ศึกษาความเป็นมาของเมืองสังขะ ทางด้านการเมือง การปกครอง สังคม เศรษฐกิจ ระหว่าง พ.ศ. 2302-2509

Name: สุทัศน์ กองทรัพย์

Organization : สถาบันราชภัฏสุรินทร์. คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์

keyword: อำเภอสังขะ

LCSH: สังขะ -- ประวัติศาสตร์ -- วิจัย

Classification :.DDC: 959.307

Abstract: การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาประวัติศาสตร์เมืองสังขะระหว่าง พ.ศ. 2302 – 2509 ทางด้านการเมืองการปกครอง เศรษฐกิจและสังคมวัฒนธรรม ผลการวิจัยพบว่า เมืองสังขะเป็นเมืองที่เกิดร่วมสมัยกับเมืองขุขันธ์ รัตนบุรี สุรินทร์ ที่ทางราชการอาณาจักรไทยเรียกว่า “หัวเมืองเขมรป่าดง” เมืองสังขะมีการพัฒนาแบ่งออกเป็น 2 ช่วงคือ ช่วงระหว่าง พ.ศ. 2302-2450 และช่วง พ.ศ. 2450-2509 มีความแตกต่างทางด้านการเมืองการปกครอง เศรษฐกิจ แต่ทางด้านวัฒนธรรมค่อนข่างปรับเปลี่ยนลำบาก โดยเริ่มต้นกล่าวคือ ช่วงที่ 1 ระหว่าง พ.ศ. 2302-2450 เมืองสังขะมีหลักฐานโบราณสถานที่เก่าแก่ ก่อตัวอยู่ที่บริเวณที่ราบเชิงเขาพนมดงเร็ก ชาวบ้านเรียกว่า เชิงเขาบรรทัด คือ ปราสาทภูมิโปนอันเป็นปราสาทรุ่นแรกของเขมรในดินแดนประเทศไทย นักวิชาการท้องถิ่นพยายามศึกษาสภาพการเกิดอารยธรรมก่อนอาณาจักรเจนละ คือ อาณาจักรฟูนาน เรียกอีกอย่างคือ อาณาจักรลูกปัด น่าจะมีความสัมพันธ์การก่อตัวบริเวณเทือกเขาแห่งนี้ ช่วงต่อมาราชอาณาจักรลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาเริ่มรับรู้ว่าบริเวณเมืองสังขะเป็นที่อยู่ของชาวกวยที่มีความชำนาญในการจับช้างป่า เมืองสังขะเริ่มถูกจัดการปกครองโดยหลวม ๆ ขึ้นตรงต่อเมืองพิมายจวบจนมีความดีความชอบในการรบได้รบการสถาปนาเป็นเมืองเอก ตำแหน่ง “พระยา” มีสิทธิประหารชีวิต โดยไม่ต้องขึ้นตรงต่อเมืองพิมาย มีเมืองโคราชกำกับดูแลอย่างหลวมขึ้นตรงต่อกรุงเทพฯ การเมืองแถบเขมรป่าดง เริ่มปรับเปลี่ยนเพราะนโยบายการจัดตั้งเมืองใหม่ของราชสำนักช่วงรัตนโกสินทร์ตอนต้น เมื่อต้องการกำลังคนและทรัพยากรธรรมชาติ สร้างความมั่งคั่ง ส่งไปจำหน่วยต่างประเทศอันเป็นการเปิดการค้าเสรีช่วง พ.ศ. 2398 ผลกระทบนโยบายดังกล่าวมีการอพยพชาวเขมรจากเขมรเข้ามาอาศัยอยู่บริเวณเมืองสังขะและกลุ่มหัวเมืองเขมรป่าดง เมืองสังขะมีหัวเมืองจังกัล ในเขมรเป็นเมืองชั้นเอก จนกระทั่งเกิดกบฎเจ้าอนุวงศ์ (พ.