การศึกษาเปรียบเทียบปัจจัยธรรมของกุศลธรรมและอกุศลธรรมที่ปรากฏในคัมภีร์ปัฏฐาน

A Comparative Study of Kusaladhamma and Akusaladhamma Factors in Patthāna

Name: พระนนทพัฒน์ ตธมฺโม (พันธ์ชาติ)

keyword: กุศลธรรม

; อกุศลธรรม

; คัมภีร์ปัฏฐาน

Abstract: วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ มีวัตถุประสงค์ของการศึกษา ๓ ประการ คือ (๑) เพื่อศึกษาปัจจัยธรรมในคัมภีร์ปัฏฐาน (๒) เพื่อศึกษาปัจจัยธรรมของกุศลธรรมและอกุศลธรรมที่ปรากฏในคัมภีร์ปัฏฐาน และ (๓) เพื่อศึกษาเปรียบเทียบและประยุกต์ปัจจัยธรรมของกุศลธรรมและอกุศลธรรมที่ปรากฏในคัมภีร์ปัฏฐานไปใช้ในชีวิต ผลการศึกษาพบว่า ปัจจัยธรรมในคัมภีร์ปัฏฐานมีความหมายเป็นสิ่งอุปการะแก่สังขตธรรม มีองค์ประกอบ ๓ ประการ คือ ปัจจัยธรรม ปัจจยุปบันนธรรม และปัจจนีกธรรม ปัจจัยธรรมหลักมี ๒๔ และมี การจำแนกเป็นปัจจัยโดยพิสดาร ๕๒ ซึ่งมีความหมายพร้อมลักษณะที่หลากหลาย มีความสัมพันธ์กับกลุ่มปัจจัยธรรม ๙ ชาติ ในแต่ละกลุ่มปัจจัยธรรมจะมีข้อจำกัดและขอบเขตสภาวธรรมที่เป็นองค์ประกอบทั้ง ๓ ซึ่งมีความพิเศษเฉพาะแตกต่างกันไป กุศลธรรมเป็นสิ่งที่ดี ไม่มีโทษ ส่งผลให้ประสบกับอิฏฐารมณ์ มีการเกิดในสุคติภูมิ เป็นต้น มีปัจจัยธรรมอุปการะ ๕ กลุ่ม ได้แก่ (๑) กลุ่มสหชาตชาติ มี ๑๓ ปัจจัย เป็นองค์ประกอบภายในกุศลจิต ๒๑ / ๓๗ ที่มีอัญญสมานเจตสิกและโสภณเจตสิกเกิดร่วมด้วย (๒) กลุ่มอารัมมณชาติ มี ๑๑ ปัจจัย ทั้งโลกียะ โลกุตตระและบัญญัติเป็นอารมณ์ให้แก่กุศลธรรม (๓) กลุ่มอนันตรชาติ มี ๖ ปัจจัย ปฐมกุศลชวนจิตเกิดต่อจากมโนทวาราวัชชนจิต ต่อจากนั้นโลกียกุศลชวนจิตดวงทีเกิดก่อนๆ ก็จะอุปการะแก่กุศลชวนจิตดวงหลังๆ ให้เกิดขึ้นตามมาทันที (๔) กลุ่มวัตถุปุเรชาตชาติ มี ๕ ปัจจัย เป็นหทยวัตถุรุปที่เกิดก่อนและยังตั้งอยู่ จะเป็นที่อาศัยเกิดของกุศลธรรมในปัญจโวการภูมิ และ (๕) กลุ่มปกตูปนิสสยชาติ เหตุธรรมที่มีกำลังมาก ทั้งที่เป็นโลกียะ โลกุตตระ และบัญญัติ จะอุปการะให้เกิดกุศลธรรม ส่วนอกุศลธรรมเป็นสิ่งที่ไม่ดี มีโทษ ส่งผลให้ประสบกับอนิฏฐารมณ์ มีการเกิดในทุคติภูมิ เป็นต้น มีปัจจัยธรรมอุปการะ ๕ กลุ่ม เช่นกัน ได้แก่ (๑) กลุ่มสหชาตชาติ มี ๑๓ ปัจจัย เป็นองค์ประกอบภายในอกุศลจิต ๑๒ ที่มีอัญญสมานเจตสิกและอกุศลเจตสิกเกิดร่วมด้วย (๒) กลุ่มอารัมมณชาติ มี ๑๒ ปัจจัย โลกียะและบัญญัติ เป็นอารมณ์ให้กับอกุศลธรรมได้ (๓) กลุ่มอนันตรชาติ มี ๖ ปัจจัย ปฐมอกุศลชวนจิตเกิดต่อจากมโนทวาราวัชชนจิต ต่อจากนั้นอกุศลชวนจิตดวงที่เกิดก่อนๆ ก็จะอุปการะแก่อกุศลชวนจิตดวงหลังๆ ให้เกิดขึ้นตามมาทันที (๔) กลุ่มวัตถุปุเรชาตชาติ มี ๕ ปัจจัย หทยวัตถุรุปที่เกิดก่อนจะเป็นที่อาศัยเกิดของอกุศลธรรมในปัญจโวการภูมิและ (๕) กลุ่มปกตูปนิสสยชาติ เหตุธรรมที่มีกำลังมาก ที่เป็นโลกียะและบัญญัติ จะอุปการะให้เกิดอกุศลธรรม กุศลธรรมมีความหมายตรงกันข้ามกับอกุศลธรรมอย่างชัดเจน กล่าวคือ กุศลธรรม เป็นสิ่งที่ดี ไม่มีโทษ มีการกำจัดบาปอกุศลธรรม และส่งผลเป็นความสุข ตรงข้ามกับอกุศลธรรมที่เป็นสิ่งที่ไม่ดี มีโทษ เป็นปฏิปักษ์ต่อกุศลธรรม และส่งผลเป็นความทุกข์ กลุ่มปัจจัยธรรมที่อุปการะแก่กุศลธรรมและอกุศลธรรมได้มี ๕ กลุ่มเท่ากัน ได้แก่ (๑) กลุ่มสหชาตชาติ มีปัจจัยทั้งสองฝ่ายเสมอกัน ซึ่งมีทั้งส่วนที่เหมือนกัน คือ อัญญสมานเจตสิก และที่แตกต่างกัน คือ โสภณเจตสิกจะเกิดพร้อมกุศลจิต