nana (insight), Abhinna (Super knowledge) or the liberty occurred from Nirodha (The cessation of suffering) causing of attainment of the Paths of Nirvana. The Theravada Buddhist philosophers gave a meaning “Freedom” in the principle of nature means Vimutti or releasing to be free based on 5 kinds, i.e. (1) Vikkhambhana-Vimutti (deliverance by suppression), (2) Tadanga-Vimutti (deliverance by substitution of opposites), (3) Samucheda-Vimutti (deliverance by destruction), (4) Patipassaddhi-Vimutti (deliverance by tranquillization) and (5) Nissarana-Vimutti (deliverance by escaping from defilements). There are 3 kinds of the characteristics of freedom, i.e. (1) deliverance of defilements by basing on peace of mind, it is said Ceto-Vimutti (deliverance of mind) basing on the basic of calm meditation, (2) deliverance of defilements by basing on wisdom, it is said Panna-Vimutti (liberation through wisdom) basing on the basic of insight meditation, relying on calmness, but less than 4 Jhanas (Absorptions), to be the way of insight meditation to attain the knowledge of the cessation of mental intoxication, and (3) deliverance of defilements by basing on mind and wisdom, it is said Ubhatobhaga-Vimutti (one liberated in both ways) 2). The Freedom of Mind is the releasing of defilements affected from the development of physical and mental right conducts, the right conduct in act and word based on right livelihood and omitting of consumerism, not to fall into slavery of consumerism, set to physical and social Freedoms. The raining of the mind to base on strong, decisive, good self-controlling, concentration, high courage, peace, happiness and pure liberty, without sorrowful defilements. Improvement of the mind stabilize on high quality and efficiency up to the identical mind, set to the Freedom of mind. The pure Freedom of thought derives from wisdom development and truly knows and understands on the realistic natures of deliverance of free and peaceful mind, set to the Freedom of wisdom. 3). The Freedom of Mind of philosophers in Theravada Buddhism gave different meanings of Thai language according to terminology of Linguistic, Phradhammakhosajan ( Buddhathasabhikkhu) gave a meaning “the independent mind on all things” Phrabrahmagunabhorn ( P.A. Payutto) gave a meaning “the mind releasing from defilements” Phra Rajawutthajan (Laungpu Dul Atulo) gave a meaning “the mind releasing from holding in all things” Bhodhiyanathera (Luangpor Chah Subhaddo) gave a meaning “the mind is free from the sinful defilements” Phradhammavisuddhimongkorn (Bua Yanasambhanno) gave a meaning “the mind is the pure and free from the defilements” but in Paramattha (the highest ideal) or principle of nature “the Freedom of Mind” means the identical truth refers to the principle of nature of mind releasing from defilements.

มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. สำนักหอสมุดและเทคโนโลยีสารสนเทศ

Address: กรุงเทพมหานคร

Email: library@mcu.ac.th

Name: พระราชวชิรเมธี, ดร.ป.ธ.๙, พธ.บ., ศษ.บ., อ.ม., กศ.ด.

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: พระมหาวรัญญู วรญฺญู, ดร. ป.ธ.๗, พธ.บ., M.A., Ph.D.

Name: ผศ. อานนท์ เมธีวรฉัตร ป.ธ. ๖, ศษ.บ., พธ.บ., กศ.ม.

Issued: 2556-10-11

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

DegreeName: พุทธศาสตรมหาบัณฑิต

Level: ปริญญาโท

Descipline: สาขาวิชาพระพุทธศาสนา

Grantor: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

©copyrights มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

ใช้เวลา

0.019625 วินาที