ศึกษาวิเคราะห์คติความเชื่อเรื่องพระอัฏฐารสที่มีอิทธิพลต่องานพุทธศิลป์

Name: นายบุณยกร วชิระเธียรชัย

keyword: พระอัฏฐารส

; พุทธศิลป์

Abstract: บทคัดย่อ วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มีวัตถุประสงค์ ๓ ข้อ ดังนี้ ๑) เพื่อศึกษาความเป็นมาของ คติความเชื่อเรื่องพระอัฏฐารสที่ปรากฏในพระพุทธศาสนา ๒) เพื่อศึกษาวิเคราะห์คติความเชื่อเรื่องพระอัฏฐารสที่มีผลต่อการสร้างงานพุทธศิลป์ของไทย และ ๓) เพื่อศึกษาอิทธิพลคติความเชื่อเรื่องพระอัฏฐารสที่มีต่อสังคมไทย วิธีดำเนินการศึกษาครั้งนี้ อยู่บนฐานของกรอบงานวิจัยที่เน้นการศึกษาในเชิงคุณภาพ ศึกษาเกี่ยวกับงานปฏิมากรรม งานสถาปัตยกรรม รวมไปถึงศิลปกรรมอื่น โดยอาศัยการรวบรวมข้อมูลจากหลักฐาน และเอกสารต่างๆทั้งในส่วนของข้อมูลปฐมภูมิ และทุติยภูมิ พร้อมกับข้อมูลที่ได้จากการสำรวจภาคสนาม นำมาวิเคราะห์หาความสัมพันธ์ภายใต้คติความเชื่อเรื่องพระอัฏฐารส การสร้างสรรค์และอิทธิพลที่มีต่อสังคมไทย ผลการศึกษาวิจัยพบว่า คติความเชื่อเรื่องพระอัฏฐารสปรากฏในคัมภีร์มธุรัตถวิลาสินี อรรถกถาพุทธวงศ์ (พุทธศตวรรษที่ ๑๐) เป็นอย่างช้า และได้มีความแพร่หลายอยู่ในประเทศศรีลังกา สมัยโปลนนารุวะ (พุทธศตวรรษที่ ๑๗-๑๘) เนื่องจากปรากฏพุทธปฏิมาที่ถูกเรียกว่า ขนาดเท่าองค์พระพุทธเจ้าขณะมีพระชนม์ชีพ เนื่องด้วยความสัมพันธ์ทางพระพุทธศาสนาระหว่าง ศรีลังกา-สุโขทัยในช่วง พุทธศตวรรษที่ ๑๙-๒๐ หรือก่อนหน้านั้น ในยุคสมัยสุโขทัยได้ปรากฏพุทธปฏิมาที่มีลักษณะคล้ายคลึงกันและถูกเรียกว่าพระอัฏฐารส สะท้อนความหมายพระโคตม- พุทธเจ้าสูง ๑๘ ศอก ตามขนาดที่ระบุไว้ในคัมภีร์เช่นเดียวกัน ในการเก็บข้อมูลภาคสนามได้พบพุทธปฏิมาในอิริยาบถต่างๆ ที่ถูกสร้างตามคติความเชื่อเรื่องพระอัฏฐารส นอกเหนือจากอิริยาบถยืนที่เป็นความเชื่อในสมัยก่อนว่าพระอัฏฐารสต้องเป็นพระยืน ในทางสถาปัตยกรรมสามารถกำหนดประเภทอาคารได้ ๒ ประเภท ที่สร้างขึ้นเพื่อประดิษฐานพระอัฏฐารส ได้แก่ วิหาร และมณฑป อิทธิพลของคติความเชื่อเรื่องพระอัฏฐารสที่มีต่อสังคมไทยในสมัยสุโขทัยและยุคสมัยเกี่ยวเนื่อง ได้ปรากฏในเชิงรูปธรรม ได้แก่ ด้านวรรณกรรมที่เป็นจารึกและตำนานทางพระพุทธศาสนา, ด้านพุทธศิลป์ ทั้งปฏิมากรรมและสถาปัตยกรรม ในเชิงนามธรรม ได้แก่ คติความเชื่อเรื่องขนาดพระวรกายของพระโคตมพุทธเจ้า, การประดิษฐานพระอัฏฐารสกับระเบียบการปกครองสงฆ์ภายใต้การอุปถัมภ์ของผู้ปกครองสมัยสุโขทัย ซึ่งนอกเหนือจากอิทธิพลต่อสังคมไทยดังที่ได้กล่าวมาแล้ว ยังปรากฏในแง่มุมอื่นๆ ได้แก่ ความสัมพันธ์ระหว่างคติความเชื่อเรื่องพระอัฏฐารส กับรอยพระพุทธบาทที่เขาสุมนกูฏ และรอยพระพุทธบาทจำลองสมัยพระมหาธรรมราชาที่ ๑ ลิไท, โลกทรรศน์เกี่ยวกับความเชื่อเรื่องขนาดพระวรกายของพระพุทธเจ้าในยุคสมัยหลังสุโขทัย

Abstract: ABSTRACT This thesis purposes to study the origin of beliefs of Phra Attharasa which have been found in Buddhism. The study analyzed how beliefs of Phra Attharasa affected Thai Buddhist art and influenced Thai societies. The study used a qualitative research method which based on Buddhist sculpture, architecture, and art objects gathered from primary and secondary sources and fieldwork study. They were analyzed to seek for relations among beliefs of Phra Attharasa, their creation, and influences to Thai societies. The study found that beliefs of Phra Attharasa appeared in the Commentary on the Buddhavamsa [History of the Buddhas], known as the Madhurattha-vilasini, no later than the 5th century. Buddhavamsa was the fourteenth book of the Khuddaka Nikaya [the minor collection] in the Sutta Pitaka which contains five nikayas [collections] of suttas. The commentary was widespread in Sri Lanka during Polonnaruwa Period in the 12th to 13th centuries which this period found Buddha statues having the size of the living Buddha. Sukhothai also had similar Buddha statues known as Phra Attharasa referring to Gautama Buddha with the height of eighteen soks [a sok is equivalent to 50 centimetres] according to the size of the Buddha wrote in the commentary.

มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. สำนักหอสมุดและเทคโนโลยีสารสนเทศ

Address: กรุงเทพมหานคร

Email: library@mcu.ac.th

Name: พระมหาสุทิตย์ อาภากโร (อบอุ่น), ดร., ป.ธ.๗, ร.บ., พช.ม.,

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: รศ.สมคิด จิระทัศนกุล, สถ.บ., ศศ.ม., M.A.

Issued: 2556-08-25

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

DegreeName: พุทธศาสตรมหาบัณฑิต

Level: ปริญญาโท

Descipline: สาขาวิชาพระพุทธศาสนา

Grantor: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

©copyrights มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

ใช้เวลา

0.016092 วินาที