อิทธิพลของเจดีย์ในพระพุทธศาสนาที่มีผลต่อสังคมไทย

Influences of The Cetiya on Buddhism to Thai Society

Name: พระชุติพนธ์ อานนฺโท (นามสมุทร)

keyword: พระพุทธศาสนา

Abstract: วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพมีวัตถุประสงค์ของการวิจัย ๓ ประการ คือ (๑) เพื่อศึกษาเจดีย์ที่ปรากฏในพระพุทธศาสนาเถรวาท (๒) เพื่อศึกษาเจดีย์ในสังคมไทยและ (๓) เพื่อศึกษาอิทธิพลของเจดีย์ที่มีผลต่อสังคมไทย ผลการศึกษาพบว่า การสร้างเจดีย์หรือสถูปนั้น ได้วิวัฒนาการมาจากเรื่องการจัดศพของ ผู้ตาย ซึ่งเดิมมีการฝังอย่างเดียว ส่วนการเผานั้นเพิ่งจะมีขึ้นภายหลังเมื่อมนุษย์มีความเชื่อว่าคนที่ตาย ไปแล้วจะไม่กลับฟื้นคืนชีพขึ้น จึงได้มีการเผาศพขึ้น แต่ก็ยังเก็บเถ้าถ่านและอัฐิบรรจุไว้ในเนินดิน หรือในสถูปเพื่อการสักการบูชา หรือเพื่อเป็นอนุสาวรีย์เตือนใจแก่ผู้ที่ยังมีชีวิตอยู่ และการเก็บอัฐิ นั้นไว้ ถ้าหากเป็นผู้ที่มียศมีอำนาจ เช่น กษัตริย์ วีรบุรุษ นักบุญ และศาสดา ก็จะสร้างสถูปหรือเจดีย์ บรรจุอย่างสมเกียรติ ที่ประเทศอินเดียในสมัยก่อนพุทธกาล มีการสร้างสถูปหรือเจดีย์บรรจุอัฐิของ บุคคลสำคัญ ๆ และศาสดาในศาสนาอื่นแล้ว เพราะมีชื่อเมืองและชื่อสถานที่บางแห่งลงท้ายด้วย เจดีย์ การสร้างพระเจดีย์ในพระพุทธศาสนาเดิมทีเดียวนั้นว่า โดยลักษณะใหญ่มี ๒ แบบด้วยกัน คือ (๑) แบบทรงโอ่งคว่ำ มีแตรปักอยู่บนยอด เช่น พระสถูปที่สาญจีในประเทศอินเดียภาคกลาง และ เป็นแบบมาจนถึงปัจจุบัน (๒) แบบสี่เหลี่ยม ซึ่งมีลักษณะคล้ายเทวาลัยในศาสนาฮินดู เช่น พระวิหารมหาโพธิ์ที่พุทธยา และแบบนี้ได้กลายเป็นแบบเจดีย์เหลี่ยมดังที่เราเห็นกันอยู่ในปัจจุบัน ซึ่งบางแบบมีลักษณะพิเศษคือได้รวบรวมเอาสัตตมหาสถานเข้าไว้ในพระสถูปเจดีย์ด้วย ประเทศไทย นับถือพระพุทธศาสนาลัทธิลังกาวงศ์อย่างแพร่หลาย มีวัดที่เนื่องในลัทธิ นี้เกิดขึ้นทั่วไป มีทั้งที่เกิดใหม่และดัดแปลงศาสนสถานที่มีมาแต่เดิมให้เป็นวัด รูปแบบทาง ศิลปกรรมของวัดดังกล่าวนี้มีทั้งลักษณะที่คล้ายคลึงกันและแตกต่างกัน การที่คล้ายคลึงกันก็เนื่อง ด้วยวัดแต่ละแห่งเป็นศาสนสถานในพระพุทธศาสนาลัทธิหินยานหรือเถรวาทแบบลังกาวงศ์ ด้วยกัน ซึ่งมีโครงสร้างเหมือนกัน ส่วนที่แตกต่างกันนั้นก็เนื่องด้วยความแตกต่างในเรื่องสถานที่ และเวลาเป็นสิ่งกำหนด ทั้งนี้เป็นเพราะว่าในภูมิภาคหรือท้องถิ่นต่าง ๆ ในเมืองไทยนั้น ล้วนแต่มี