ศึกษาวิเคราะห์ความสัมพันธ์ระหว่างอาหารกับการพัฒนาชีวิตในพระพุทธศาสนาเถรวาท

An Analytical Study of The Relationship Between Food and Life Development in Theravada Buddhism

Name: พระพรชัย สุกธมฺโม (ประสิทธิ์สุขสันต์)

keyword: พระพุทธศาสนาเถรวาท

Abstract: วิทยานิพนธ์นี้ มีวัตถุประสงค์ ๓ ประการ คือ ๑) เพื่อจะศึกษาความหมาย ประเภท ลักษณะ และภัยของอาหาร ๒) เพื่อศึกษาแนวทางแห่งการปฏิบัติที่เกี่ยวข้องกับอาหาร และ ๓) เพื่อศึกษาวิเคราะห์ความสัมพันธ์ระหว่างอาหารกับการพัฒนาชีวิตตามหลักการในพระพุทธศาสนาเถรวาท ซึ่งการศึกษานี้เป็นการศึกษาเชิงคุณภาพ โดยเน้นการศึกษาในเชิงเอกสาร โดยทำการรวบรวมข้อมูลจากพระไตรปิฎก อรรถกถา เอกสารที่เกี่ยวข้อง เก็บนำมาวิเคราะห์ สงเคราะห์ อธิบายในเชิงพรรณนา ผลการวิจัยพบว่า อาหารหมายถึง เครื่องค้ำจุนหรือหล่อเลี้ยงชีวิตให้ดำรงอยู่ได้ และอนุเคราะห์ต่อการดำเนินชีวิตด้วยดี และหมายถึง สภาพที่นำมาซึ่งผลโดยความเป็นปัจจัยค้ำจุนชีวิต (รูปธรรม นามธรรม) ให้ดำรงอยู่ได้ อาหารแบ่งออกเป็น ๔ ประเภท คือ กวฬิงการาหาร ผัสสาหาร มโนสัญเจตนาหาร และวิญญาณาหาร แต่ละประเภทมีการจำแนกออกไปอีก หลายลักษณะ เช่น ในกวฬิงการาหารที่จำแนกลักษณะออกเป็น ปวัตตมังสะ อุทิสสมังสะ มังสะวิรัต เป็นต้น และมี ราคะ นันทิ และตัณหา เป็นภัยของอาหารทั้งหลายตามที่พระพุทธเจ้าได้ตรัสไว้ หรือตามที่พระอรรถกถาจารย์กล่าวว่า ความใคร่ยินดีเป็นภัยในกวฬิงการาหาร การข้องแวะเข้าไปใกล้เป็นภัยในผัสสาหาร การก่อให้บังเกิดภพเป็นภัยในมโนสัญเจตนาหาร และการปฏิสนธิเป็นภัยในวิญญาณาหาร ส่วนแนวทางแห่งการปฏิบัติที่เกี่ยวข้องกับอาหารนั้น ให้บุคคลพยายามคำนึงถึงความสัมพันธ์ของอาหารกับการดำเนินชีวิตใน ๓ ช่วงกาลเวลา คือ ๑) ในช่วงกาลแสวงหาหรือการได้มา ๒) ในช่วงกาลเสพบริโภค และ ๓) ในช่วงกาลดำเนินชีวิตด้วยหลักธรรม อปัณณกปฏิปทาเมื่อต้องสัมพันธ์กับอาหาร เพื่อให้ชีวิตดำเนินไปด้วยดี มีสติปัญญา มีความสุจริตในการได้มา และเสพบริโภคอาหารที่มีคุณค่า เป็นไปเพื่อการพัฒนาชีวิตให้ดียิ่งๆ ขึ้นไป จากการศึกษาวิเคราะห์พบว่า อาหารมีส่วนสัมพันธ์กับวิถีชีวิตตลอดตั้งแต่เกิดจนกระทั่งตาย ทั้งในส่วนที่เป็นรูปขันธ์ และนามขันธ์ กล่าวคือ กวฬิงการาหาร มีความสัมพันธ์โดยตรงกับชีวิตในส่วนรูปขันธ์ คือ มีส่วนค้ำจุนและหล่อเลี้ยงชีวิตในส่วนรูปขันธ์(ร่างกาย) ให้ดำรงตั้งมั่นอยู่ได้ หรือเจริญเติบโตเมื่อเสพบริโภคด้วยดี, ผัสสาหาร มีความสัมพันธ์โดยตรง กับชีวิตในส่วนนามขันธ์ ได้แก่ สัญญาขันธ์ และเวทนาขันธ์ คือ มีส่วนหล่อเลี้ยงชีวิตในส่วนนามขันธ์ ให้ได้รับอารมณ์ จำอารมณ์ได้ และก่อให้เกิดการเสวยอารมณ์สุข ทุกข์ หรือเฉยๆ ทางร่างกายหรือจิตใจ, มโนสัญเจตนาหาร มีความสัมพันธ์โดยตรงกับชีวิตในส่วนนามขันธ์ ได้แก่ สังขารขันธ์ คือ มีส่วนหล่อเลี้ยงชีวิตในส่วนนามขันธ์ ให้ได้คิดนึก ตั้งใจ คาดหวังในการจะกระทำกรรมใดๆ ต่อไป, วิญญาณาหาร มีความสัมพันธ์โดยตรงกับชีวิตในส่วนนามขันธ์ ได้แก่ วิญญาณขันธ์ คือ วิญญาณที่ทำหน้าที่หล่อเลี้ยงทั้งรูปขันธ์และนามขันธ์ให้เป็นไปต่างๆ และอาหารทั้ง ๔ ยังมีความสัมพันธ์โดยอ้อมกับชีวิตทั้งในส่วนรูปขันธ์และนามขันธ์ด้วย มีส่วนสัมพันธ์กับการพัฒนาชีวิตอย่างรอบด้าน คือ ทั้งในด้านการพัฒนากาย (กายภาวนา) ในด้านการพัฒนาพฤติกรรม(สีลภาวนา) ในด้านการพัฒนาจิต(จิตภาวนา) และในด้านการพัฒนาปัญญา(ปัญญาภาวนา) คุณธรรมที่จะขาดเสียมิได้ในการเสพบริโภคอาหารที่จะเป็นไปเพื่อการพัฒนาชีวิต คือ สติสัมปชัญญะ

มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. สำนักหอสมุดและเทคโนโลยีสารสนเทศ

Address: กรุงเทพมหานคร

Email: library@mcu.ac.th

Name: พระครูพิพิธสุตาทร

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: ผศ.ดร. พูนชัย ปันธิยะ

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: นายบัณฑิต รอดเทียน

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Created: 2553

Modified: 2553-12-15

Issued: 2553-12-15

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

DegreeName: พุทธศาสตรมหาบัณฑิต

Level: ปริญญาโท

Descipline: สาขาวิชาพระพุทธศาสนา

Grantor: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

©copyrights มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	2552716.pdf	1.15 MB	111	2025-04-24 09:30:15

ใช้เวลา

0.021321 วินาที