ในขณะที่อกุศลเจตสิกจะเกิดพร้อมอกุศลจิต (๒) กลุ่มอารัมมณชาติ มี ๑๑ ปัจจัยที่เสมอกัน อีก ๑ ปัจจัยเป็นฝ่ายอกุศลอย่างเดียว ถ้าเป็นโลกุตตรธรรมจะเป็นอารมณ์แก่ฝ่ายกุศลญาณสัมปยุตเท่านั้น ส่วนโลกียธรรมและบัญญัติธรรมจะเป็นอารมณ์ให้ได้ทั้งสองฝ่าย จึงควรสำรวมอินทรีย์เสมอเมื่อประสบกับอารมณ์เหล่านี้ (๓) กลุ่มอนันตรชาติ มีปัจจัยเสมอกัน ส่วนที่เป็นมโนทวาราวัชชนจิตดับลงแล้วอุปการะแก่ปฐมชวนจิต ซึ่งถ้ามีโยนิโสมนสิการจะทำให้ฝ่ายกุศลเกิด แต่ถ้าขาดโยนิโสมนสิการแล้วก็จะทำให้ฝ่ายอกุศลเกิดได้แทน (๔) กลุ่มวัตถุปุเรชาตชาติ มีปัจจัยเสมอกัน หทยวัตถุรูปที่เกิดก่อนอุปการะแก่ทั้งสองฝ่ายได้เหมือนกัน แสดงถึงจิตตุปบาทใน ปัญจโวการภูมิต้องอาศัยวัตถุรูปเกิดเสมอ และ (๕) กลุ่มปกตูปนิสสยชาติ มีเพียงปัจจัยเดียวจึงเสมอกันทั้งสองฝ่าย สำหรับโลกุตตระย่อมเป็นปัจจัยแก่ฝ่ายกุศลธรรมเท่านั้น ส่วนเหตุธรรมที่เป็นโลกียะและบัญญัติจะอุปการะได้ทั้งสองฝ่าย ทั้งนี้จะเกี่ยวเนื่องกับการที่มีโยนิโสมนสิการต่อปัจจัยทั้งภายใน ภายนอกอย่างเหมาะสมหรือไม่ ซึ่งจะทำให้เกิดกุศลธรรม หรืออกุศลธรรมได้ สำหรับการประยุกต์ปัจจัยธรรมของกุศลธรรมไปใช้ในชีวิต ได้แก่ (๑) คบหากัลยาณมิตร ใกล้ชิดสัปปายะ (๒) มีสติทุกขณะด้วยอินทริยสังวร (๓) เพียรพินิจคำสอน สร้างโยนิโสมนสิการ (๔) สังเกตอาการลักษณะโสภณธรรม (๕) บำเพ็ญกุศลตามลำดับขั้นให้สมบูรณ์ และการประยุกต์ปัจจัยธรรมของกุศลธรรมไปใช้ในชีวิต ได้แก่ (๑) หลีกเลี่ยงคบหาพาลชน หลบให้พ้นอบายมุข (๒) อดทนต่อความทุกข์ ระวังสุขอย่าติดใจ (๓) เข้าใจลักษณะอกุศล แยกให้พ้นตัดเหตุใกล้ (๔) ควบคุมกายวจีไว้ กำกับใจด้วยปัญญา (๕) เกิดอกุศลขึ้นมา แก้ปัญหาโดยพุทธธรรม