ภูมิหลังในเรื่องการเป็นบ้านเมืองมาแต่เก่าก่อนทั้งสิ้น มีการถ่ายทอดรูปแบบทางศิลปกรรมของ ท้องถิ่นสืบกันมาเรื่อย ๆ ถึงแม้ว่าในเวลาต่อ ๆ มาจะมีการรับอิทธิพลทางศิลปะสถาปัตยกรรมมา จากที่อื่นก็ตาม อิทธิพลของศิลปกรรมในท้องถิ่นแต่เดิม ก็ยังคงผสมผสานอยู่ให้เห็นถึงสิ่งที่เป็น เอกลักษณ์ของท้องถิ่นหรือของภูมิภาคนั้นด้วย ปัจจุบันเจดีย์ได้เข้าไปมีส่วนเกี่ยวข้องกับวิถีชีวิตของคนไทยในรูปแบบของประเพณี เช่น เจดีย์ทรายในประเพณีสงกรานต์ และเจดีย์ที่สร้างแบบคงทนถาวร มีอยู่เป็น ๑๐๐ ปี เช่น เจดีย์ นครปฐม ดอยสุเทพ พระธาตุไชยา เป็นต้น และผู้วิจัยได้จัดให้มีอิทธิพลต่อสังคมไทย ๔ ด้าน ดังนี้ (๑) ด้านศาสนาวัฒนธรรมและประเพณี คือ มีการสร้างเจดีย์หลายรูปแบบที่สะท้อนถึงความเชื่อ และการแสดงความเคารพต่อบรรพบุรุษ ซึ่งได้สืบต่อจากชนรุ่นหนึ่งไปอีกชนรุ่นหนึ่ง กลายเป็น วัฒนธรรมและประเพณีอันดีงามของสังคมไทย (๒) ด้านศิลปะและสถาปัตยกรรม คือ เป็นศิลปะที่ แสดงความงดงาม คือความงดงามของการก่อสร้างเจดีย์ การตกแต่งประดับประดาอย่างวิจิตร บรรจง (๓) ด้านเศรษฐกิจและสังคม คือ เป็นปัจจัยหลักที่จะทำให้ประเทศมีการพัฒนา หรือมี ศักยภาพมากขึ้น เมื่อเศรษฐกิจเติบโตเร็ว ประชาชนก็อยู่ดีกินดี (๔) ด้านจิตใจ คือ มนุษย์จำเป็นต้อง มีที่ยึดเหนี่ยวเพื่อให้ชีวิตมีความหวังและมีแรงบันดาลใจให้จิตใจมีความเข็มแข็งขึ้นจากการได้กราบ ไหว้ สิ่งศักดิ์สิทธิ์ หรือบรรพบุรุษ เพื่อให้เกิดความสบายทางจิตใจ

มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. สำนักหอสมุดและเทคโนโลยีสารสนเทศ

Address: กรุงเทพมหานคร

Email: library@mcu.ac.th

Name: พระครูสังวราภิรักษ์ สํวโร ดร.

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: ผศ.ดร.เกียรติศักดิ์ นาคประสิทธิ์

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Name: ผศ.ดร.สุรพงษ์ คงสัตย์

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Created: 2553

Modified: 2553-11-12

Issued: 2553-11-12

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

DegreeName: พุทธศาสตรมหาบัณฑิต

Level: ปริญญาโท

Descipline: สาขาวิชาพระพุทธศาสนา

Grantor: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

©copyrights มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	2552708.pdf	1.9 MB	341	2025-08-25 16:31:14

ใช้เวลา

0.039855 วินาที