ศ. 2369 – 2370) เมืองสังขะ เมืองสุรินทร์เข้าข้างฝ่ายไทย เมืองขุขันธ์เข้าข้างฝ่ายลาว เมืองเหตุการณ์สงบ เจ้าเมืองสังขะได้ไปเป็นเจ้าเมืองขุขันธ์ทำให้บริเวณหัวเมืองเขมรป่าดง มีชาวเขมรมาอาศัยอยู่อย่างหนาแน่นมีความสัมพันธ์ทางเครือญาติ ทางราชสำนักเริ่มมีการจัดทำสำมะโนครัว เพื่อการเก็บส่วยเป็นรูปแบบ พ.ศ. 2372 โดยมาตั้งกองที่หมู่บ้านกุดผไท (บ้านจารพัตร อำเภอศีรขรภูมิ) ทำให้เมืองสังขะขยายอำนาจมาปกครองเมืองศีรขรภิมเป็นเมืองขึ้นกับเมืองกันทรารมย์ (จังหวัดศรีสะเกษ) เมืองสังขะมีบทบาทอีกครั้งช่วงที่ผรั่งเศสขยายอิทธิพลสู่เวียดนาม เขมร ทางราชสำนักต้องเกณฑ์ราษฎรเมืองชายขอบตัดต้นไม้ปักเสาโทรเลขจากเมืองอุบลราชธานีลัดเลาะตามเส้นทางริมชายแดนผ่านเมืองสังขะ ไปสู่กรุงเทพฯ เพื่อรายงานความเคลื่อนไหวของฝรั่งเศสอันส่งผลต่อความม่นคงของประเทศ ช่วงที่ 2 ระหว่าง 2450 – 2509 เมืองสังขะได้ปรบเปลี่ยนเพราะนโยบายราชสำนักเมืองมีการปฏิรูปการปกครอง เริ่มจากการปกครองมณฑลเทศภิบาล ตำแหน่งเจ้าเมืองจาก “พระยา” เป็น “พระ” จนกระทั่งเริ่มมีการประกาศใช้พระราชบัญญัติการปกครองท้องถิ่น พ.ศ. 2440 ตำแหน่งข้าราชการแบบโบราณก็ถูกยกเลิกไปมีการยุบตำแหน่งหรือคัดเลือกข้าราชการให้ดำรงตำแหน่งต่อไป เมืองสังขะมีบทบาททางการปกครองอีกครั้งช่วง พ.ศ. 2482 – 2484 ช่วงสงครามเอเชียบูรพาเมืองสังขะคอยอำนวยความสะดวกในการช่วยเหลือกองกำลังทหารไทยที่ยกไปตั้งอยู่ ณ ชายแดนเทือกเขาพนมดงแร็กจนกระทั่งได้ครอบครองดินแดนเขมรกลับคืนมาเป็นของไทย เมื่อเหตุการณ์สงบต้องคืนดินแดนให้ผรั่งเศส เมืองสังขะลดบทบาทลงจากเมืองกลับกลายเป็นอำเภอจวบจนปัจจุบัน อันสะท้อนให้เห็นวิธีการปกครองของไทยสมัยโบราณใช้วิธีการปกครองแบบรวมอำนาจสู่ส่วนกลาง โดยการจัดการส่งเข้าราชการมาปกครอง ส่วนทางด้านเศรษฐกิจค่อนข้างมีการปรับเปลี่ยนอย่างช้าเพราะตั้งติดชายแดนไม่มีทางรภไฟผ่านสิ่นค้าจึงเก็บของป่า การค้าเริ่มเมื่อมีคนจีนเข้าไปอาศัยรวมทั้งเมียข้าราชการไปทำการค้าระบบเงินตราค่อนข้างคลืบคลานไปอย่างช้า ๆ สภาพการปกครองทางสังคมเริ่มแบบแผนประเพณีโบราณค่อนข้างยาวนาน การปรับเปลี่ยนโครงสร้างทางสังคมโดยมีกลุ่มผู้ปกครองจัดการส่งลูกหลานไปศึกษารวมทั้งคนจีน จะเห็นได้ว่าเมืองสังขะจากเมืองสังขะเทียบเท่าอำเภอ ปัจจุบันเพราะนโยบายและเหตุการณ์ภายนอกทำให้มีการปรับเปลี่ยน สะท้อนความ “มั่นคง” อันเป็นนโยบายหลักเมืองสังขะหรือเอกสารเขียนว่า สังฆะ หรือ สังขะ หรือ สังคะ ในปัจจุบัน ที่แปลความหมายว่า “ขาว” หรือ “หอยสังข์” เมืองหอยสังข์บางท่านว่า “สัง” มาจาก “สังขาร”