Abstract: These thesis had three pourpose for study as (1) to study of Paccaya-Dhamma in Pattãna (2) to study factors of Kusaladhamma and Akusaladhamma in Pattãna and (3) to study a comparative and applied factors of Kusaladhamma and Akusaladhamma in Pattãna for life that the results showed that Paccaya-Dhamma in Pattãna means complementary to Sangatadhamma-conditioned things had three importance elements that namely as Pacayadhamma-factors, Pacayuppannadhamma-result of factors and Paccanikadhamma-non result of factors. The main factor had twenty-four, but classification fifty-two factors which had various meanings and characteristics that respect to associated with the nine factor groups, Each factor groups had limited the scope and Dhamma state are three elements that are exclusively different Kusaladhamma is a good thing, no harm, results are faced with pleasant. Have a good bourn. There are five factor groups as ; (1) The Group of Sahajãtajãti-connascenes that there were thirteen factors, were elements in Kusala citta – moral consciousness 21 /37 had Aññasamãna cetasika–general mental factors and Sobhana cetasikas – beautiful mental factors. (2) The Group of Ãrammanajãti that there were eleven factors, All of Lokiya-Mundane Lokuttara-Supramundane and Designation are emotional for Kusaladhamma. (3) The Group of Anantarajãti that there were six factors. First Kusala Javana-apperception consciousness was born after Mind-door adverting consciousness. After that, Lokiya Kusala Javana cittas which born before were support to the last Kusala javana cittas occur immediately. (4) The Group of Watthupurejãtajãti that there were five factors. Heart-base that be born before to Kusaladhamma in the plane of five aggregates. (5) The Group of Pakatupanisayajãti Dhamma cause that were had the power, All of Lokiya Lokuttara and Designation are support for Kusaladhamma occur. Akusaladhamma was a bad thing, harm, results are faced with unpleasant, borned at woeful desnity etc. There are five factor groups as ; (1) The Group of Sahajãtajãti that there were thirteen factors, were elements in Akusala citta – immoral consciousness 12 had Aññasamãna cetasikas and Akusala cetasikas – immoral mental factors. (2) The Group of Ãrammanajãti that there were twelve factors, Lokiya and Designation are emotional for Akusaladhamma. (3) The Group of Anantarajãti that there were six factors. First Akusala Javana citta was born after Mind-door adverting consciousness. After that, Akusala Javana cittas which born before were support to the last Akusala javana cittas occur immediately. (4) The Group of Watthupurejãtajãti that there were five factors. Heart-base that be born before to Akusaladhamma in the plane of five aggregates. (5) The Group of Pakatupanisayajãti Dhamma cause that were had the power, All of Lokiya Lokuttara and Designation are support for Kusaladhamma occur. Kusaladhamma means opposited with Akusaladhamma clearly such as Kusaladhamma is a good thing for getting rid of sin, no sin sinful act fairly and the result is happiness that opposed to Akusaladhamma is a bad thing with a penalty enemy Kusaladhamma and the result is suffering. The Factor group that support to Kusaladhamma and Akusaladhamma had 5 groups equal as ; (1) The Group of Sahajãtajãti that had factors to support both sides equal, Which has the same is Aññasamana cetasika and the difference that Sobhana cetasikas were both with Kusala citta, While Akusala cetasika were both with Akusala citta. (2) The Group of Ãrammanajãti that there were eleven factors support both sides equal and one is only Akusaladhamma. If Supramundanedhamma were emotional for only for Kusaladhamma with wisdom. Lokiya dhamma-Mundane state and designation are emotional for all the parties. Should be restaint of the senses when faced with these emotions. (3) The Group of Anantarajãti that there were support both sides equal that part sides equal was Mind-door adverting consciousness to go out and support first Javana-apperception. If there was critical reflection will Kusaladhamma occur. But not critical reflection that it will replace Akusaladhamma occur. (4) The Group of Watthupurejãtajãti that there were support both sides equal. heart-base that be born before both sides equal. Make to know that Cittuppapãda in the plane of five aggregates must depend on heart-base is always. (5) The Group of Pakatupanisayajãti that there was only one factor support both sides equal. The Supramundanekusalakamma was indeed the only factor support to Kusaladhamma. But the Mundane state and designation was a factor for both sides. This respect to associated with Yonisomanasikãra to factors both internal external were balance or not, that was Kusaladhamma or Akusaladhamma occur. An applied factors of Kusaladhamma in Pattãna for life as ; (1) associate with the wise , be close to beneficial. (2) be mindfulness all the time with control of the senses. (3) persist peruse doctrines , build analytical reflection. (4) observe character of Sobhana -beautiful dhamma. (5) make merits respectively a level completely. And An applied factors of Akusaladhamma in Pattãna for life as ; (1)avoid associate with fools , avoid give pass the causes of ruin. (2) endure build the sorrow , be careful happy don't like. (3) understand bad deed character, separate pass the near cause. (4) control body and words, the intellect to control the mind. (5)be born a bad deed, solve a problem by the Buddhist moral code .

มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. สำนักหอสมุดและเทคโนโลยีสารสนเทศ

Address: กรุงเทพมหานคร

Email: library@mcu.ac.th

Name: พระเมธีสุตาภรณ์

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: พระหัสดี กิตฺตินนฺโท

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: สุรพงษ์ คงสัตย์

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Created: 2554

Modified: 2555-07-30

Issued: 2555-07-30

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

DegreeName: พุทธศาสตรมหาบัณฑิต

Level: ปริญญาโท

Descipline: สาขาวิชาพระพุทธศาสนา

Grantor: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

©copyrights มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	562554.pdf	5.36 MB	64	2022-06-29 07:50:31

ใช้เวลา

0.025774 วินาที