Abstract: This research aims at studying the history of Sungkha during 1759 – 1907 on political, administrative, socio-economic, and cultural aspects. It was found that Sungkha was originated at the same time with Khukhun, Rattanaburi, and Surin that were regarded as “wild Khmer area” by the Royal Thai Kingdom. Sungkha’s development was divided into two periods : 1759-1907 and 1907-1966. These two periods were different in politics, administration, and socio-economics but quite similar in culture as follow. The first period (1759-1907) Sungkha had ancient evidence called “Phumpone Ruin” which is located at the foot of the Phamon Dongrak Mountains of Buntat Mountains. Phumpone Ruin is one of the first Khmer ruins in Thailand. Local scholars studied the origin of civilization during Funan Kingdom which was established before Chela Kingdom. They found some relationships between Funan or Lookpad Kingdom with the establishment of communities in this mountainous area. Later on, the Royal Kingdom located along the Chao Phraya River recognized the existence of Guay people in SungKha who were experts in catching wild elephants. The Royal Kingdom began setting up loose administrative structure for Sungkha under the supervision of Muang Pimai. D head of Sungkha was conuring the war, assistance from Sungkha people was of great use so the were rewarded. Sungkha was no longer under Muang Pimai. The head of Sungkha was conferred a nonhereditary title as “Phraya” and had an authority to organize an execution. At this time Sungkha reported directly to Bangkok under minimal supervision of Muang Korat. The policy of setting up new towns during early Rattanakosin Period caused some political changes in the so-called “wild Khmer area”. In 1855, Thailand opened free trade with foreign countries so more manpower and natural resources were mobilized to serve export business. Many towns were expanded. Combodians immigrated to stay in Sungkha and the “wild Khmer area”. Junggal town in Combodia became the main supervised area of Sungkha. During 1826-1827, Chao Anuwong of Lao fought anainst the Royal Thai Kingdom to become independent. Sungkha and Surin supported the Royal Thai Kingdom while Khukhan supported Lao. Once the war was over, the head of Sungkha was rewarded. He became the head of Khukhan. More Cambodians moved in the “wild Khmer area”. In 1829, the Royal Kingdom organized household registration to collect tax. An office was set up in Gudpathai Village (jarapat Village, Sri Khorapum District). Sungkha then took over Sri Khorapum and put it under the supervision of Kantararom (Sri Saket Province). Sungkha played another important role when France extended its power over Vietnam and Cambodia. The Royal Kingdom commanded that people cut trees to set up a telegram line form Ubon Ratchatani to Bangkok. The line was along the border and passed Sungkha. The pupose was to report French movement affecting the national security. The second period (1907-1966) The new administative policy caused some changes in Sungkha. The head was conferred a new nonhereditary title as “Phra”. Later in 1897, all nonhereditary titles were cancelled white new positions were recruited and the Local Act became effective. Sungkha played another important role during the Second World War (1939+1941) by providing assistance for Thai troops along the border at the Phanom Dongrak Mountains. Thailand succeeded in controlling Cambodia but lost it to France when the war was over. Sungkha’s significance was reduced and it became just one district of Surin Province. This reflects the old administrative pattern sa centralization by sending officials from the capital to govern the outside towns. The economics of Sungkha has changed very slowly because it is located along the border and has no railroads. Forest products were the main sources of income. Trading began when Chinese people moved in and officials’ wives started business. Currency has developed slowly. Traditions in this area have dated way back. Social structure has changed when people started have caused many changes and ShungKha became just one district. Sunghha means white or a conch shell. Howerver, som peple claimed that “Sung” derived form “Sungkhan”” which means body.

มหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์. สำนักวิทยบริการและเทคโนโลยีสารสนเทศ

Address: สุรินทร์

Name: สถาบันราชภัฏสุรินทร์

Role: ผู้ให้ทุนวิจัย

Created: 2544

Issued: 2548-08-30

งานวิจัย/Research report

application/pdf

ISBN: 9744481781

CallNumber: 959.307 ส244ศ

tha

Grantor: มหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์

©copyrights มหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	Bibliography.pdf	97.54 KB	236	2025-06-29 11:58:34
2	Chapter 5.pdf	68.57 KB	193	2025-06-29 11:58:30
3	Chapter 4.pdf	328.75 KB	195	2025-06-29 11:58:25
4	Chapter 3.pdf	896.84 KB	249	2025-06-29 11:58:21
5	Chapter 2.pdf	272.51 KB	300	2025-09-15 10:52:12
6	Chapter 1.pdf	103.59 KB	271	2025-06-29 11:58:12
7	Content.pdf	46.8 KB	152	2025-06-29 11:58:06
8	Abstract.pdf	223.98 KB	235	2025-06-29 11:58:00
9	Title page.pdf	70.53 KB	136	2025-06-29 11:57:54

ใช้เวลา

0.039122 วินาที